Το εκλογικο συστημα και τα μετα την 21η Μαιου απο συνταγματικη σκοπια

Άλκης Δερβιτσιώτης: «Άλλο πράγμα η κατάταξη που έχει κάθε κόμμα στο εκλογικό σώμα, και άλλο ο συσχετισμός των βουλευτικών δυνάμεων»

«Σε καμία από τις παρελθούσες κυβερνήσεις συνεργασίας δεν γνωρίζαμε εκ προοιμίου τον Πρωθυπουργό»

«Δεν θεωρώ ότι οι κ.κ. Μητσοτάκης και Τσίπρας θα παραιτηθούν από τη διερευνητική εντολή»

Στις προβλέψεις του Συντάγματος ως προς τη διαδικασία σχηματισμού κυβέρνησης, την προκήρυξη εκλογών, καθώς και το εκλογικό σύστημα αναφέρθηκε ο καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου της Νομικής Σχολής του ΔΠΘ κ. Άλκης Δερβιτσιώτης, φιλοξενούμενος στην εκπομπή του «Ράδιο Παρατηρητής 94fm», «Με το Ν και με το Β».

Σε μια προσπάθεια να ξεδιαλύνουμε το τοπίο για τα ισχύοντα και τα όσα αναμένεται να ακολουθήσουν των εκλογών της 21ης Μαΐου, με βάση τα λεγόμενα των πολιτικών αρχηγών αλλά και αναλυτών, ο κ. Δεσβιτσιώτης  μας βοήθησε να κατανοήσουμε τη διαδικασία που αναμένεται να ακολουθηθεί. Παράλληλα ο ίδιος κατέθεσε και την άποψη του για τα διλήμματα που θέτουν προεκλογικά οι πολιτικοί αρχηγοί.

Ο λόγος στον ίδιο λοιπόν αναλυτικά…

ΠτΘ: κ. Δερβιτσιώτη, έχουμε εκλογές στις 21 Μαΐου οι οποίες θα γίνουν με το σύστημα της απλής αναλογικής….

Α.Δ.: Επιθυμώ να επισημάνω το επισφαλές του καθορισμού ημερομηνίας εκλογών, χωρίς αυτή η δήλωση να συνοδεύεται από το αντίστοιχο Προεδρικό Διάταγμα. Εάν όλα πάνε καλά και έχουμε την έκδοση Προεδρικού Διατάγματος, θα έχουμε πράγματι τη διενέργεια των εκλογών την 21η Μαΐου. Το εκλογικό σύστημα δεν είναι ακριβώς απλή αναλογική. Υπάρχουν ήδη 9 μονοεδρικές εκλογικές περιφέρειες και θυμίζω ότι εξ ορισμού οι μονοεδρικές εκλογικές περιφέρειες λειτουργούν είτε στη βάση του σχετικού πλειοψηφικού, είτε στη βάση του απολύτως πλειοψηφικού. Επομένως οι εννέα μονοεδρικές καθιστούν το οιοδήποτε εκλογικό σύστημα που πρόκειται να ισχύσει ή θα ισχύσει ή ίσχυσε στην Ελλάδα, μεικτό.

