Καινοτομες πρακτικες που δειχνουν το αυριο στη Θρακη
Σε γιορτή εξελίχθηκε το συνέδριο για τις καινοτόμες πρακτικές στην εκπαίδευση των παιδιών της μειονότητας στη Θράκη, που έλαβε χώρα στην Κομοτηνή για τρεις ημέρες, από την Παρασκευή ως την Κυριακή. Η συμμετοχή όλων όσων συμμετείχαν στις δράσεις του προγράμματος τα προηγούμενα χρόνια, από τους υπεύθυνους, τους καθηγητές, αλλά και τους ίδιους τους μαθητές, προσέδωσε στο συνέδριο ένα ζωντανό χαρακτήρα, με έντονο το στοιχείο της διαδραστικότητας, όπως και έντονο το στοιχείο του ενθουσιασμού. Είναι ενδεικτικό ότι, όχι μόνο «δεν έπεφτε καρφίτσα», αφού εκατοντάδες ήταν εκείνοι που το παρακολούθησαν στη διάρκεια του τριημέρου, αλλά το ενδιαφέρον παρέμενε αμείωτο σε όλη τη διάρκειά του, σε όλες τις ομιλίες, τις συζητήσεις και τις δραστηριότητες. Ο βασικότερος λόγος, προφανώς, είναι ότι όσοι συμμετείχαν στις εκδηλώσεις είχαν κάτι να πουν στο ακροατήριο, είχαν κάτι ουσιώδες, κάτι γόνιμο προς προβληματισμό, κάτι που πήγαζε από τη βιωματική προσέγγισή τους με το ζήτημα της εκπαίδευσης των παιδιών της μειονότητας. Προσέγγιση, μέσα από την οποία αναδείχθηκαν και παρουσιάστηκαν στο συνέδριο οι καινοτόμες πρακτικές εκπαίδευσης, που μπορούν να ρίξουν τα τείχη και να εξασφαλίσουν ένα καλύτερο αύριο συνολικά για τη Θράκη.
Άννα Φραγκουδάκη «Τεράστιες αλλαγές στη στάση του μέσου Θρακιώτη σα να έχει περάσει πάρα πολύ νερό κάτω από το γεφύρι της ιστορίας»
Επιχειρώντας να κάνει έναν απολογισμό της 15ετούς υλοποίησης του προγράμματος, η επιστημονική υπεύθυνη, κ. Άννα Φραγκουδάκη έκανε λόγο για τεράστιες αλλαγές στη στάση του μέσου Θρακιώτη, και της πλειονότητας και της μειονότητας, κι όπως χαρακτηριστικά σημείωσε, «σα να έχει περάσει πάρα πολύ νερό κάτω από το γεφύρι της ιστορίας». «Σα να ζούμε σε μια άλλη εποχή», συνέχισε, «σε μια εποχή που ο ένας αποδέχεται το διπλανό του, τον σέβεται, τον αναγνωρίζει και δεν φοβάται να πει ότι σε αυτό το θέμα δε συμφωνώ. Γιατί η διαφωνία δε σημαίνει απόρριψη, είναι κάτι πολύ φυσιολογικό, κάθε δημοκρατική κοινωνία έχει απόψεις διαφορετικές που συγκρούονται και που λύση τους είναι ο συμβιβασμός. Μια τεράστια αλλαγή και το πρώτο που μου έρχεται στο μυαλό είναι η κοινωνία. Η κοινωνία, που είναι επιδεκτική αλλαγών και αλλά και ανθεκτική στις αλλαγές».
«Ο πολυπολιτισμικός και η συνύπαρξη από γλώσσες, κουλτούρες, έθιμα, συνήθεις, ψυχολογίες, άμα τα ανακατεύεις γίνονται πιο πλούσιοι οι άνθρωποι»
Η κ. Φραγκουδάκη δε δίστασε να ανατρέξει και στα πρώτα-πρώτα χρόνια που η ίδια με τους συνεργάτες της ήρθανε στη Θράκη, στα πρώτα δειλά βήματα που έκανε το πρόγραμμα εκπαίδευσης μουσουλμανοπαίδων. «Πρωτοήρθαμε, σαν για να σπάσουμε κι έναν τοίχο τσιμεντένιο που νομίζαμε ότι βλέπαμε μπροστά μας», επισήμανε η κ. Φραγκουδάκη, «είπαμε ότι ο πολυπολιτισμικός και η συνύπαρξη από γλώσσες, κουλτούρες, έθιμα, συνήθεις, ψυχολογίες κι όλα αυτά, άμα τα ανακατεύεις είναι πλούτος και γίνονται πιο πλούσιοι οι άνθρωποι». «Γίνονται πιο έξυπνα τα παιδιά», συνέχισε, «γίνονται πιο δημιουργικά. Κι αυτό είναι πιο αλήθεια κι από ό,τι το λέγαμε τότε. Είναι δηλαδή μια κοινωνία προνομιούχος».
