«Βενετοι και αλλοι Λατινοι στο Βορειο Ελληνικο χωρο (13ος -18ος αι.)»

Διημερίδα με θέμα «Βενετοί και άλλοι Λατίνοι στο Βόρειο Ελληνικό χώρο (13ος -18ος αι.» θα πραγματοποιηθεί το Σάββατο 8 και την Κυριακή 9 Δεκεμβρίου στο Αμφιθέατρο της Παλιάς Νομικής. Την διημερίδα, η οποία θα ξεκινήσει στις 6 το απόγευμα του Σαββάτου, διοργανώνει το Τμήμα Ιστορίας και Εθνολογίας του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, ενώ την Οργανωτική Επιτροπή αποτελούν η κ. Παναγιώτα Τζιβάρα, Επίκουρος Καθηγήτρια στο ΔΠΘ, ο Κωνσταντίνος Χατζόπουλος, Καθηγητής, Πρόεδρος του Τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας και ο Εμμανουήλ Βαρβούνης, καθηγητής του Τμήματος.
Για τους στόχους της ημερίδας αλλά και γενικότερα για την παρουσία των Βενετών και των άλλων Λατίνων στο Βόρειο Ελλαδικό χώρο ο «Παρατηρητής της Θράκης» συζήτησε με το μέλος της Οργανωτικής Επιτροπής, Επίκουρη Καθηγήτρια στο ΔΠΘ κ. Παναγιώτα Τζιβάρα.

Οι περιοχές του βορειοελλαδικού χώρου σημαδεύτηκαν από την οθωμανική κυριαρχία αλλά και η λατινοκρατία πρέπει εξίσου να προβάλλεται