Ως προς το ισχύον εκλογικό σύστημα, η αλήθεια είναι ότι έχει παύσει η επιβράβευση του πρώτου κόμματος, το bonus. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι έχει θέματα υπέρ του πρώτου κόμματος και αυτό το σύστημα που έρχεται ως απλή αναλογική. Δηλαδή για να βρεθεί ο αριθμός των εδρών του κάθε κόμματος, αφού ψηφίσουμε γίνονται ορισμένες μαθηματικές πράξεις. Κάνουμε έναν πολλαπλασιασμό με συντελεστή 300, και διαιρούμε δια του συνόλου των εγκύρων ψηφοδελτίων όλων των κομμάτων που έχουν συγκεντρώσει το 3%. Όταν όμως έρθει η στιγμή να πάμε στην στενή εκλογική περιφέρεια, για να βρούμε το εκλογικό μέτρο, διαιρούμε με το σύνολο των εγκύρων ψηφοδελτίων και εδώ περιλαμβάνουμε και τα έγκυρα ψηφοδέλτια των κομμάτων που δεν έχουν συγκεντρώσει το 3%. Αυτό ως προς την κατανομή των εδρών στην εκλογική περιφέρεια. Αν ήμασταν συνεπείς, για να είναι πιο αναλογικό το εκλογικό σύστημα, θα έπρεπε και για να βρούμε το εκλογικό μέτρο στην στενή εκλογική περιφέρεια, να διαιρούμε δια του αριθμού των εγκύρων  ψηφοδελτίων των πολιτικών κομμάτων που έχουν υπερβεί το 3%. Εδώ επομένως προσθέτοντας και άλλες ψήφους, αυτό που κάνουμε είναι να αυξάνουμε το εκλογικό μέτρο. Και κάθε φορά που το εκλογικό μέτρο είναι μεγαλύτερο, επειδή έχουν προστεθεί έγκυρα ψηφοδέλτια, ευνοούμε το πρώτο κόμμα, το οποίο έχει πάντοτε περισσότερες ψήφους και μπορεί να πάρει την έδρα απευθείας χωρίς τον μηχανισμό διόρθωσης.

«Όταν θέλουμε να συζητήσουμε για το εκλογικό σύστημα πρέπει να έχουμε υπόψη μας και τον παράγοντα της κυβερνησιμότητας»

ΠτΘ: Τι εξυπηρετεί η επιλογή αυτού του εκλογικού συστήματος;

Α.Δ.: Όταν μιλάμε για εκλογικά συστήματα, στην πραγματικότητα δεν είναι μόνο το εκλογικό αποτέλεσμα που κοιτάμε. Όταν θέλουμε να συζητήσουμε για το εκλογικό σύστημα πρέπει να έχουμε υπόψη μας και τον παράγοντα της κυβερνησιμότητας της χώρας. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να επιλέξουμε: ή θα έχουμε σταθερή κυβέρνηση, οπότε τα εκλογικά συστήματα θα ευνοούν το εκάστοτε πρώτο κόμμα ή εάν θέλουμε να αποτυπώνουμε επακριβώς σε αριθμό βουλευτικών εδρών τον συσχετισμό των δυνάμεων στο εκλογικό σώμα, να ξέρουμε ότι το τίμημα θα είναι ασθενείς κυβερνήσεις και ενδεχομένως κυβερνητική αστάθεια. Αυτό είναι ένα δίλημμα που το Ηνωμένο Βασίλειο το έχει επιλύσει με ένα σταθερό εκλογικό σύστημα ανά τους αιώνες.  Έχει μονοεδρικές εκλογικές περιφέρειες, που πάει να πει σχετικό πλειοψηφικό εκλογικό σύστημα.

«Επιδιώκουν το κόμμα τους να είναι πρώτο, και εμμέσως μας “απειλούν”»

ΠτΘ: Το τελευταίο διάστημα οι πολιτικοί αρχηγοί των τριών μεγαλύτερων κομμάτων έχουν δηλώσει ως προς το διακύβευμα των εκλογών τα εξής: «Κυριάκος Μητσοτάκης: αυτοδυναμία ή τίποτα», «Αλέξης Τσίπρας: προοδευτική διακυβέρνηση, μόνο με τον ΣΥΡΙΖΑ πρώτο κόμμα», «Νίκος Ανδρουλάκης: Ούτε Τσίπρας ούτε Μητσοτάκης, ισχυρό ποσοστό διψήφιο στο ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ για να είναι το κόμμα-κλειδί την  επόμενη των εκλογών». Πώς μεταφράζονται αυτά σε επιδιωκόμενο εκλογικό αποτέλεσμα για την 21η Μαΐου κατά την δική σας άποψη ως προς την στάση των προαναφερθέντων πολιτικών αρχηγών;

