Συστημα εντοπισμου και προβλεψης της αναπτυξης των μεδουσων δημιουργει το ΔΠΘ

Οι καιρικές συνθήκες των επόμενων ημερών θα καθορίσουν την εμφάνιση των μεδουσών στο Θρακικό πέλαγος

Τελευταία φορά που είχαμε μιλήσει με τον Καθηγητή του Τμήματος Μηχανικών Περιβάλλοντος ΔΠΘ κ. Γιώργο Συλαίο, το θέμα που ανησυχούσε λουόμενους, αλιείς αλλά και όλους όσους ασχολούνται με τη θάλασσα, ήταν το φαινόμενο της βλέννας στο Μαρμαρά η οποία είχε κάνει την εμφάνισή της και στα παράλια της χώρας μας.

Φέτος η βλέννα δεν εμφανίστηκε, αλλά έχουμε μια νέα ανησυχία, την μωβ μέδουσα, η οποία άρχισε να κάνει την εμφάνισή της στην περιοχή.

Έχοντας ως ειδικότητα την προσομοίωση και Διαχείριση των Παράκτιων Υδατικών Συστημάτων, ο κ. Συλαίος έχει ασχοληθεί συστηματικά, μέσα από το εργαστήριο Οικολογικής Μηχανικής και Τεχνολογίας, με την καταγραφή των συνθηκών που δημιουργούν αυτά τα φαινόμενα, και τώρα, μέσω του προγράμματος ILIAD, φιλοδοξεί να αποτελέσει ένα μέρος μιας μεγάλης προσπάθειας όχι μόνο για τον άμεσο εντοπισμό, αλλά και την ακριβή πρόβλεψη της πορείας αυτών των φαινομένων.

Από τις συνθήκες θα εξαρτηθεί τυχόν έξαρση

Ειδικά για την εμφάνιση των μωβ μεδουσών στην περιοχή μας, τόνισε πως οι μέδουσες, είναι οργανισμοί που υπάρχουν έτσι και αλλιώς όλο το χρόνο στο οικοσύστημα. Είναι άλλωστε, ένας από τους πιο αρχέγονους οργανισμούς στον πλανήτη.

Όσο για την παρουσία τους, υπάρχουν περίοδοι που οι συνθήκες που ευνοούν την συστηματική εμφάνιση κοπαδιών, που μπορεί να δημιουργήσουν πρόβλημα στον τουρισμό ή ακόμα και στην αλιεία.

Ο κ. Συλαίος θεωρεί πως οι συνθήκες που ευνοούν τέτοιες καταστάσεις, έχουν να κάνουν καθαρά με μετεωρολογικές συνθήκες που ευνοούνται από αυξημένες και παρατεταμένα υψηλές θερμοκρασίες.

Πέρυσι, για μια περίοδο είδαμε την αύξηση της βλέννας, που την ακολούθησαν μέδουσες, απότοκο μιας έντονης περιόδου αστάθειας.

Αν έχουμε μια περίοδο καύσωνα με περίοδο έντονης αστάθειας με βροχοπτώσεις, τόνισε, τότε βλέπουμε ένα «ξέπλυμα» από τις καλλιέργειες των θρεπτικών αλάτων και λιπασμάτων, που καταλήγουν στη θάλασσα και μετατρέπονται σε πλαγκτό.

Η δορυφορική εικόνα δείχνει πως οι συγκεντρώσεις στο Θρακικό πέλαγος είναι μικρές, και βαίνουν μειούμενες στην εβδομάδα που διανύουμε, όμως τυχόν παρατεταμένη περίοδος αστάθειας και βροχοπτώσεων στη Θράκη, μπορεί να δώσει αυξημένη παρουσία φυτοπλαγκτού, που με τη σειρά του αυξάνει το ζωοπλαγκτό, μέρος του οποίου είναι και οι μέδουσες. «Άρα αν έχουμε την κίνηση των οργανισμών με τα ρεύματα προς το Θρακικό Πέλαγος, θα μπορούσε να ευνοηθεί η παρουσία τους για μεγαλύτερο διάστημα γιατί θα βρουν τροφή» ανέφερε.