ΠτΘ: κ. Τζιβάρα ποιος ο στόχος της ημερίδας για ένα θέμα εν πολλοίς άγνωστο στους περισσότερους;
Π.Τ: Το θέμα της ημερίδας αναφέρεται σε μία μεγάλη διάρκεια της ελληνικής ιστορίας από την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους σταυροφόρους της Δ΄ σταυροφορίας το 1204 έως και το τέλος του 18ου αιώνα. Μετά τον Απρίλιο του 1204 η βυζαντινή αυτοκρατορία, ως γνωστόν, διαμελίστηκε στους σταυροφόρους, Φράγκους και Βενετούς. Οι περιοχές οι πλησιέστερες στην πρωτεύουσα του Βυζαντίου πέρασαν στη διοικητική αρμοδιότητα του λατίνου αυτοκράτορα της Κωνσταντινούπολης ενώ άλλες περιοχές του βόρειου ελληνικού παραδοσιακά χώρου γνώρισαν την κυριαρχία Βενετών και δυτικών ηγεμονικών οίκων. Μετά την ανακατάληψη της Κωνσταντινούπολης το 1261 στα νησιά του βορείου Αιγαίου, Χίο, Λέσβο, Λήμνο, Σαμοθράκη, Θάσο έχουμε την κυριαρχία της Γένοβας μακρόχρονη στο πρώτο νησί, έντονη στο δεύτερο και βραχύβια στα υπόλοιπα. Στόχος της ημερίδας είναι η προβολή των λατινικών κυριαρχιών στο βόρειο ελληνικό χώρο, μέσα από τις εισηγήσεις ειδικών επιστημόνων και ερευνητών. Στη συνείδηση των περισσότερων από εμάς ο βόρειος ελλαδικός χώρος είναι ταυτισμένος με την παρουσία και τον συγχρωτισμό με τους Οθωμανούς Τούρκους και λιγότερο ή καθόλου με τους λατίνους, δυτικοευρωπαίους κυριάρχους.
Ξεχνάμε ότι ο βόρειος παραδοσιακά ελληνικός χώρος είναι ο πλησιέστερος γεωγραφικά με την πρωτεύουσα της βυζαντινής αυτοκρατορίας, της οποίας αποτελούσε κομμάτι, και ο οποίος συνέδεσε τις ιστορικές του τύχες με την τύχη της πρωτεύουσας. Το Βυζάντιο δεν γνώρισε μόνο την άλωση του 1453. Δυστυχώς η μεγάλη πληγή, που δεν επουλώθηκε ποτέ, άνοιξε τον Απρίλη του 1204 και από τότε ξεκίνησε και το ψυχορράγημά του που κορυφώθηκε το 1453. Σαφώς οι περιοχές του βορειοελλαδικού χώρου σημαδεύτηκαν από τη μακρόχρονη οθωμανική κυριαρχία αλλά και η λατινοκρατία πρέπει εξίσου να προβάλλεται και να είναι γνωστή. Εντέλει η ιστορία της λατινοκρατίας είναι από τη μια μεριά η ιστορία των δυτικοευρωπαίων κυριάρχων, των χριστιανών σταυροφόρων, των διψασμένων για κέρδος εμπόρων αλλά και των κυριαρχούμενων, πρώην υπηκόων της βυζαντινής αυτοκρατορίας ή υπηκόων της οθωμανικής (γιατί σε πολλά μέρη έχουμε τις διαδοχικές κυριαρχίες) που γνώρισαν και τη λατινική κυριαρχία.
Επομένως, για να επιστρέψω στο ερώτημά σας. Στόχος της διημερίδας είναι να κεντρίσουμε περισσότερο το ενδιαφέρον των φοιτητών του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου, του πανεπιστημίου της Θράκης, για την ιστορία τούτου του τόπου που ήταν η αυλή της βυζαντινής πρωτεύουσας. Η εκδήλωση είναι όμως μια ακόμα έκφραση εξωστρέφειας του Τμήματος, ένας δίαυλος επικοινωνίας με την κοινωνία της πόλης που φιλοξενεί με περισσή εγκαρδιότητα δάσκαλους και διδασκόμενους. Επομένως ο δεύτερος στόχος είναι η ευαισθητοποίηση του κοινού της πόλης για την ελληνική και την τοπική ιστορία.
Επιτρέψτε μου στο σημείο αυτό να πω και κάτι διευκρινιστικό για τη θεματολογία του συνεδρίου. Το θέμα Βενετοί και άλλοι λατίνοι στο βόρειο ελλαδικό χώρο δεν εξαντλείται στην παρουσίαση μόνο του θέματος της κυριαρχίας των δυτικών αλλά επεκτείνεται στην παρουσία γενικά των δυτικών στα εδάφη των περιοχών αυτών. Στην διημερίδα θα παρουσιαστούν για παράδειγμα θέματα όπως η δραστηριοποίηση βενετών εμπόρων στο Αιγαίο την περίοδο του κρητικού πολέμου ή τα ταξίδια των βενετών βάιλων, των πρεσβευτών, οι οποίοι έχουν αρκετές αναφορές στα ημερολόγιά τους για τους τόπους από την Έδεσσα έως την Κωνσταντινούπολη, συμπεριλαμβανομένης και της Γκιουρμουτζίνας φυσικά, σημαντικού σταθμού της Εγνατίας την οποία διάβαιναν. Επίσης θα γίνει λόγος για την παρουσία των Γενικών Προνοητών Θαλάσσης στα στενά των Δαρδανελίων και τις συμπλοκές των Βενετών με τους Οθωμανούς στο βόρειο Αιγαίο, για να μην ξεχνάμε ότι τα νησιά του Αιγαίου, στη διάρκεια έξι αιώνων λατινικών κυριαρχιών ήταν το πεδίο ανταγωνισμών δύο διαφορετικών κυριάρχων για την υπεροχή τους και προκειμένου να κερδίσουν τον γηγενή πληθυσμό.