Α.Δ.: Εκ μέρους των κ.κ.Μητσοτάκη και Τσίπρα, είναι μια προσπάθεια κομματικού πατριωτισμού του κομματικού εγωισμού, το κόμμα τους να είναι πρώτο. Είναι απολύτως θεμιτό, γι’ αυτό κάνουμε τις εκλογές. Επιδιώκουν το κόμμα τους να είναι πρώτο, και εμμέσως μας «απειλούν» ότι αν το κόμμα τους είναι πρώτο δεν θα λάβουν μέρος στη διαδικασία των διερευνητικών εντολών. Προσωπικά δεν θεωρώ ότι θα παραιτηθούν από τη διερευνητική εντολή. Σε ό,τι αφορά τον κ. Ανδρουλάκη, αυτό το οποίο αντιλαμβάνομαι, είναι ότι θέτει το ελληνικό εκλογικό σώμα ενώπιον του εξής θέματος: οι κύριοι Μητσοτάκης και Τσίπρας έχουν δοκιμαστεί ως πρωθυπουργοί, και έχουμε ένα πυρήνα περίπου 30%, λίγο περισσότερο, λίγο μικρότερο, αναλόγως του ποιος από τους δύο είναι, που έχουν θετική γνώμη για αυτούς. Αντιθέτως ένα υπερδιπλάσιο ποσοστό διαφορετικό για τον καθένα ως προς την προέλευση και το περιεχόμενο, ένα περίπου 70% τους αποδοκιμάζει, έχει αρνητική γνώμη για αυτούς. Άρα ο κ. Ανδρουλάκης ορθά ξεκινάει να λέει, βασιζόμενος στα αριθμητικά μεγέθη, ότι έλληνες πολίτες, έχουμε δυο πρωθυπουργούς τους οποίους τους είδαμε ως πρωθυπουργούς και εσείς δεν έχετε και την καλύτερη των απόψεων. Μήπως πρέπει να δούμε κάτι διαφορετικό;

Το Σύνταγμα το οποίο δεν καθορίζει επακριβώς τις εξελίξεις, θέτει ένα πλαίσιο εντός του οποίου μπορούν να κινηθούν οι πολιτικοί αρχηγοί, εμείς ως πολίτες εκλογείς, τα πολιτικά κόμματα ως πλατφόρμες πολιτικών ιδεών για τη λύση των δημοσίων θεμάτων. Το Σύνταγμα λέει ότι εάν κάποιο κόμμα δεν έχει την απόλυτη πλειοψηφία των εδρών, δίνεται διερευνητική εντολή, που θα πει: προσπάθησε να φτιάξεις μια κυβέρνηση που θα βασίζεται σε συμμαχική πλειοψηφία στη βουλή. Αυτή η διάρκεια κάθε μίας τέτοιας προσπάθειας είναι ένα τριήμερο. Ένας πολιτικός αρχηγός μπορεί να σταθμίσει τα πράγματα και να μην αξιοποιήσει το τριήμερο. Το σύνταγμα προβλέπει σε πρώτη φάση μέχρι τρεις διερευνητικές εντολές, οι οποίες δίνονται διαδοχικά στους αρχηγούς των τριών μεγαλύτερων κομμάτων, υπό την προϋπόθεση ότι για να ακολουθήσει η επόμενη, η προηγούμενη έχει αποβεί άκαρπη. Δεν έχει επιτύχει το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα. Εξαιρετικά είναι δυνατόν να έχουμε τέσσερις διερευνητικές εντολές, αν στην τρίτη θέση σε αριθμό βουλευτών έχουμε δυο κόμματα.

«Οι προτάσεις εμπιστοσύνης έχουν από το Σύνταγμά μας δυο διαφορετικές αριθμητικές πλειοψηφίες»

ΠτΘ: Στην προεκλογική πολιτική ρητορική των τελευταίων εβδομάδων έχει μπει και η φράση «κυβέρνηση ηττημένων»…

