Κρατουν ζωντανη την ιστορια των οχυρων της γραμμης Μεταξα

Στόχος η ανάδειξη και διατήρηση της ιστορικής μνήμης της Γραμμής, ως το μεγαλύτερο κατασκευαστικό έργο που έλαβε χώρα στην Ελλάδα τον 20ο αιώνα

Πριν από λίγες μέρες η περιοχή μας, όπως και άλλες σε όλη τη Βόρεια Ελλάδα, γιόρτασε την επέτειο της μάχης των οχυρών, όταν το βάρος της πολεμικής μηχανής της Ναζιστικής Γερμανίας έπεσε επάνω στη γραμμή Μεταξά, που είχε κατασκευαστεί για να ανακόψει την επίθεση στη χώρα από τη Βουλγαρία.

Οι ηρωικές σελίδες που γράφτηκαν τις ημέρες εκείνες, αποτελούν μέρος της ιστορίας, όμως πίσω από τις οχυρώσεις της γραμμής, κρύβεται μια τεράστια προσπάθεια που έγινε από πλευράς του Ελληνικού κράτους, που διέθεσε ανθρώπινο δυναμικό και πόρους για την κατασκευή των 21 υπογείων οχυρών συγκροτημάτων, με το Οχυρό της Νυμφαίας να αποτελεί το Ανατολικότερο αυτών.

Το κενό στη γνώση για τα οχυρά θέλει να καλύψει η Εταιρεία Μελέτης Οχυρωματικής Γραμμής ΜΕΤΑΞΑ «Γοργύρα», που από το 2006 εργάζεται διακριτικά και μεθοδικά, για την ανάδειξη και διατήρηση της ιστορικής μνήμης της οχυρωματικής Γραμμής.

Πλαισιώνεται από μια ομάδα ιστορικών, συγγραφέων και ειδικών συνεργατών οι οποίοι έχουν κάνει σημαντική προσπάθεια αφενός για την εύρεση και την διατήρηση αρχειακού υλικού που αφορά τα οχυρά, αλλά και την εύρεση «ξεχασμένων» σημείων τους.

Ένας από τους ερευνητές είναι και ο συγγραφέας κ. Νίκος Β. Γκιρμπάτσης, ο οποίος συνέβαλε στην δημιουργία της κάτοψης του Οχυρού της Νυμφαίας, η οποία πλέον βρίσκεται στα αρχεία του στρατού.

Σημαντικά στοιχεία για την ιστορία από το Οχυρό Νυμφαίας

Μία από τις σημαντικότερες παρεμβάσεις που έχουν κάνει, είναι η χαρτογράφηση οχυρών όπως αυτά του Ρούπελ, του Εχίνου και της Νυμφαίας.

Ειδικά για το οχυρό Νυμφαίας, το σχεδιάγραμμα με την κάτοψη του Οχυρού στερούνταν από τα αρχεία της  Διεύθυνσης Ιστορίας Στρατού (ΔΙΣ).

Την περίοδο 2010-12 πραγματοποίησαν τη λεπτομερή καταγραφή των ενεργητικών σκέπαστρων  και υπόγειων καταφυγίων του Οχυρού και την αποτύπωσή της κάτοψης του οχυρού σε κλίμακα 1:1.000. Η έρευνα αυτή στέφτηκε με επιτυχία, με την μελέτη να υποβάλλεται στην Δ.Ι.Σ. και κατόπιν αξιολόγησης της, εντάχθηκε στο αρχειακό της υλικό.

«Πλέον ξέρουμε κάθε χώρος ακριβώς τι αποστολή είχε» σημείωσε, και έτσι μπορεί να υπάρχει καλύτερη κατανόηση του οχυρού, αλλά και της προσπάθειας που έγινε για την κατασκευή του.

Βέβαια αυτό δεν σημαίνει πως είναι εφικτό και πρακτικό να γίνουν όλα τα σημεία επισκέψιμα, γιατί για να μπορέσει να χρησιμοποιηθεί ένας χώρος, χρειάζονται μέτρα ασφαλείας, μέριμνα για εξόδους διαφυγής και ασφάλειας των επισκεπτών.

Έτσι ο τρόπος με τον οποίο γίνεται τώρα η επίσκεψη στο οχυρό το κοινό παίρνει την εικόνα του τι γινόταν, στους χώρους που έχουν μείνει άθικτοί από την εποχή του 40.

Μάλιστα το Οχυρό της Νυμφαίας έχει την μοναδικότητα ότι η διμοιρία των όλμων της, είναι άθικτη, δεν καταστράφηκε, και αυτό θα μπορούσε να αποτελεί ένα σημαντικό στοιχείο που μπορεί να ενδιαφέρει τους επισκέπτες.

«Αν κάποιος ήθελε να δει πως ήταν μια διμοιρία όλμων των οχυρών του ’40, μπορεί να το κάνει, μιας και ο χώρος είναι αρκετά κοντά στις επισκέψιμες στοές» σημείωσε. Το ατυχές πάντως ήταν ότι τα τελευταία χρόνια, επειδή βρισκόμαστε σε εποχές ισχνών αγελάδων, όλα αυτά έχουν περάσει σε δεύτερη μοίρα.

Οι λόγοι που κατασκευάστηκε η γραμμή

Γενικά, υπάρχει μεγάλη έλλειψη αρχειακού υλικού για την κατασκευή των οχυρών, κυρίως γιατί αυτό χάθηκε κατά την κατοχή, αλλά και από τις ανακατατάξεις που συνέβησαν και στον Ελληνικό Στρατό μετά από αυτή.