Ο βορειοελλαδικός χώρος δεν έχει μελετηθεί όσο πρέπει ακόμα και στα βενετικά αρχεία

ΠτΘ: Έχει μελετηθεί πλήρως η περίοδος της ύπαρξης Βενετών και άλλων Λατίνων στο Βόρειο ελληνικό χώρο;
Π.Τ: Η λατινική παρουσία στο βόρειο ελλαδικό χώρο είναι γενικά γνωστή μέσα από τις μελέτες για την ελληνική ιστορία αλλά και από ειδικές μελέτες Ελλήνων και ξένων επιστημόνων. Οι σπουδές στην ιστορία της λατινοκρατίας έχουν σημειώσει τεράστια πρόοδο τα τελευταία σαράντα χρόνια. Σημαίνοντα ρόλο στη διερεύνηση ειδικών πτυχών της ανωτέρω περιόδου διαδραμάτισε και διαδραματίζει το Ελληνικό Ινστιτούτο της Βενετίας, ένα φυτώριο σημαντικών επιστημόνων και ερευνητών. Εχουν γραφεί ειδικές μελέτες για τη γενουατική παρουσία στη Χίο, τη βενετική στη Θεσσαλονίκη και στις βόρειες Σποράδες. Ωστόσο ο βορειοελλαδικός χώρος δεν έχει μελετηθεί όσο πρέπει ακόμα και στα βενετικά αρχεία, για τα οποία μπορώ να μιλήσω περισσότερο, απόκειται σημαντικό υλικό.

Τα κίνητρα κατάκτησης των περιοχών του Αιγαίου ήταν η εξασφάλιση αποβάθρων και εμπορικών σταθμών για το διαμετακομιστικό τους εμπόριο

ΠτΘ: Ποια τα σημαντικότερα χαρακτηριστικά της κυριαρχίας αυτών των λαών στη Βόρεια Ελλάδα;
Π.Τ: Πρόκειται για βραχύχρονες ευκαιριακές κυριαρχίες, που εναλλάσσονται είτε με την εκ νέου υπαγωγή των λατινοκρατούμενων περιοχών στο βυζαντινό κράτος είτε με την υπόταξή τους στους Οθωμανούς. Οι λατίνοι κυρίαρχοι, ειδικά οι Βενετοί και οι Γενουάτες ήταν έμποροι και τα κίνητρα κατάκτησης των περιοχών του Αιγαίου ήταν η εξασφάλιση αποβάθρων και εμπορικών σταθμών για το διαμετακομιστικό τους εμπόριο.

Το αστικό κοινοτικό σύστημα που επεδίωκε να επιβάλει η Βενετία ερχόταν σε αντίθεση με τους παραδοσικούς θεσμούς αυτοδιοίκησης που έρχονταν από το Βυζάντιο

ΠτΘ: Ποιες επιρροές στην οργάνωση της κοινωνίας έχει δεχθεί ο Βόρειος Ελληνικός χώρος από την παρουσία αυτών των λαών; Υπάρχουν διαφορές σε αυτές τις περιοχές σε σύγκριση με άλλες ελληνικές περιοχές;
Π.Τ.: Θα ήθελα να επαναλάβω ότι οι λατινικές κυριαρχίες για τις οποίες μιλάμε, εκτός από την περίπτωση της Χίου (1346-1566) είναι βραχύβιες κυριαρχίες. Για την καταγραφή των εμφανών και ανιχνεύσιμων επιρροών θα πρέπει να θυμηθούμε ότι οι κοινωνίες αυτών των περιοχών φέρουν περισσότερο τις κοινωνικές επιρροές των Οθωμανών κυριάρχων. Η κοινωνική τους οργάνωση στη διάρκεια των βραχύβιων κυριαρχιών συνέχιζε τη βυζαντινή τάξη. Δεν υπάρχει διαμορφωμένη κοινωνική ταυτότητα με θεσμικά χαρακτηριστικά. Ωστόσο, είναι χαρακτηριστικό ότι οι ντόπιοι ενσωμάτωναν πολύ γρήγορα, όταν ήταν για το συμφέρον τους, τακτικές που ακολουθούσαν άλλοι πληθυσμοί κάτω από τους ίδιους κυριάρχους. Για παράδειγμα οι κάτοικοι της Θεσσαλονίκης στη σύντομη βενετική κυριαρχία (1423-1430) ή οι κάτοικοι της Λήμνου, το νησί πέρασε στους Βενετούς για πολύ λίγο στη διάρκεια του πρώτου βενετοτουρκικού πολέμου, υιοθέτησαν τον θεσμό των πρεσβειών. Πάντως πρέπει να πούμε ότι το αστικό κοινοτικό σύστημα που επεδίωκε να επιβάλει η Βενετία ερχόταν σε αντίθεση με τους παραδοσικούς θεσμούς αυτοδιοίκησης που έρχονταν από το Βυζάντιο.