Α.Δ.: Αποκλήθηκε η δυνατότητα σχηματισμού συμμαχικής πλειοψηφίας και κατ’ επέκταση κυβέρνησης, από το δεύτερο, το τρίτο και το πέμπτο κόμμα ή το έβδομο, αναλόγως, αποκλήθηκε ως κυβέρνηση ηττημένων. Η έκφραση είναι ατυχής, διότι είναι άλλο πράγμα η κατάταξη που έχει κάθε κόμμα στο εκλογικό σώμα, και άλλο ο συσχετισμός των βουλευτικών δυνάμεων, ο αριθμός δηλαδή των βουλευτών του κάθε κόμματος. Και γι’ αυτό γίνεται και η διερευνητική φάση, μήπως είναι δυνατόν να  υπάρξουν συνεργασίες. Οι συνεργασίες πρέπει να ικανοποιούν τις αριθμητικές προϋποθέσεις  που θέτει το Σύνταγμα. Σε αντίθεση με την πρόταση δυσπιστίας, που υποβάλλεται από βουλευτές σε βάρος της κυβέρνησης, η οποία για να κριθεί επιτυχής θέλει 151 ψήφους, οι προτάσεις εμπιστοσύνης έχουν από το Σύνταγμά μας δυο διαφορετικές αριθμητικές πλειοψηφίες, χωρίς να γίνεται διάκριση. Είναι απόλυτη πλειοψηφία επί του όλου αριθμού των βουλευτών, που θα πει 151 και αυτό είναι το κριτήριο για να δώσει εντολή σχηματισμού κυβέρνησης ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας στον πολιτικό τους αρχηγό, υπάρχει όμως και η παράγραφος 6 του άρθρου 84 που λέει ότι η πρόταση εμπιστοσύνης γίνεται δεκτή εάν υπερψηφιστεί από την απόλυτη πλειοψηφία του όλου αριθμού των παρόντων, η οποία  όμως δεν επιτρέπετε να είναι κατώτερη από 120 βουλευτές, κατώτερη από τα 2/5 του όλου αριθμού. Αυτό θα πει 120 ναι, 119 όχι, και οι άλλοι 61 να απέχουν της ψηφοφορίας, σημαίνει ότι με τα 120 ναι και τα 119 όχι έχουμε κυβέρνηση. Μπορεί κάποιος να πει ότι αυτή η κυβέρνηση είναι ασθενής, είναι αδύναμη, αλλά δεν παύει να έχουμε κυβέρνηση.

Αντιλαμβάνομαι ότι όλα αυτά τα διλήμματα είναι στην καλύτερη περίπτωση, κομματικού πατριωτισμού, στη χειρότερη περίπτωση ικανοποίησης προσωπικού συμφέροντος. Θεμιτό. Ένας πολιτικός αρχηγός υπάρχει  για να γίνει πρωθυπουργός. Αλλά τέτοια διλήμματα είναι προεξόφληση της αποτυχίας. Είναι όρος στον οποίον, αν κάποιος επιμείνει, έχει ακυρώσει προκαταβολικά το όριο και το πλαίσιο που του δείχνει το Σύνταγμα. Να γνωρίζουμε λοιπόν αυτούς τους πολιτικούς αρχηγούς, οι οποίοι μας συνιστούν τον εαυτό τους ως τον ενδεδειγμένο και να δούμε εάν θα επιμείνουν μετά

«Σε όλες τις κυβερνήσεις συνεργασίας μάθαμε τον πρωθυπουργό αφού καρποφόρησαν οι διερευνητικές εντολές»

ΠτΘ: Την πρόταση Ανδρουλάκη για τρίτο πρόσωπο ως πρωθυπουργό πώς την κρίνετε;

Α.Δ.: Ας αναλογιστούμε λίγο την  πρόσφατη ιστορία μας. Αυτά τα τελευταία χρόνια που ισχύει το Σύνταγμα του 1975, πόσες φορές είχαμε συμμαχικές κυβερνήσεις; Είχαμε μια φορά με πρωθυπουργό τον μακαρίτη Τζανή Τζανετάκη, μια κυβέρνηση συνεργασίας μεταξύ της Νέας Δημοκρατίας και του τότε  Συνασπισμού της Αριστεράς. Μια δεύτερη φορά είχαμε αμέσως σχεδόν μετά κυβέρνηση, υπό τον μακαρίτη Ξενοφώντα Ζολώτα, η οποία ήταν σχεδόν οικουμενική, με τη συμμετοχή της Νέας Δημοκρατίας, του ΠΑΣΟΚ και του Ενιαίου Συνασπισμού της Αριστεράς. Είχαμε άλλη μια φορά μια συμμαχική κυβέρνηση τριών κομμάτων Νέα Δημοκρατία-ΠΑΣΟΚ-ΔΗΜΑΡ, με πρωθυπουργό τον τραπεζικό κ. Παπαδήμα. Όλες αυτές τις φορές γνωρίζαμε ποιος θα είναι ο πρωθυπουργός; Όχι. Το μάθαμε μετά, εφόσον καρποφόρησαν οι διερευνητικές εντολές.

