Κάντε το σωστό

Το ζήτημα του αθέμιτου εμπορίου των τεκμηρίων των ναζιστικών εγκλημάτων έθεσε από τις σελίδες της αμερικανικής επιθεώρησης The New York Review ο διευθυντής της Athens Review of Books Μανώλης Βασιλάκης, με τίτλο «Επαίσχυντα κέρδη», τον περασμένο Απρίλιο. Ακολουθεί η αμήχανη απάντηση του Bundesarchiv μέσω επιστολής στην NYR της 17 Αυγούστου 2023. Όπως διαφαίνεται θα αναγκαστούν τελικά να κάνουν το σωστό.

Απάντηση του Bundesarchiv

Στο τεύχος σας της 20ής Απριλίου 2023, η New York Review δημοσίευσε μια επιστολή Μανώλης Βασιλάκης, «Επαίσχυντα κέρδη», στην οποία το Bundesarchiv Ομοσπονδιακά Αρχεία κατηγορείται πως «αποκομίζει κέρδη από τα τεκμήρια των εγκλημάτων των Ναζί κατά της ανθρωπότητας». Απορρίπτουμε αυτή την κατηγορία και διατυπώνουμε την ακόλουθη θέση.

Το Bundesarchiv είναι υποχρεωμένο να επιβάλλει μια ειδική χρέωση σύμφωνα με τον κανονισμό του Υφυπουργού Επικρατείας στην Καγκελαρία, αρμόδιου για θέματα Πολιτισμού και Μέσων, στην χρήση φωτογραφιών από την συλλογή των Ομοσπονδιακών Αρχείων. Αυτός ο κανονισμός προβλέπει ότι η χρήση των φωτογραφιών για μη εμπορικούς σκοπούς είναι δωρεάν. Για τον λόγο αυτόν η δήλωση πως «οποιοσδήποτε θέλει να αναδημοσιεύσει κάποια από αυτές τις φωτογραφίες των θηριωδιών των Ναζί, … πρέπει να πληρώσει στο Bundesarchiv ένα ποσόν που κυμαίνεται από 45 έως 400 ευρώ» δεν ισχύει σε αυτή την περίπτωση. Για παράδειγμα, τα άτομα και οι οργανισμοί που εργάζονται στην ιστορικο-πολιτική εκπαίδευση, όπως τα κέντρα μνήμης, τα σχολεία και τα μουσεία, εξαιρούνται από αυτήν την χρέωση.

Μόνο η χρήση φωτογραφιών από το Bundesarchiv για εμπορικούς σκοπούς υπόκειται σε χρέωση. Σε αυτήν περιλαμβάνεται η εργασία των ανεξάρτητων δημοσιογράφων η οποία εντέλει έχει στόχο την αποκόμιση κέρδους. Οι χρεώσεις δεν αποτελούν άδειες ή «πώληση» των φωτογραφιών. Τα ιδιωτικά φωτογραφικά πρακτορεία επανειλημμένως τα προηγούμενα χρόνια επέμειναν στην διατήρηση των χρεώσεων για την χρήση φωτογραφιών από τα Ομοσπονδιακά Αρχεία, αφού σε διαφορετική περίπτωση θα έχαναν μια σημαντική βάση της επιχείρησής τους.

Τα Ομοσπονδιακά Αρχεία δεν ενδιαφέρονται να διατηρήσουν την υποχρέωση πληρωμής της χρέωσης για την εμπορική χρήση φωτογραφιών για την περίοδο μέχρι το 1945. Κατά την διάρκεια διαβουλεύσεων για τους τρέχοντες κανόνες χρεώσεων, τα Ομοσπονδιακά Αρχεία εξέφρασαν την στήριξή τους για την εξαίρεση από την χρέωση για την μη εμπορική χρήση φωτογραφιών καθώς και για την χρήση εγγράφων. Εξετάστηκαν και τα δύο.

