Εκθεση για τον Γιωργο Χατζημιχαλη: Αρχειο στιγμων και χρωματων

Ο Φώτης Κόντογλου, το 1932, ζωγράφισε στο σπίτι του στη συνοικία Κυπριάδου, με την τεχνική της νωπογραφίας, μια μεγάλη τοιχογραφία. Βοηθοί του ήταν ο Γιάννης Τσαρούχης και ο Νίκος Εγγονόπουλος. Στο δεύτερο διάζωμα, η πρώτη παράσταση φέρει τον τίτλο «Ο φτυχισμένος Κονέκ-Κονέκ ο βασιλιάς της Ισπροβάνας συλλογάται το τι είν’ ο άνθρωπος».

Τον ιδιαίτερο τίτλο του Κόντογλου είχε στη μνήμη του ο Γιώργος Χατζημιχάλης, όπως μας λέει, για να φτιάξει τη δική του, σχεδόν ομώνυμη, εγκατάσταση το 2002. «Το πορτραίτο του βασιλιά», παλλόμενο, κατακόκκινο, υποδέχεται τον επισκέπτη στο δεύτερο μέρος της αναδρομικής έκθεσης του Γιώργου Χατζημιχάλη στο Μουσείο Μπενάκη, η οποία καταλαμβάνει ξανά όλους τους χώρους του κτιρίου στην οδό Πειραιώς. Γύρω από τον βασιλιά της Ισπροβάνας, με τη μορφή φρίζας στους τοίχους της αίθουσας απλώνονται μερικές από τις «Σκέψεις του βασιλιά» με φωτογραφίες διαφόρων διαστάσεων σε κορνίζες. Αν το συγκεκριμένο σημείο αποτελεί την εκκίνηση της διαδρομής των θεατών στο πολυετές έργο του καλλιτέχνη –από το 1966 έως το 2019– όλα τα δίκτυα που τον συνδέουν επί δεκαετίες με την παράδοση και την πρωτοπορία της ζωγραφικής και της λογοτεχνίας, με το πνεύμα και την καρδιά Ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών, δηλώνονται εξαρχής.

Το δεύτερο μέρος ολοκληρώνεται χρονολογικά με το πρόσφατο έργο «Μια έκθεση πορτραίτων αφιερωμένη στο έργο “Ο Αγιος Ιερώνυμος στο αναγνωστήριό του” (π. 1475) του Antonello da Messina», που παρουσίασε το 2022 στην Eleftheria Tseliou Gallery. Πρόκειται για 44 πορτρέτα σε ξύλο, που το κοινό ανακαλύπτει κοιτάζοντας το περιεχόμενο ενός κλειστού κουτιού από μικρά «ματάκια». Το έργο αναφέρεται στο αριστούργημα (1474) του Σικελού καλλιτέχνη Ντα Μεσίνα, το οποίο συνδυάζει με δεξιοτεχνία λεπτομέρειες, γεωμετρίες και συμβολισμούς.

«Ενώ τα έργα της έκθεσης χρονολογικά κινούνται εμπρός και πίσω, υπάρχει πάντοτε κάτι σε αυτά που τα μεταφέρει ένα βήμα στο μέλλον», λέει ο ζωγράφος στη συζήτησή μας, η οποία ακολουθεί τη δημοσιογραφική ξενάγηση στην έκθεση. Αναφέρεται, εικάζω, στη διαρκή περιπέτεια της ζωγραφικής, στις ιδέες στις οποίες επιστρέφει «μέχρι να πάρουν στο έργο τη μορφή που πρέπει να έχουν», λέει. Κάποιες ολοκληρώνονται, κάποιες τον περιμένουν επί χρόνια, κάποιες απλώς τις εγκαταλείπει. «Δεν υπάρχουν απαντήσεις σε αναζητήσεις», εξηγεί. «Υπάρχουν ιδέες που εξελίσσονται. Είναι καίριο να κατανοηθεί ότι δεν έχω ένα στυλ ζωγραφικής».

Στην έκθεση, είναι φανερές η ευρυμάθεια του Χατζημιχάλη, οι ανησυχίες και οι εμμονές με την έρευνα, οι οποίες ενίοτε καταλήγουν σε «εξοργιστικά λεπτομερείς περιγραφές» όπως λέει, οι πολιτικές και κοινωνικές αγωνίες και μια παραδόξως συναισθηματική σχέση με τα αρχεία, ως αποθετήρια σκέψεων και εν δυνάμει δράσεων. Χρειάζεται χρόνο η περιήγηση, όχι μόνον επειδή η παρουσίαση απλώνεται σε τρεις ορόφους, αλλά κυρίως επειδή είναι καλό να σταθεί κανείς και να διαβάσει τα επεξηγηματικά κείμενα, να παρατηρήσει τα σχέδια και τις φωτογραφίες των εκατοντάδων προσώπων που ενοικούν τα έργα, να σκεφθεί και να αισθανθεί.

«Υπάρχουν ιδέες που εξελίσσονται. Είναι καίριο να κατανοηθεί ότι δεν έχω ένα στυλ ζωγραφικής», λέει ο ζωγράφος Γιώργος Χατζημιχάλης.

Το «Νοσοκομείο»

Από τις γνωστές εργασίες του καλλιτέχνη στην έκθεση φιλοξενείται το «Νοσοκομείο» (2004-2005), με το οποίο ο Χατζημιχάλης εκπροσώπησε την Ελλάδα στην 51η Μπιενάλε της Βενετίας το 2005, επίσης ο «Δρόμος» του Ανδρέα Εμπειρίκου (2006-2007), μια ιδέα που ξεκίνησε τη δεκαετία του 1970 και ολοκληρώθηκε το 2007, με 64 μικρές ζωγραφιές βασισμένες στα ονόματα και στα τοπωνύμια που αναφέρονται στο ομώνυμο ποίημα, η «Σχιστή οδός», ένα τρίπτυχο που ιστορεί μέρος του ταξιδιού του Οιδίποδα, και η ενότητα «Ο ζωγράφος Α.Κ. Ενα μυθιστόρημα» (2007-2011), με σχεδόν 300 ζωγραφικά έργα μικρών και μεσαίων διαστάσεων, μια κατασκευή και ένα βίντεο με τίτλο τη διεύθυνση του σπιτιού του Α.Κ. (Πολυλά, Κυπριάδου, Αθήνα 111 41).

Για πρώτη φορά παρουσιάζονται στο κοινό δύο μεγάλες θεματικές ενότητες: το έργο «Σκηνές 1-7» (2012), φωτογραφίες εκτυπωμένες σε μουσαμά με σκηνές, καθώς και το έργο «Τρίπτυχα» (2013-2016), όπου ζωγραφική και φωτογραφία γίνονται ένα.

Διάρκεια έκθεσης: 23 Νοεμβρίου 2023 – 14 Ιανουαρίου 2024. Μουσείο Μπενάκη – Πειραιώς 138.

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.