Αντιλαμβάνομαι ότι όλα αυτά τα διλήμματα είναι στην καλύτερη περίπτωση, κομματικού πατριωτισμού, στη χειρότερη περίπτωση ικανοποίησης προσωπικού συμφέροντος. Θεμιτό. Ένας πολιτικός αρχηγός υπάρχει  για να γίνει πρωθυπουργός. Αλλά τέτοια διλήμματα είναι προεξόφληση της αποτυχίας. Είναι όρος στον οποίον, αν κάποιος επιμείνει, έχει ακυρώσει προκαταβολικά το όριο και το πλαίσιο που του δείχνει το Σύνταγμα. Να γνωρίζουμε λοιπόν αυτούς τους πολιτικούς αρχηγούς, οι οποίοι μας συνιστούν τον εαυτό τους ως τον ενδεδειγμένο και να δούμε εάν θα επιμείνουν μετά.

«Κάθε φορά που η σχέση βουλής-κυβέρνησης δεν αποδίδει σταθερή κυβέρνηση να γνωρίζουμε ότι το Σύνταγμα ανακαλεί από την “εφεδρεία” τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας»

ΠτΘ: Αν αποτύχουν οι τρεις διερευνητικές εντολές τι ακολουθεί;

Α.Δ.: Δεν είναι μόνο οι εννέα μέρες των τριών διερευνητικών εντολών οι οποίες μπορεί να είναι και λιγότερες. Εντωμεταξύ η βουλή έχει συγκροτηθεί σε σώμα. Αυτό είναι μια πλήρης κοινοβουλευτική περίοδος, έχουμε βουλευτές και έχουμε και πρόεδρο της Βουλής. Το πρώτο πράγμα που κάνει η βουλή μετά από εκλογές είναι να εκλέξει τον πρόεδρό της. Έτσι συγκροτείται σε σώμα και μετά είναι όλα τα υπόλοιπα. Το δεύτερο πράγμα που έχουμε εδώ είναι ότι πριν προκηρυχθούν εκλογές έχει μεσολαβήσει η φάση στην οποίαν ενεργοποιείται αποφασιστικά το πολιτειακό όργανο που λέγεται Πρόεδρος της Δημοκρατίας. Κάθε φορά που η σχέση βουλής-κυβέρνησης δεν αποδίδει σταθερή κυβέρνηση να γνωρίζουμε ότι το Σύνταγμα ανακαλεί από την «εφεδρεία» τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας και του δίνει πρωταρχικό ρόλο και σε μερικές στιγμές και αποφασιστικό ρόλο. Εδώ εν προκειμένω τι θα κάνει η Πρόεδρος της Δημοκρατίας; Θα καλέσει τους πολιτικούς αρχηγούς σε σύσκεψη υπό την προεδρεία της και κατά σειρά θα εξετάσουν και θα συμφωνήσουν ή θα απορρίψουν τις εξής εκδοχές: πρώτον τη διαμόρφωση συμμαχικής κυβέρνησης εκείνη τη στιγμή στο κοινό τραπέζι όλων των πολιτικών αρχηγών και όχι μόνο των τριών που έχουν λάβει διερευνητικές εντολές. Όσοι έχουν  κοινοβουλευτική ομάδα και βρίσκονται στη βουλή καλούνται από την Πρόεδρο της Δημοκρατίας, διότι και αυτοί είναι δυνατόν να δώσουν κάποια ιδέα σε πιο επίσημο τραπέζι που είναι όλοι μαζί και προεδρεύει η αρχηγός της πολιτείας. Δεύτερον, αν αυτό δεν καταστεί δυνατόν, τότε το επόμενο θέμα της ημερήσιας διάταξης είναι ο σχηματισμός οικουμενικής κυβέρνησης η οποία θα κυβερνήσει τον τόπο είτε για πλήρη βουλευτική περίοδο, είτε για όσο θέσουν οι ίδιοι.