Έτσι κυρίως η έμφαση δόθηκε στη μάχη των οχυρών, και τις τέσσερις ημέρες του αγώνα, που γράφτηκαν λαμπρές σελίδες ηρωϊσμού, και το ότι οι υπερασπιστές της Νυμφαίας για παράδειγμα, άντεξαν σε όλο το βάρος και την τεχνολογία του Γερμανικού στρατού για δύο μέρες, σε ένα οχυρό το οποίο είχε κατασκευαστεί για την άμυνα στον Βουλγαρικό στρατό. Όμως με αυτό τον τρόπο, ο κ. Γκιρμπάτσης θεωρεί πως χάνουμε την μεγαλύτερη ουσία, που είναι η κατασκευή της οχύρωσης σε όλα τα Ελληνοβουλγαρικά σύνορα.

Η Βόρεια Ελλάδα άλλωστε, δεν είχε σημαντικές υποδομές προς τα σύνορά της πριν την ενσωμάτωση στον Εθνικό κορμό μετά την δεκαετία του 1910, την ώρα που το Βουλγαρικό κράτος είχε καλύτερη πρόσβαση στα σύνορα.

Ταυτόχρονα η κρίση που δημιούργησε η Μικρασιατική καταστροφή αρχικά, και η οικονομική κρίση μετά το μεγάλο κράχ του 1929, δεν επέτρεψε στο Ελληνικό κράτος να επενδύσει στη δημιουργία ή τη βελτίωση των υποδομών.

Έτσι δημιουργήθηκε το ζήτημα της μετακίνησης του Στρατού από όλη την επικράτεια προς τα σύνορα, ώστε να αποκρούσουν τυχόν επίθεση από τη Βουλγαρία.

Αυτή ήταν και η φιλοσοφία των οχυρωματικών έργων που αποτέλεσαν τη γραμμή Μεταξά: Να κρατήσουν για 10 ημέρες, απέναντι στο βουλγαρικό στρατό, δίνοντας χρόνο στον Ελληνικό στρατό να κινητοποιηθεί και να μετακινήσει τις δυνάμεις του στα σύνορα.

«Τα οχυρά δεν φτιάχτηκαν για να κρατήσουν για πάντα, αλλά για να δώσουν χρόνο στον στρατιωτικό μηχανισμό της Ελλάδας να μετακινήσει σχηματισμούς για να αρχίσουν οι επιχειρήσεις» σημείωσε ο κ. Γκιρμπάτσης.

Αναζήτηση και διατήρηση της ιστορίας

Για αυτό και εστιάζουν στην κατασκευή των οχυρών, και την αποκατάσταση του αρχειακού υλικού που χάθηκε. Αναζητούν για κάθε οχυρό οποιαδήποτε αναφορά, εντοπίζουν σημεία όπως πολυβολεία, τα οποία καταγράφουν και τα υποβάλλουν στην ΔΙΣ.

Αυτό βέβαια δεν είναι πάντα εύκολο, και κάποιες φορές απαιτεί και μήνες αναζήτησης για να βρεθεί ένα πολυβολείο.

Παράλληλα, χρειάζεται προσοχή, μιας και σε μερικές εκ των οχυρωμένων περιοχών υφίστανται σήμερα «ύποπτοι χώροι» που προέκυψαν, καθώς κατά τη διαδικασία άρσης παλαιών ναρκοπεδίων δεν βρέθηκε το σύνολο των τοποθετημένων ναρκών, ενώ και στην περιοχή μπορεί να υπάρχει παλαιό πολεμικό υλικό το οποίο πρέπει να αποφεύγεται και να ειδοποιούνται οι κατάλληλες αρχές.

Οι έρευνές τους άλλωστε γίνονται πάντα με την ενημέρωση και την άδεια της αρμόδιας στρατιωτικής υπηρεσίας, γνωρίζοντας τι πρέπει και πώς θα το φωτογραφίσουν, θέλοντας να αναδείξουν την μεγάλη προσπάθεια που έγινε για την δημιουργία τους.

Γιατί πριν την κατασκευή των χιλιομέτρων στοών και την εκσκαφή τους, κατασκευάστηκαν 174 χιλιόμετρα οδικού δικτύου, για να φτάνουν τα υλικά κατασκευής στα εργοτάξια των οχυρών, πολλά από τα οποία χρησιμοποιούνται και σήμερα, ενώ κατασκευάστηκε  λιμάνι  με τέσσερις προβλήτες κοντά στην Αμφίπολη,  για την μεταφορά υλικών και εργατών από τα νησιά και την νότια Ελλάδα.

Μάλιστα ο κ. Γκιρμπάτσης τόνισε πως οι εργάτες από τα νησιά χρησιμοποιήθηκαν για την γνώση τους στη δημιουργία στοών στα μεταλλεία που τότε υπήρχαν σε πολλά από αυτά, ώστε να γίνουν με μεγαλύτερη ασφάλεια.

Εξάλλου η ελληνική οχύρωση με οπλισμένο σκυρόδεμα βασίστηκε, σε αντίθεση για παράδειγμα με την γαλλική γραμμή Μαζινό, στο σκυρόδεμα περισσότερο παρά στο μέταλλο, γιατί οι μηχανικοί θεώρησαν πως θα έπρεπε να έχουν λεπτότερο σίδερο, και πιο δυνατό τσιμέντο, κάτι που, όπως φάνηκε και από τη διεξαγωγή της μάχης, πέτυχε.

Μπορείτε να δείτε περισσότερα, τόσο για το οχυρό της Νυμφαίας όσο και για όλη τη Γραμμή, στην ιστοσελίδα της εταιρείας: http://metaxasline.org/

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.