Στα «σκαρια» η ομαδα προφορικης ιστοριας της Κομοτηνης

«Στόχος μας να “χτίσουμε” μια μεγαλύτερη συνειδητότητα της πόλης απέναντι στην καθημερινότητά της, στον βιωμένο χρόνο και χώρο της»

Πολλαπλώς σημαντική, δεδομένης και της επικαιρότητας ενός πολέμου αλλά και της δυσκολίας που αυτή εμπεριέχει σε ό,τι αφορά την καταγραφή και την διάδοση κατ’ επέκταση των όσων διαμείβονται επί Ουκρανικού αυτή τη στιγμή εδάφους, δίχως τις «παρεμβολές» των κατασκευασμένων ή «καθοδηγούμενων» ειδήσεων κρίνουμε την πρωτοβουλία του Δήμου Κομοτηνής και ειδικότερα του ΔΗΠΕΘΕ Κομοτηνής σε συνεργασία με το Εργαστήριο Λαογραφίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης, για την σύσταση ομάδας προφορικής ιστορίας.

Πολλαπλώς σημαντική όχι μόνο σήμερα, ωστόσο πολύ περισσότερο σήμερα δεδομένου ότι όπως πολλάκις η παγκόσμια ιστορία έχει αποδείξει αυτή «γράφεται» συνήθως από τους νικητές, αφήνοντας ωστόσο τους πραγματικούς πρωταγωνιστές, ήτοι τους πολίτες που στην πραγματικότητα αποτελούν το ουσιοδέστερο κομμάτι της, στην αφάνεια της λήθης.

Για την πρωτοβουλία αυτή, το πρώτο βήμα της οποίας θα γίνει στα τέλη Μαρτίου, ενώ η πρώτη ανοιχτή προς το κοινό εκδήλωση θα πραγματοποιηθεί στις 2 Απριλίου, μίλησε στο «Ράδιο Παρατηρητής 94fm» ο αναπληρωτής Καθηγητής του Τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας του ΔΠΘ και ένας εκ των βασικών συντελεστών σε ό,τι αφορά την προετοιμασία των συμμετεχόντων στις αρχές και τη μεθοδολογία της προφορικής ιστορίας κ. Βασίλης Δαλκαβούκης.

Ο λόγος στον ίδιο…

«Η προφορική ιστορία είναι πολύτιμη πηγή για να δούμε πώς οι άνθρωποι βίωσαν την ιστορία έξω από τα κεντρικά και τα μεγάλα αφηγήματα της ιστορίας»

ΠτΘ: κ.Δαλκαβούκη όπως συνηθίζεται να λέγεται «η ιστορία γράφεται από τους νικητές», σημείο στο οποίο εντοπίζουμε τουλάχιστον εμείς και την σημαντική της προφορικής ιστορίας, ήτοι στον «φωτισμό» των πλευρών εκείνων της ιστορίας που οι «νικητές» ηθελημένα ή μη  αγνοούν. Είναι αυτή η σημαντική της προφορικής ιστορίας;

Β.Δ.: Η αλήθεια είναι ότι πρόκειται για την καταγραφή της ιστορίας «από τα κάτω». Είναι ένας πληθυντικός τρόπος για να κάνουμε ιστορία. Δηλαδή να ακούμε κι άλλες φωνές. Δεν είναι πάντα οι φωνές που ξέρουν την αλήθεια, είναι όμως πάντα οι φωνές που ξέρουν την αλήθεια τους. Κι αυτό έχει σημασία, το να ακούμε πολλές αλήθειες για τα πράγματα και όχι μία μονοδιάστατη που κατασκευάζεται συνήθως εκ των υστέρων, επιβάλλεται, αναπαράγεται, κλπ. Με αυτή την έννοια η προφορική ιστορία είναι πολύτιμη πηγή για να δούμε πώς οι άνθρωποι βίωσαν την ιστορία έξω από τα κεντρικά και τα μεγάλα αφηγήματα της ιστορίας. Με αυτή την έννοια η προφορική ιστορία στην Ελλάδα έχει 40-50 χρόνια ανάπτυξης. Έχει και πιο πολλά, αλλά η συστηματική επιστημονική της διάσταση έχει ξεκινήσει από τη δεκαετία του ’70-’80, με την αείμνηστη Άλκη Κυριακίδου-Νέστορος, στο περίφημο σεμινάριο για τους μικρασιάτες πρόσφυγες.