Η μωβ μέδουσα είναι ξενικό είδος, που απασχολούσε για πολλά χρόνια μόνο τη Δυτική Μεσόγειο, αλλά την τελευταία δεκαετία έχουν μεταφερθεί και στις θάλασσές μας. Τα αυγά των μεδουσών μεταφέρονται από τα ύφαλα των πλοίων, στα οποία προσκολλώνται, και αν βρεθούν σε ευνοϊκές για το είδος συνθήκες από άποψη θερμοκρασίας, αλατότητας και τροφής, τότε εγκαθίστανται.

Εμπλέκοντας τους πολίτες στην επιστήμη

Με την εμφάνιση των μεδουσών, σε αυτό το πλαίσιο, αναδείχθηκε η δυνατότητα που έχει η επιστήμη να εμπλέξει τους πολίτες στην καταγραφή συγκεκριμένων φαινομένων.

«Οι επιστήμονες δεν μπορούμε να είμαστε συνέχεια στη θάλασσά και να μετράμε παντού ούτε να γεμίσουμε με αισθητήρες και υποβρύχιες κάμερες την περιοχή» ανέφερε χαρακτηριστικά.

Για αυτό και είναι θετικό ότι σήμερα έχουν αναπτυχθεί αρκετά εργαλεία που καταγράφουν ό,τι βλέπει ο πολίτης, είτε θέματα σκουπιδιών, που πρέπει να καταγράφονται για να μπορέσει να εντοπιστεί η προέλευση και η δομή τους, θέματα βιοποικιλότητας, όπως οι μέδουσες, θέματα ρύπανσης όπως οι πετρελαιοκηλίδες.

Έχει αναπτυχθεί ένα νέος κλάδος η επιστήμη του πολίτη, όπου ο ίδιος ο πολίτης γίνεται επιστήμονας και συμβάλλει στην καταγραφή ενός φαινομένου, κάτι που θεωρεί πως λειτουργεί καλά και υπάρχουν πολλές βάσεις δεδομένων που καταγράφουν τα φαινόμενα, το οποίο είναι θετικό.

Ενώνοντας όλα τα δεδομένα σε ένα σημείο

Όλα αυτά όμως, οι μέθοδοι εντοπισμού, οι μετρήσεις της κατάστασης της θάλασσας, αλλά και τα δεδομένα που αλιεύονται από το διαδίκτυο, αποτελούν

Αυτή τη στιγμή, με τις υφιστάμενες δομές, αυτή είναι η πρόβλεψη που μπορεί να γίνει, όμως αυτό προσπαθεί να αλλάξει το πρόγραμμα ILIAD, με 56 συμμετέχοντες από 19 χώρες, ένας εκ των οποίων είναι και το ΔΠΘ.

Ήδη έχουν χρησιμοποιήσει από τη βιβλιογραφία 1500 εμφανίσεις πολύ μεγάλου αριθμού μεδουσών στη Μεσόγειο, που θα συσχετιστούν με τις συνθήκες του περιβάλλοντος την περίοδο που συνέβησαν αυτές.

Έτσι δημιουργούν μια βάση δεδομένων όπου από τη μία έχουν μετεωρολογικά και ωκεανογραφικά στοιχεία, και από την άλλη εμφάνιση των μεδουσών με το είδος και την ένταση του φαινομένου.

Χρησιμοποιώντας εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης, προσπαθούν να εντοπίσουν τους κυρίαρχους παράγοντες που επηρεάζουν την ανάπτυξή τους, τους παράγοντες που ευνοούν μεγάλη εμφάνιση και πως αυτοί εξελίσσονται στο χρόνο.

Αν φανεί ότι η θερμοκρασία, όπως υποπτεύονται, ή η εμφάνιση φυτοπλαγκτού αποτελεί παράγοντα, τότε βλέπουν υπό ποιες συνθήκες θα ευνοηθεί η παρουσία τους. Θα διαπιστώσουν δε πως η κλιματική αλλαγή, που ευνοεί αυξημένες θερμοκρασίες και καιρική αστάθεια και άρα αυξημένη παρουσία πλαγκτού.

