Γεωργιος Μιχαηλιδης Ατσιγκιοζ: «Το Πασχα, οταν το ζεις μακρια απο την Ελλαδα, γινεται μια γιορτη που αναδεικνυει τοσο τη νοσταλγια οσο και την αναγκη για προσαρμογη»

Ο Γεώργιος Μιχαηλίδης Ατσίγκιοζ είναι ειδικευμένος ηλεκτρονικός μηχανικός υπολογιστικών συστημάτων και πληροφορικής με είκοσι πέντε χρόνια εμπειρίας στον επαγγελματικό του τομέα. Είναι λάτρης της τεχνολογίας, με έντονη κοινωνική δράση ως Πρόεδρος του Ελληνικού Συλλόγου του Ρόγκαλαντ Νορβηγίας.

Από εκεί, μοιράζεται σήμερα μαζί μας εικόνες από τον εορτασμό του Πάσχα στη Νορβηγία αλλά και αναμνήσεις από το Πάσχα των παιδικών του χρόνων.

―Τι μυρωδιές και εικόνες σας κατακλύζουν όταν ανακαλείτε το Πάσχα των παιδικών σας χρόνων; 

Το Πάσχα είναι μια γιορτή γεμάτη ζωή, χρώμα και έντονες αισθήσεις! Όταν το ανακαλώ στη μνήμη μου, μου έρχονται μυρωδιές, όπως τσουρέκι, μαγειρίτσα, τσίκνα και λιβάνι, αλλά και εικόνες, όπως τα κόκκινα αυγά, ο Επιτάφιος και η Ανάσταση στην εκκλησία με τα βεγγαλικά. Το «Χριστός Ανέστη», οι αγκαλιές, τα γέλια και οι φωνές στο σκοτάδι της Ανάστασης και το πρωινό γλέντι με πλήθος μεζέδων.

―Τι σημαίνει για εσάς το Πάσχα τώρα και πόσο διαφορετικά το βιώνετε μακριά από την Ελλάδα; 

Το Πάσχα, όταν το ζεις μακριά από την Ελλάδα, γίνεται μια γιορτή που αναδεικνύει τόσο τη νοσταλγία όσο και την ανάγκη για προσαρμογή, για μια παράδοξη αναζήτηση νέων παραδόσεων. Για εμένα, δεν υπάρχουν πάντα η ελληνική εκκλησία ή παρέες για κοινή γιορτή, οπότε επιλέγω τι θα κρατήσω από τις πασχαλινές παραδόσεις, π.χ. να ψήσω τσουρέκι, και τι θα αλλάξω, π.χ. διαδικτυακές επικοινωνίες για το «Χριστός Ανέστη». Είναι μια πιο προσωπική εμπειρία, χωρίς την κοινωνική πίεση της Ελλάδας, όπου συχνά σε ρωτούν, π.χ., «Πού θα πας για Μεγάλη Εβδομάδα;».

Στη Νορβηγία όπου ζω, υπάρχουν άλλες συνήθειες, όπως π.χ. τα παιδιά ψάχνουν αυγά σε πάρκα με λαγούς, ενώ εγώ μοιράζομαι ελληνικά κόκκινα αυγά με γείτονες, γεφυρώνοντας έτσι κουλτούρες.  Αν το Πάσχα έρθει με παγωμένο βοριά, όπως στη Σκανδιναβία, λείπει η αισθητική της ελληνικής άνοιξης, τα λουλούδια, η ζεστασιά. Το τραπέζι είναι πιο απλό και δεν έχουμε πάντα πρόσβαση σε αρνί ή μαγειρίτσα, οπότε πειραματίζομαι, για παράδειγμα ετοιμάζω μαγειρίτσα με σπανάκι ή χοιρινό. Όμως, το τσουρέκι παραμένει ιερό. Το Πάσχα έξω γίνεται λιγότερο αυτόματο και περισσότερο οργανωμένο.

―Πώς γιορτάζεται το Πάσχα στη χώρα όπου ζείτε, τη Νορβηγία; Υπάρχουν ελληνικές κοινότητες που διοργανώνουν παραδοσιακές εκδηλώσεις; Ή μόνο η εκκλησία είναι η αρμόδια για τέτοιου είδους εορτασμούς; Είναι εύκολη η διατήρηση των εθίμων; 