Τα Ομοσπονδιακά Αρχεία συνεργάζονται στενά με οργανισμούς μνήμης του εξωτερικού, όπως το Yad Vashem και το Μουσείο Ολοκαυτώματος στις ΗΠΑ United States Holocaust Memorial Museum εδώ και δεκαετίες. Υπερβαίνοντας κατά πολύ το καταστατικό τους, τα Ομοσπονδιακά Αρχεία συμμετέχουν ενεργά σε πολυάριθμα και διαρκή μέτρα για την κατανόηση της Εθνικοσοσιαλιστικής Ιστορίας, για παράδειγμα με την παροχή και διατήρηση του διαδικτυακού βιβλίου μνήμης «Θύματα των διώξεων των Εβραίων κατά την εθνικοσοσιαλιστική τυραννία στη Γερμανία 1933-1945» ή με την συμμετοχή στο πρότζεκτ Ευρωπαϊκή Υποδομή Έρευνας Ολοκαυτώματος European Holocaust Research Infrastructure. Για χρόνια τα Ομοσπονδιακά Αρχεία έχουν επικεντρωθεί στην ψηφιοποίηση εγγράφων της περιόδου μεταξύ 1933 και 1945 με σκοπό να δοθεί πρόσβαση στο διαδίκτυο όχι μόνο στους οργανισμούς μνήμης αλλά και στο κοινό.

Σε στενή συνεργασία με τον Υφυπουργό Επικρατείας στην Καγκελαρία, αρμόδιο για θέματα Πολιτισμού και Μέσων, που είναι και η ανώτερη αρχή, τα Ομοσπονδιακά Αρχεία αναζητούν τρόπους κατάργησης της υποχρέωσης καταβολής πληρωμής και για την εμπορική χρήση φωτογραφιών από την περίοδο μέχρι το 1945.

Ο Μανώλης Βασιλάκης απαντά:

Ο δρ. Ρόμπιν Μίσρα δυστυχώς δεν απαντά στο ζήτημα που έθεσα. Αντ’ αυτού επαναλαμβάνει τους κανονισμούς που βρίσκονται στον ιστότοπο του Bundesarchiv. Επί της ουσίας: οι γενικοί κανόνες που επαναλαμβάνει ο δρ. Ρόμπιν Μίσρα εκ μέρους του Bundesarchiv είναι οι γενικοί κανονισμοί οι οποίοι αφορούν όλο το ιστορικό υλικό αδιακρίτως, είτε προπολεμικό, είτε μεταπολεμικό, είτε υλικό από το Ολοκαύτωμα. Η επιστολή μου αναφέρεται συγκεκριμένα στο τελευταίο. Το θέμα δεν αφορά ιδιωτικό αρχειακό υλικό ή επαγγελματικές ιστορικές φωτογραφίες, όπως, για παράδειγμα, από την περίοδο Αντενάουερ. Μιλάω για φωτογραφίες των εγκλημάτων των Ναζί μέχρι το 1945 που τραβήχτηκαν από στρατιωτικούς φωτογράφους οι οποίοι δούλευαν για το ναζιστικό καθεστώς ή από ιδιώτες Ναζί φωτογράφους. Ιδίως αμφισβήτησα αν το Bundesarchiv έχει το ηθικό ή νομικό δικαίωμα να αποκομίζει κέρδος από το copyright αυτών των συγκεκριμένων φωτογραφιών. Το αν το θεωρούμε πωλήσεις, ή ενοικίαση, ή άδεια χρήσης ή οτιδήποτε άλλο, δεν έχει νόημα. Όποιον νομικό όρο και αν χρησιμοποιήσουμε, η εμπορική χρήση του συγκεκριμένου υλικού από το Bundesarchiv είναι επαίσχυντη.

Χαίρομαι ωστόσο που πληροφορούμαι ότι «σε στενή συνεργασία με τον Υφυπουργό Επικρατείας στην Καγκελαρία, αρμόδιο για θέματα Πολιτισμού και Μέσων, που είναι και η ανώτερη αρχή, τα Ομοσπονδιακά Αρχεία αναζητούν τρόπους κατάργησης της υποχρέωσης καταβολής πληρωμής και για την εμπορική χρήση φωτογραφιών από την περίοδο μέχρι το 1945». Αναμένω την απάντησή τους. Δεν θα πρέπει να χρειαστούν άλλα εβδομήντα οκτώ χρόνια για να κάνει το Bundesarchiv το σωστό.