To Bob Dylan Center αποκαλυπτει τα μυστικα του

Οι επισκέπτες του νέου Bob Dylan Center έχουν πλέον πρόσβαση, με μόνο ένα άγγιγμα του δακτύλου τους, σε αυτό που γενιές των πλέον φανατικών Ντιλανολόγων μόνο να ονειρευτούν μπορούσαν: μια βήμα προς βήμα απεικόνιση του πώς ο Μπομπ Ντίλαν συνέθετε τα τραγούδια του.

Σε ένα δωμάτιο γεμάτο αντικείμενα (όπως το δερμάτινο μπουφάν που φορούσε ο Ντίλαν στο Newport Folk Festival το 1965 και μια φωτογραφία στην οποία ο 16χρονος Bobby Zimmerman –το πραγματικό όνομα του Ντίλαν– ποζάρει με μια κιθάρα στην εβραϊκή καλοκαιρινή κατασκήνωση στο Ουισκόνσιν), μια ψηφιακή παρουσίαση επιτρέπει στους επισκέπτες να «ξεφυλλίσουν» 10 από τα 17 γνωστά προσχέδια του αινιγματικού τραγουδιού του 1983 «Jokerman».

Στην οθόνη φωτίζονται οι δακτυλογραφημένες και χειρόγραφες διορθώσεις που ο Ντίλαν έκανε στα προσχέδια, αποκαλύπτοντας φερειπείν πώς ο στίχος «You a son of the angels / You a man of the clouds» της πρώτης εκδοχής του τραγουδιού, άλλαξε σταδιακά για να γίνει «You’re a man of the mountains, you can walk on the clouds».

Τα προσχέδια του «Jokerman» είναι ένα παράδειγμα του πώς οι δημιουργοί του Bob Dylan Center των 10 εκατ. δολαρίων – που εγκαινιάστηκε στις 10 Μαΐου μετά από ένα σαββατοκύριακο γεμάτο εκδηλώσεις με καλεσμένους όπως ο Έλβις Κοστέλο, η Πάτι Σμιθ και η Μάρβις Στέιπλς – προσπάθησαν να δώσουν ζωή στο πλούσιο αρχείο του Ντίλαν δελεάζοντας τόσο εκείνους που πρωτο-ανακαλύπτουν τη μουσική του όσο και τους ειδικούς.

Αποτελούν, επίσης, απόδειξη του ευρύτερου στόχου του κέντρου, που είναι να χρησιμοποιήσει το πελώριο αυτό αρχείο (που περιλαμβάνει έγγραφα και αντικείμενα από ολόκληρη σχεδόν την καριέρα του), για να ρίξει φως στην ίδια τη δημιουργική διαδικασία. Εκτός από εκθέματα που εστιάζουν στο έργο του Ντίλαν, το διώροφο κτίριο των 2.694 τ.μ. φιλοξενεί και γκαλερί όπου θα εκτίθενται εναλλάξ τα έργα άλλων δημιουργών, ξεκινώντας με τα έργα του φωτογράφου και σκηνοθέτη Jerry Schatzberg που φωτογράφισε τον Ντίλαν για το εξώφυλλο του άλμπουμ του 1966 «Blonde on Blonde».

«Επιθυμία μας είναι οι επισκέπτες να φεύγουν από το κέντρο με την αίσθηση ότι μπορούν και οι ίδιοι να αξιοποιήσουν τα δημιουργικά τους ένστικτα, τη δική τους ανάγκη για καλλιτεχνική έκφραση, με όποια τέχνη και αν ασχολούνται», είπε ο Steven Jenkins, διευθυντής του κέντρου, σε μια πρόσφατη ξενάγηση.

Ένα πολύτιμο αρχείο 100.000 αντικειμένων

Το Bob Dylan Center, που βρίσκεται στο ένα άκρο ενός παλιού βιομηχανικού κτιρίου ηλικίας 100 ετών στο κέντρο της Τάλσα στην Οκλαχόμα (στο άλλο άκρο βρίσκεται το Woody Guthrie Center, αφιερωμένο στο παλιό ίνδαλμα του Ντίλαν) είναι ένας μουσειακός χώρος που ιδρύθηκε για να παρουσιάσει αντικείμενα από το Αρχείο Μπομπ Ντίλαν, το οποίο ο μουσικός πούλησε το 2016 στο ίδρυμα George Kaiser Family Foundation και στο Πανεπιστήμιο της Τάλσα έναντι περίπου 20 εκατ. δολαρίων (Αργότερα το ίδρυμα αγόρασε το μερίδιο του πανεπιστημίου).