Όταν αποκτήσουν όλες αυτές τις πληροφορίες, θα μπορέσουν να διαπιστώσουν το πώς μειώνοντας  τις ποσότητες λιπασμάτων που χρησιμοποιούνται από τους αγρότες, αλλά και άλλες πηγές, όπως ο φώσφορος και το άζωτο, ώστε να καταφέρουν μια καλύτερη διαχείριση του φαινομένου, μιας και επηρεάζει δραστηριότητες όπως ο τουρισμός, η αλιεία, οι ιχθυοκαλλιέργειες.

Πώς το ILIAD εντοπίζει βλέννα, πετρελαιοκηλίδες και μέδουσες

Μέσα από τους αλγόριθμους που δημιουργούν στο πλαίσιο του προγράμματος ILIAD, θα σκανάρουν καθημερινά εικόνες από δορυφόρους, και με την παραμικρή εμφάνιση επιφανειακά βλέννας, θα μπορούν να παρακολουθούν το φαινόμενο, να προειδοποιήσουν για την εμφάνισή του, αλλά και να προβλέψουν ποιες περιοχές θα επηρεαστούν.

Τα εργαλεία υπάρχουν ήδη, τόνισε, αυτό που δεν έχει γίνει μέχρι τώρα, είναι να ενοποιηθούν όλες οι πληροφορίες που προσφέρουν, και αυτό φιλοδοξεί να κάνει το ILIAD, που προσπαθεί να  δημιουργήσει εργαλεία που αυτοματοποιούν τις διαδικασίες που παρακολουθούν την θάλασσα, κάνοντας παράλληλα και προσομοίωση της κατάστασης.

Όλα αυτά γίνονται με τη δημιουργία αλγόριθμων τεχνητής μάθησης και τη χρήση ακόμα και εργαλείων όπως τα κοινωνικά δίκτυα. Σήμερα μπορούν να σκανάρουν τα δίκτυα αυτά σε συγκεκριμένες περιοχές όπου εντοπίζεται ένα πρόβλημα όπως για παράδειγμα οι μέδουσες, η βλέννα ή μια πετρελαιοκηλίδα, και να δουν αν υπάρχουν αναφορές σε αυτά, και να ξεκινήσουν να δουλεύουν τα μοντέλα που περιγράφουν την πρόγνωση.

Αυτά τα εργαλεία ήδη υπάρχουν, αλλά δεν έχουν μπει σε μια πιο ορθολογική διαδικασία, ώστε να μπορούν να τα χρησιμοποιούν τόσο οι επιστήμονες, όσο και ο κόσμος καλύτερα.

Η διαδικασία πρέπει να αυτοματοποιηθεί, χωρίς την ανθρώπινη παρέμβαση, και αυτό προσπαθούν, ως ΔΠΘ, στο ILIAD, «την ψηφιακή αποτύπωση των διεργασιών στη θάλασσα, με όσο το δυνατόν πιο αντικειμενικό και αυτοματοποιημένο τρόπο ώστε να ενημερώνεται και ο κόστος, και οι αρχές, για την παρέμβαση που πρέπει να γίνει».

Με την διαδικασία δημιουργίας των αλγόριθμων να έχει προχωρήσει, ο κ. Συλαίος περιμένει το επόμενο διάστημα να έχουν κάποια αποτελέσματα για τις μέδουσες, ενώ έχουν ολοκληρώσει και δημοσιεύσει τους αλγόριθμους που «χτενίζουν» το Twitter, που εντοπίζει τόσο το γεγονός, όσο και πού συμβαίνει, από τη θέση των χρηστών που το ανεβάζουν, ώστε να αρχίσουν να παρακολουθούν το γεγονός.

Η ακρίβεια του ILIAD, στην τελική του μορφή, εξαρτάται από την περιοχή και το φαινόμενο: για παράδειγμα η βλέννα είναι εύκολο να ανιχνευτεί από τα δορυφορικά και στα κοινωνικά δίκτυα, οι μέδουσες είναι επίσης σχετικά εύκολες στον εντοπισμό, ενώ οι πετρελαιοκηλίδες εξαρτώνται περισσότερο από τη δορυφορική εικόνα, γιατί όταν φτάσει στις ακτές, και μπορεί να τη δει ο κόσμος, συνήθως είναι αργά.

Για αυτό και θέλουν να βάλουν όλες τις αναφορές σε ένα σύστημα καλύτερης ενημέρωσης και πρόληψης.

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.