ΠτΘ: Είναι γνωστό ότι η Κρήτη έχει δεχθεί πολλές πολιτιστικές επιρροές από την παρουσία αυτών των λαών. Έχουμε κάτι αντίστοιχο και στη Βόρεια Ελλάδα;
Π.Τ.: Η Κρήτη την εποχή της Δ΄ σταυροφορίας είχε δοθεί στον Βονιφάτιο τον Μομφερρατικό. Το 1206 ο Γενουάτης Ερρίκος Pescatore κατέλαβε την Κρήτη έως το 1211 οπότε ξεκίνησε η βενετική κυριαρχία. Η Κρήτη παρέμεινε βενετική κτήση έως το 1669. Διοικητικά, κοινωνικά και σε επίπεδο πνευματικής άνθησης η Κρήτη έγινε ένα απείκασμα της Γαληνοτάτης. Το ίδιο συνέβη και στα ιόνια νησιά όπου έχουμε βενετική κυριαρχία. Παραλληλισμός μπορεί να γίνει μόνο με τα δείγματα φρουριακής και αστικής αρχιτεκτονικής της Γένοβας. Η Χίος φέρει εκεί τη σφραγίδα της Μεγαλοπρεπούς Γένοβας όπως η Κρήτη και τα ιόνια νησιά τη σφραγίδα της Γαληνοτάτης.

 

Πρόγραμμα ημερίδας

 

Σάββατο 8 Δεκεμβρίου 2012

18.00 Χαιρετισμοί

18.30 Μαρίνα Κουμανούδη, Ερευνήτρια στο Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών, ΕΙΕ «Η λατινική παρουσία στη Θράκη και τα νησιά του βόρειου Αιγαίου κατά τον ύστερο Μεσαίωνα

19.00 Χαράλαμπος Γάσπαρης, Διευθυντής Ερευνών στο Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών, ΕΙΕ «Βενετοί και Θεσσαλονίκη. 14ος-15ος αι.»

19.30 Κώστας Τσικνάκης, Ερευνητής στο Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών, ΕΙΕ «Ο βορειοελλαδικός χώρος στα τέλη του 16ου αιώνα»

20.00 Συζήτηση

Κυριακή 9 Δεκεμβρίου 2012

11.00 Αγγελική Πανοπούλου, Κύρια Ερευνήτρια στο Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών, ΕΙΕ «Gia to viaggio ci Cassandrias». Ο επισιτισμός του Χάνδακα στον Κρητικό Πόλεμο

11.30 Αναστασία Παπαδία-Λάλα, Καθηγήτρια Ιστορίας στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών «Διοίκηση, κοινωνία και ταυτότητες στον βορειοελλαδικό χώρο υπό λατινικές κυριαρχίες (13ος-16ος αι.). Συγκριτικές προσεγγίσεις»

12.00 Παναγιώτα Τζιβάρα, Επίκουρος Καθηγήτρια στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης «Η Θράκη και τα νησιά του βόρειου Αιγαίου μέσα από τα κείμενα των βενετών απεσταλμένων στην Κωνσταντινούπολη (16ος- 18ος αι.).»

12.30 Συζήτηση

Οργανωτική Επιτροπή
Παναγιώτα Τζιβάρα, Κωνσταντίνος Κ. Χατζόπουλος, Εμμανουήλ Βαρβούνης

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.