Το πλήρες αρχείο, με περίπου 100.000 αντικείμενα, είναι προσβάσιμο μόνο σε διαπιστευμένους ερευνητές. Περιλαμβάνει πλήθος εγγράφων καθώς και ταινιών, ηχογραφήσεων, φωτογραφιών, βιβλίων, μουσικών οργάνων και παράξενων αντικειμένων, όπως σπιρτόκουτα στα οποία ο Ντίλαν είχε γράψει πρόχειρα μερικές λέξεις (για λόγους ασφαλείας, τα σπιρτόκουτα κρατούνται ξεχωριστά). Ανάμεσα στις ατραξιόν του αρχείου: ένα νεο-ανακαλυφθέν σάουντρακ του 1961, καθώς και τέσσερα δακτυλογραφημένα προσχέδια του «Tarantula», της συλλογής ποιημάτων (σε μορφή πρόζας) που ο Ντίλαν έγραψε στα μέσα της δεκαετίας του 1960.

Με το χαρακτηριστικό του στυλ, ο Ντίλαν –ακόμα ενεργός στα 80 του με προγραμματισμένη περιοδεία και ένα νέο βιβλίο που θα κυκλοφορήσει το φθινόπωρο– απέφυγε πεισματικά να εμπλακεί σε προσπάθειες ανάλυσης του έργου του και δεν είχε καμία ανάμειξη στο κέντρο που φέρει το όνομά του, πέρα από τη συνεισφορά μίας εκ των δύο σιδερένιων πυλών που έχει κατασκευάσει ο ίδιος και που τώρα κοσμεί την είσοδό του (το γραφείο του στη Νέα Υόρκη, ωστόσο, έχει ασχοληθεί στενά). Όταν έπαιξε στην Τάλσα τον Απρίλιο, σε ένα θέατρο μερικά τετράγωνα μόνο μακριά από το κέντρο, ο βραβευμένος με Νόμπελ Λογοτεχνίας καλλιτέχνης δεν έκανε καμία νύξη στο ίδρυμα που ιδρύθηκε προς τιμήν του και επρόκειτο να ανοίξει λίγο πιο κάτω.

Η πρόκληση για το Bob Dylan Center είναι να κάνει το αρχείο κατανοητό στο μέσο κοινό ικανοποιώντας παράλληλα ακόμα και τους πιο σχολαστικούς ειδικούς – εκείνους που μπορεί να γνωρίζουν μικρολεπτομέρειες, όπως τη σκοτεινή προέλευση του κόκκινου σπιράλ σημειωματαρίου, που ο Ντίλαν χρησιμοποίησε για το άλμπουμ «Blood on the Tracks» και που ανήκει στη βιβλιοθήκη-μουσείο Morgan Library & Museum στη Νέα Υόρκη.

Ένα πρώτο βήμα ήταν να μην αποκαλέσουν το νέο κτίριο μουσείο, αλλά «κέντρο». Ένα κέντρο που θα ενθαρρύνει το διάλογο και θα καλωσορίζει διαφορετικές οπτικές και αντιλήψεις.

«Το Bob Dylan Center με ενδιαφέρει περισσότερο ως ζωντανό αρχείο παρά ως μουσείο», είπε ο Alan Maskin του αρχιτεκτονικού γραφείου Olson Kundig που ανέλαβε τον σχεδιασμό του. «Η λέξη μουσείο υπονοεί μια φωνή που όλοι αποδέχονται ως τη μόνη αλήθεια».

Διαδραστικά εκθέματα που θα τραβούν το μάτι ήταν μία ακόμα στρατηγική. Όταν η συμφωνία για την αγορά του Αρχείου Μπομπ Ντίλαν ανακοινώθηκε έξι χρόνια πριν, αποκαλύφθηκε ότι εκτός από το σημειωματάριο της βιβλιοθήκης Morgan για το «Blood on the Tracks», ο τραγουδοποιός κρατούσε ακόμα δύο σπιράλ σημειωματάρια με περαιτέρω σημειώσεις για το άλμπουμ, άγνωστα ακόμα και στους πιο εμμονικούς μελετητές. Μετά από δάνειο της βιβλιοθήκης Morgan, τα τρία σημειωματάρια εκτίθενται για πρώτη φορά μαζί στο Bob Dylan Center. 