ΠτΘ: Αφορμή της συζήτησής μας είναι η εκκίνηση αυτής της πρωτοβουλίας για τη δημιουργία ομάδας προφορικής ιστορίας στην Κομοτηνή. Πώς προέκυψε και γιατί την δεδομένη χρονική στιγμή;

Β.Δ.: Προσωπικά συμμετέχω και στο διοικητικό συμβούλιο της Ένωσης Προφορικής Ιστορίας. Στη διάρκεια αυτών των χρόνων αλλά και παλιότερα, η Ένωση Προφορικής Ιστορίας στηρίζει τεχνικά, δηλαδή προσφέρει τεχνογνωσία και σεμινάρια, σε πρωτοβουλίες πολιτών που θέλουν να ασχοληθούν με την προφορική ιστορία. Στο πλαίσιο αυτό είχε γίνει και παλιότερα στην Κομοτηνή μια απόπειρα να συσταθεί ομάδα προφορικής ιστορίας, η οποία όμως δυστυχώς δεν καρποφόρησε. Αυτή τη φορά είναι μάλλον πολύ πιο οργανωμένα τα πράγματα. Το ΔΗΠΕΘΕ έχει ενδιαφερθεί συστηματικά και έχει κάνει και προεργασίες, όπως η δουλειά για το ποτάμι, αλλά έχει μπει και ο δήμος Κομοτηνής δυναμικά στο παιχνίδι. Θα πρέπει εδώ να επισημάνω τη συνεισφορά των κ.κ.Θεανώ Πασχάλη και Άρτεμης Τσολάκη με τις οποίες συνεργαζόμαστε σε αυτή την πρωτοβουλία.

Ο στόχος είναι να δημιουργηθεί ένα εργαστήρι προφορικής ιστορίας στην Κομοτηνή, μέσω του οποίου άνθρωποι που ενδιαφέρονται για αυτή τη διαδικασία πρώτον να επιμορφωθούν στο σεμινάριο που θα κάνουμε, και στη συνέχεια θα συγκροτήσουν αυτό που λέμε «ομάδα προφορικής ιστορίας». Η ομάδα αυτή θα λειτουργεί σχετικά πρωτοβουλιακά ως προς τις θεματικές, κλπ, και από κει και πέρα σκοπός είναι να δημιουργηθεί μέσω και του δήμου και του ΔΗΠΕΘΕ ένα αποθετήριο προφορικής ιστορίας στο εργαστήριο προφορικής ιστορίας, ώστε να μπορούν να τροφοδοτηθούν και πολιτιστικές δράσεις γύρω από αυτό, αλλά και να «χτίσουμε» μια μεγαλύτερη συνειδητότητα της πόλης απέναντι στην καθημερινότητά της, στον βιωμένο χρόνο και χώρο της.

«Θέλουμε το “σκληρό” υλικό της βιωμένης πραγματικότητας του καθενός ανθρώπου»

ΠτΘ: Σε ποιους απευθύνεται η πρωτοβουλία αυτή;