Εάν και αυτό δεν καταστεί εφικτό, τότε πηγαίνουμε στη λογική διενέργειας επόμενων εκλογών, με την οικουμενική εκλογική κυβέρνηση να προηγείται της υπηρεσιακής εκλογικής. Αν δηλαδή οι πολιτικοί αρχηγοί συμφωνήσουν,  θα κάνουν αυτοί τις επόμενες βουλευτικές εκλογές, σχηματίζοντας μια οικουμενική εκλογική κυβέρνηση. Εάν αποτύχουν και σε αυτό, τότε η Πρόεδρος της Δημοκρατίας θα ορίσει πρωθυπουργό έναν από τους προέδρους των τριών ανώτερων δικαστηρίων της χώρας, ο οποίος θα σχηματίσει εκλογική υπηρεσιακή κυβέρνηση με τη μεγαλύτερη δυνατή υποστήριξη. Προσοχή, η κυβέρνηση αυτών των 25 ημερών που κύρια αποστολή έχει τη διενέργεια των επόμενων βουλευτικών εκλογών, εξακολουθεί  να παίρνει κυβερνητικές αποφάσεις, εξακολουθεί τα ζέοντα ζητήματα να τα επιλύει, εξακολουθεί να έχει εκτελεστικό έργο. Η υπηρεσιακή κυβέρνηση, χωρίς να έχει ψήφο εμπιστοσύνης, διότι η βουλή θα διαλυθεί, έχει απλώς υποστήριξη των πολιτικών αρχηγών, έχει και κυβερνητικό έργο να επιτελέσει. Ακριβώς πάνω σε αυτό το σημείο βασίστηκε η πρόταση κατηγορίας κατά υπηρεσιακού πρωθυπουργού.

«Ας περιμένουμε το αποτέλεσμα της πρώτης εκλογικής αναμέτρησης»

ΠτΘ: Στο σενάριο της δεύτερης κάλπης ο πρωθυπουργός στην ανακοίνωση την οποία έκανε είπε ότι εάν και εφόσον απαιτηθεί αυτές θα γίνουν το αργότερο αρχές Ιουλίου, δεδομένου ότι μεσολαβούν οι πανελλαδικές εξετάσεις…

Α.Δ.: Με ποια κυβέρνηση; Θα πρέπει να σχηματιστεί κυβέρνηση. Έστω για ένα μήνα, διότι η επόμενη προεκλογική περίοδος θα είναι πάλι ένας μήνας. Αυτόν τον μήνα και για τον μήνα που προηγείται ποιος θα μας κυβερνά; Έχει φτιαχτεί νέα βουλή, η κυβέρνηση η οποία θα διενεργήσει τις εκλογές  που όλα δείχνουν ότι αν προηγηθεί αίτηση της παρούσας κυβέρνησης να διαλυθεί πρόωρα η βουλή για να αντιμετωπιστεί κρίσιμο εθνικό θέμα, θα διενεργήσει τις εκλογές της 21ης Μαΐου και μετά θα υποβάλει την παραίτησή της. Μπορεί η Πρόεδρος της Δημοκρατίας να ζητήσει να παραμείνει στη θέση της, αλλά η νέα  βουλή μπορεί να εκφράσει την εμπιστοσύνη της ή τη δυσπιστία της. Είναι πολύ ενδιαφέρον αυτό το σενάριο. Εάν έχω εκλογές Μάιο και μετά Ιούλιο, μεσολαβούν δυο μήνες και θα πρέπει να έχουμε ορκωμοσία νέας κυβέρνησης. Ακόμα κι αν είναι τα ίδια ακριβώς πρόσωπα που αποτελούν την απερχόμενη κυβέρνηση, θα πρέπει να πάρουν ψήφο εμπιστοσύνης από μια βουλή που θα έχει εντελώς διαφορετική αριθμητική σύνθεση από την υφιστάμενη. Άρα έχουμε πολλά θέματα να συζητήσουμε. Ας περιμένουμε πρώτα το εκλογικό αποτέλεσμα, της πρώτης αναμέτρησης.

google-news Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.