Το Kέντρο φιλοξενεί, επίσης, ένα ψηφιακό τζουκ μποξ με 162 τραγούδια που έχει επιλέξει ο Έλβις Κοστέλο, καθώς και την απομίμηση ενός στούντιο ηχογράφησης στο οποίο οι επισκέπτες μπορούν να «πειράξουν» τα «stems» (τα κανάλια του ήχου, δηλαδή, των μουσικών οργάνων ή των φωνητικών) των πρώτων ηχογραφήσεων κάποιων κλασικών κομματιών του Ντίλαν όπως το «Knockin’ on Heaven’s Door».

Εκθέματα που συγκινούν

Κάποια αντικείμενα, όπως ένας ταχυδρομικός σάκος του 1966 με αλληλογραφία από θαυμαστές του Ντίλαν προκαλούν συγκίνηση. Σε γράμματά τους στην αρχή εκείνης της χρονιάς, οι θαυμαστές παρακαλούσαν για φωτογραφίες και αυτόγραφα λες και ο Ντίλαν ήταν κάποιο ποπ είδωλο. Τον Ιούλιο, μετά το ατύχημα που είχε με τη μηχανή του, του έστελναν πλήθος κάρτες με ευχές για περαστικά. Τον Νοέμβριο σε ένα γράμμα από το Βιετνάμ ένας νεαρός στρατιώτης έγραφε ότι άκουγε το «Blowin’ in the Wind» στο ραδιόφωνο, ενώ θρηνούσε τρεις νεκρούς φίλους του σε μια «χώρα βουτηγμένη στο αίμα». Ο Ντίλαν, ωστόσο, δεν διάβασε ποτέ αυτές τις επιστολές. Σύμφωνα με τον Mark A. Davidson, επιμελητή του Αρχείου Μπομπ Ντίλαν, ο σάκος είχε μείνει ανέγγιχτος επί χρόνια και, όταν οι αρχειοφύλακες τον παρέλαβαν, διαπίστωσαν ότι κανένα από τα γράμματα δεν είχε ανοιχτεί.

Τόσο το κέντρο όσο και το αρχείο ήδη εξελίσσονται. Εκθέματα όπως το τζουκ μποξ θα ανατίθενται εναλλάξ σε επισκέπτες επιμελητές, ενώ το Αρχείο Μπομπ Ντίλαν σταδιακά επεκτείνεται. Το 2016 απέκτησε το αυθεντικό ταμπουρίνο του Bruce Langhorne που ενέπνευσε το τραγούδι «Mr. Tambourine Man». Πιο πρόσφατα απέκτησε εκτενείς συλλογές από τον συλλέκτη Mitch Blank στη Νέα Υόρκη και τον Bill Pagel, ιδιοκτήτη δύο εκ των σπιτιών όπου έζησε ο Ντίλαν ως παιδί στη Μινεσότα, καθώς και βιβλία και δίσκους από τον διάσημο «Homo Universalis» Harry Smith, ευρέως γνωστό ως ο δημιουργό της επιδραστικής μουσικής ανθολογίας «Anthology of American Folk Music» (1952).

Οι τιμές των μουσικών αρχείων έχουν εκτοξευθεί, εν μέρει εξαιτίας της συμφωνίας που έκανε ο ίδιος ο Ντίλαν το 2016. Ο Davidson ανέφερε πως πολλοί γνωστοί μουσικοί έχουν προσφερθεί να πουλήσουν τα αρχεία τους, λέγοντας «θέλουμε τα χρήματα που πήρε ο Μπομπ Ντίλαν». 

Ο Jenkins, ο διευθυντής του κέντρου, ανέφερε ότι ενώ το ίδρυμα George Kaiser Family Foundation κάλυψε περίπου τα μισά του αρχικού κόστους των 10 εκατ. δολαρίων για τη δημιουργία του κέντρου – το υπόλοιπο καλύφθηκε από δωρεές–, το Bob Dylan Center θα προσπαθήσει να εξασφαλίσει αρκετές πηγές εσόδων ώστε να μπορεί να είναι οικονομικά «αυτάρκες».

Πηγή: THE NEW YORK TIMES

Κείμενο: Ben Sisario c.2022, The New York Times Company, Απόδοση: Μαρία Κωβαίου

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.