Στη Νορβηγία, και συγκεκριμένα στο Σταβάνγκερ όπου ζω τώρα, το Πάσχα έχει μια διαφορετική δυναμική απ’ ό,τι στην Ελλάδα, αλλά υπάρχουν τρόποι να διατηρηθούν οι παραδόσεις, με κάποιες προσαρμογές. Ενδεικτικά, να αναφέρω μερικές τοπικές λαϊκές παραδόσεις που λαμβάνουν χώρα το Πάσχα στην περιοχή, όπως το Påskehare (ο πασχαλινός λαγός), έθιμο κατά το οποίο κρύβουν σοκολατένια αυγά στους κήπους ή τα πάρκα και τα παιδιά πρέπει να τα βρουν. Οι καθολικές και προτεσταντικές κοινότητες έχουν, επίσης, λιτές τελετές, συνήθως χωρίς Επιτάφιο. Το Πάσχα τους ξεκινάει τη Μεγάλη Πέμπτη (Skjærtorsdag), με όλους να ψωνίζουν τελευταία στιγμή. Τη Μεγάλη Παρασκευή (Langfredag) απαγορεύεται να κάνει θόρυβο το οτιδήποτε, ενώ και όλα τα μαγαζιά είναι κλειστά. Το Μεγάλο Σάββατο (Påskeaften)ξεκινάνε τους εορτασμούς του Πάσχα, τρώνε αρνί, κοτόπουλο και είναι η αγαπημένη μέρα των παιδιών, γιατί μπορούν να φάνε όσα γλυκά θέλουν. Την ημέρα του Πάσχα, η οποία αναφέρεται ως η ημέρα κατά την οποία ο Χριστός επέστρεψε από τον κόσμο των νεκρών, ξεκινάνε την ημέρα τους με ένα πολύ μεγάλο πρωινό με βαμμένα αυγά και φρεσκοψημένο ψωμί, και συνεχίζουν με το κυνήγι των κρυμμένων αυγών.

Οι ξένοι εκπλήσσονται, συχνά ενθουσιάζονται ή μπερδεύονται με τα ελληνικά πασχαλινά έθιμα, αλλά πολλοί τα βρίσκουν γοητευτικά, ειδικά αν τα βιώσουν μέσα από φίλους ή τοπικές ελληνικές κοινότητες. Αυτά που τους κάνουν ιδιαίτερη εντύπωση είναι το κόκκινο αυγό και η “μάχη”” κατά το τσούγκρισμα αυγών. Τα αυγά εδώ είναι σοκολατένια ή διακοσμημένα σε παστέλ χρώματα. Το ελληνικό “τσούγκρισμα” με τα φυσικά κόκκινα αυγά, με τον συμβολισμό του αίματος, τους φαίνεται δραματικό, αλλά συχνά το υιοθετούν ως “epic game” –κάποιοι φίλοι μου δε ζητάνε να μάθουν τους κανόνες, π.χ. “Ποιο αυγό σπάει πρώτο;”

Δυστυχώς, ελληνική ορθόδοξη εκκλησία στο Σταβάνγκερ δεν έχουμε, αλλά μόνο στην πρωτεύουσα της Νορβηγίας, το Όσλο. Ο παπάς έρχεται μία φορά στο τρίμηνο ή δίμηνο και κάνουμε μία λειτουργία σε ένα ορθόδοξο εκκλησάκι των Σέρβων. Οι ελληνικές οργανώσεις της περιοχής, όπως ο Σύλλογος Ελλήνων του Ρόγκαλαντ, του οποίου μάλιστα είμαι και πρόεδρος τα τελευταία τρία χρόνια, κάνουν κάποιες συναντήσεις με αρνί, ψητά, τσουρέκι και μουσική. Η διατήρηση των εθίμων γίνεται μεν, αλλά εν μέρη και με δυσκολίες. Για παράδειγμα, να αναφέρω πως απαραίτητα υλικά για πασχαλινά εδέσματα, όπως η μαστίχα, το μαχλέπι ή ο φρέσκος άνηθος είναι δύσκολο να βρεθούν, κι αν βρεθούν είναι πολύ ακριβά. Το Πάσχα χωρίς την ευρύτερη μεγάλη οικογένεια γίνεται πιο ήσυχο, αλλά δημιουργούμε νέες συνήθειες, για παράδειγμα ανταλλάσσουμε ευχές με τους δικούς μας ανθρώπους με βιντεοκλήσεις. Τα παιδιά ελληνικών οικογενειών συνδυάζουν συχνά έθιμα, π.χ. ψάχνουν σοκολατένια αυγά, αλλά τρώνε και κόκκινα. Εγώ, προσωπικά, ψήνω τσουρέκι και μαγειρεύω κοκκινιστό με μοσχάρι ή αρνί στον φούρνο. Αν και φέτος, όπως και πέρσι, θα κάνουμε με τον Σύλλογο κοινή εορτή, με αρνί και πασχαλιάτικα φαγητά.

―Πώς αντιμετωπίζουν οι ξένοι το ελληνικό Πάσχα; Τους προκαλούν εντύπωση κάποια έθιμα ή βιώνουν κι εκείνοι ανάλογα στη δική τους κουλτούρα; 

Οι ξένοι εκπλήσσονται, συχνά ενθουσιάζονται ή μπερδεύονται με τα ελληνικά πασχαλινά έθιμα, αλλά πολλοί τα βρίσκουν γοητευτικά, ειδικά αν τα βιώσουν μέσα από φίλους ή τοπικές ελληνικές κοινότητες. Αυτά που τους κάνουν ιδιαίτερη εντύπωση είναι το κόκκινο αυγό και η «μάχη» κατά το τσούγκρισμά τους. Τα αυγά εδώ είναι σοκολατένια ή διακοσμημένα σε παστέλ χρώματα, όπως προανέφερα. Το ελληνικό «τσούγκρισμα» με τα φυσικά κόκκινα αυγά, με τον συμβολισμό του αίματος, τους φαίνεται δραματικό, αλλά συχνά το υιοθετούν ως “epic game” –κάποιοι φίλοι μου δε ζητάνε να μάθουν τους κανόνες, π.χ. «Ποιο αυγό σπάει πρώτο;».