Β.Δ.: Κάναμε κάποτε μια συνέντευξη με έναν χτίστη-πετρά στην Ήπειρο. Προσπαθούσαμε να μας πει την εμπειρία του, την καθημερινότητά του, το γούστο του, κλπ. Μας έλεγε «παιδιά τι να σας πω; Εγώ σπίτια έχτιζα». Είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα ώστε να πείσουμε τον κόσμο ότι η καθημερινή του εμπειρία, η δική του εμπειρία από τη δική του ζωή, είναι πάρα πολύ σημαντική για να κατανοήσουμε διαστάσεις του βιωμένου παρελθόντος τους, που δεν μπορούμε να τις προσεγγίσουμε με κανέναν άλλο τρόπο, παρά μόνο με αυτό. Μόνο η λογοτεχνία βοηθάει προς την ίδια κατεύθυνση, αλλά η λογοτεχνία είναι μια λόγια διαδικασία. Δηλαδή κάποιος παρεμβαίνει και φτιάχνει μυθοπλαστικές διαστάσεις της πραγματικότητας. Εμείς θέλουμε αυτό το «σκληρό» υλικό της βιωμένης πραγματικότητας του καθενός ανθρώπου. Του βιοπαλαιστή, της νοικοκυράς, του παιδιού, του δασκάλου, του επαγγελματία, του αγρότη, των ανθρώπων δηλαδή που βίωσαν το παρελθόν στην περιοχή μας, με όλο το ιστορικό βάρος που έχει, μέσα από τη δική τους φιλτραρισμένη οπτική. Ο κόσμος πρέπει να κατανοήσει την σημαντικότητα αυτού και το γεγονός ότι η μαρτυρία καθενός μετράει.

ΠτΘ: Στην προσπάθεια αυτή συμβάλλεται μια σειρά επιστημόνων εξειδικευμένων στο κομμάτι της προφορικής ιστορίας. Πέραν αυτών υπάρχει ένα κάποιο πιο “αισιόδοξο” σενάριο, για την αξιοποίηση του υλικού που θα συγκεντρωθεί κατά τη διάρκεια αυτού;

Β.Δ.: Το σεμινάριο έχει εξαιρετικούς συναδέλφους, αρχής γενομένης από τη Φωτεινή Τσιμπιρίδου που είναι Κομοτηναία και άρα έχει και έναν λόγο παραπάνω σε αυτή την υπόθεση. Θα συμμετάσχει επίσης ο Βασίλης Λουλές, ένας εξαιρετικός σκηνοθέτης και κινηματογραφιστής, που είναι πάρα πολύ έμπειρος σε τέτοια ζητήματα, καθώς και η Σταυρούλα Φωτοπούλου, εκπροσωπώντας το Υπ. Πολιτισμού, η οποία είναι επίσης εξαιρετική στο ζήτημα άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς, γιατί οι αφηγήσεις είναι το άυλο κομμάτι του πολιτισμού μας.

Η δική μου συνεισφορά είναι πιο τεχνική. Μαζί με τον Κυριάκο Σγουρόπουλο θα προσπαθήσουμε να μεταφέρουμε τις βασικές αρχές της προφορικής ιστορίας της συνέντευξης, που είναι ο πυρήνας της προφορικής ιστορίας, στους συμμετέχοντες, έτσι ώστε να είναι ικανοί να κάνουν συνεντεύξεις που να μπορούν να αρχειοθετηθούν αποτελεσματικά. Στη συνέχεια ευελπιστούμε πως αυτό το υλικό θα αξιοποιηθεί σε διάφορες δράσεις στην πόλη, είτε για μουσειακή χρήση, με την έννοια της νέας μουσειολογίας, δηλαδή μια διαδραστική διαδικασία του μουσείου, είτε σε δράσεις εκπαιδευτικές. Για παράδειγμα τα σχολεία της πόλης ή της περιοχής να μπορούν μέσα από την πρόσβαση σε κομμάτια του υλικού, να μπαίνουν στην καθημερινότητα του παρελθόντος και στη συνέχεια να αναπαράγουν τη διαδικασία. Οι εκπαιδευτικοί μας να μπορούν μέσα από αυτή την υπόθεση να εμπλουτίζουν το αρχείο, να κάνουν τους μαθητές μας έμπειρους σε αυτή τη διαδικασία και ταυτόχρονα να προσθέτουν υλικό που θα εμπλουτίζει την άποψή μας για το παρελθόν της πόλης και της περιοχής μας, το οποίο είναι ορατό πολλές φορές. Για παράδειγμα τα προσφυγικά της Ρέμβης, είναι ένα παρελθόν με τον οποίο ζούμε.

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.