Στις προτεσταντικές χώρες, όπως η Νορβηγία, δεν είναι έντονη η συγκίνηση και η θεατρικότητα της Μεγάλης Παρασκευής, με το μονοπάτι από λουλούδια και τον θρήνο να θυμίζει πιο μεσαιωνικές ή λατινικές παραδόσεις. Επίσης, εντύπωση τους προκαλούν το τσουρέκι σε σύγκριση με τα δικά τους γλυκά, αλλά και μερικά ακόμη έθιμα, όπως η μαγειρίτσα, το ότι τρώμε δηλαδή σούπα από εντόσθια αρνιού με ξίδι ή αυγολέμονο είναι σοκ για πολλούς –μέχρι να δοκιμάσουν και να εκτιμήσουν τη γεύση–, αλλά και οι ευχές, το «Χριστός Ανέστη» με φιλιά και φωνές, καθώς στις βόρειες χώρες οι θρησκευτικές εκδηλώσεις είναι λιγότερο εκφραστικές, οπότε ο ελληνικός ενθουσιασμός και οι αγκαλιές μεταξύ αγνώστων μπορεί να φανεί ασυνήθιστος.

Αυτό, βέβαια, δεν συμβαίνει μόνο εδώ. Καθολικές χώρες, όπως οι Ιταλία, Ισπανία και Πολωνία, έχουν παρόμοια ένταση στη Μεγάλη Εβδομάδα, με λιτές πομπές και πιο μελαγχολική μουσική
–στη Σεβίλλη οι διαφορές με τον Επιτάφιο είναι μικρές. Από την άλλη, οι ανατολικές ορθόδοξες χώρες, όπως η Ρωσία και η Ρουμανία, έχουν παρόμοια με εμάς έθιμα, όπως τα κόκκινα αυγά, τη νηστεία κλπ., αλλά με τοπικές παραλλαγές, π.χ. οι Ρώσοι τρώνε Paskha, ένα γλυκό με τυρί.

Πώς αντιδρούν οι ξένοι όταν βιώνουν όλα αυτά τα έθιμα; Συμμετέχουν με χαρά. Σε ελληνικές κοινότητες του εξωτερικού πολλοί ξένοι έρχονται για την Ανάσταση ή το γλέντι ως φίλοι. Αγαπούν ιδιαίτερα την κοινωνική διάσταση (φαγητό, χορό, μουσική), την αισθητική (λαμπάδες, λουλούδια, χρώματα), ενώ κάνουν ερωτήσεις και για τον συμβολισμό όλων αυτών: «Γιατί κόκκινο;», «Πώς γίνεται το τσουρέκι τόσο μαλακό;» κλπ.

―Αν μπορούσατε να φέρετε ένα στοιχείο του ελληνικού Πάσχα στη χώρα που ζείτε, ποιο θα ήταν αυτό;

Αν μπορούσα να φέρω ένα στοιχείο του ελληνικού Πάσχα στη Νορβηγία, θα επέλεγα την ατμόσφαιρα της Μεγάλης Παρασκευής στον Επιτάφιο. Γνωρίζω ότι στο Όσλο κάνουν Επιτάφιο, όχι μόνο ως θρησκευτική τελετή, αλλά ως συλλογικό δρώμενο, που ενώνει ολόκληρη την κοινότητα. Η δραματική ομορφιά του, το πέπλο του Επιταφίου, καλυμμένο με άνθη και κεριά, σε συνδυασμό με τον μελαγχολικό ήχο της μπάντας, δημιουργεί μια σχεδόν υπερβατική εμπειρία. Στη Νορβηγία, όπου οι θρησκευτικές τελετές είναι συνήθως λιτές και λειτουργικές, αυτό θα ήταν μια καταπληκτική αντίθεση. Η συμμετοχή όλων, μιας και οι μη θρησκευόμενοι συμμετέχουν και αυτοί στην πομπή του Επιταφίου, είναι κομμάτι της κοινωνικής υφής. Το μήνυμα της «κοινής θλίψης και αναγέννησης». Θα ήθελα, επίσης, να ήταν πιο έντονο το έθιμο του τσουγκρίσματος των κόκκινων αυγών, για την παιχνιδιάρικη διάσταση και τον ανταγωνισμό που σπάνια υπάρχει στο νορβηγικό Πάσχα, αλλά και το ξενύχτι της Ανάστασης, με μουσική και χορό μετά την εκκλησία –ασύλληπτο για πολλούς Ευρωπαίους, που γιορτάζουν Πάσχα με «πρωινό καφέ και σοκολατένια αυγά».

Το ελληνικό Πάσχα έχει θεατρικότητα, συγκίνηση και συμπεριλαμβάνει όλη την κοινότητα, ακριβώς ό,τι λείπει συχνά από τις «ατομικιστικές» δυτικές γιορτές. 

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.