«Στην αρχή, κάθε Σεπτέμβρη που ερχόμασταν εδώ, νοιώθαμε σαν τον αρχαίο Σίσυφο, άντε ξανά από την αρχή να ξανανεβούμε το βράχο μας»
Βέβαια σε όλη αυτήν την πορεία, δεν έλειψαν τα εμπόδια, ούτε κι οι δυσκολίες που κλήθηκαν να αντιμετωπίσουν οι υπεύθυνοι του προγράμματος. Εμπόδια πολλά, στην αρχή μάλιστα πολύ μεγάλα, όπως παρατήρησε η κ. Φραγκουδάκη. «Στην αρχή, κάθε Σεπτέμβρη που ερχόμασταν εδώ», σημείωσε «νοιώθαμε σαν τον αρχαίο Σίσυφο, άντε ξανά από την αρχή να ξανανεβούμε το βράχο μας». «Συναντήσαμε εμπόδια», εξήγησε, «που ήταν η προκατάληψη απέναντι στον άλλο και ο φόβος απέναντι στο διαφορετικό από τη μια μεριά της πλειονότητας, ενώ από την άλλη λίγο το ίδιο, με έναν προσθέτο φόβο του τύπου «μα κινδυνεύουμε», «μα είμαστε μειονότητα», «θα μας αλώσουν», «θα μας εκχριστιανίσουν», «θα χάσουμε την ταυτότητά μας»… Πάλι όμως και καχυποψία και φόβος και κλείσιμο στον εαυτό σου, κάτι σαν γκέτο». «Αυτό είναι προϊόν της πολιτικής από τη μια μεριά-ήταν και δύσκολες οι συνθήκες παλαιοτέρα», επισήμανε, «και από την άλλη είναι προϊόν της απουσίας επαφής και επικοινωνίας. Όταν οι άνθρωποι πλησιάζουν ο ένας τον άλλο, θα ξεδιαλέξουν κιόλας, θα πουν δε μου αρέσει αυτός, μου αρέσει ο διπλανός του. Όλοι μας το κάνουμε. Και μετά θα ανακαλύψουν τις διαφορές, που είναι ενδιαφέρουσες για να τις γνωρίζουμε και να μαθαίνουμε από αυτές, και τις ομοιότητες που πολλές φορές τις ξέρουμε κιόλας. Όλοι οι άνθρωποι έχουν κοινές ανάγκες, όλοι έχουμε ανάγκη από αγάπη, από ασφάλεια, από φίλους, από αναγνώριση…».
«Είστε πλούσιοι οι Θρακιώτες, καταλάβετέ το αξιοποιείστε το»
Επειδή, βέβαια, το Πρόγραμμα Εκπαίδευσης Μουσουλμανοπαίδων βαίνει προς ολοκλήρωση την επόμενη χρονιά, το μεγάλο ερώτημα που ανακύπτει είναι θα καταστεί δυνατό να συνεχιστεί το έργο του ή θα μείνει στη μέση. Η κ. Φραγκουδάκη εμφανίστηκε αισιόδοξη για το μέλλον, εκτιμώντας ότι από εδώ και στο εξής τη σκυτάλη παίρνει η τοπική κοινωνία και εκφράζοντας την άποψη ότι «έχουν ωριμάσει πια τα πράγματα, δε χρειάζονται ευρωπαϊκά κονδύλια, δεν χρειάζονται Αθηναίοι να φέρουν το μήνυμα, αντιθέτως είστε πλούσιοι οι Θρακιώτες, καταλάβετέ το, αξιοποιείστε το».
Θάλεια Δραγώνα «Είναι πολύ συγκινητικό μετά από 15 χρόνια δουλειάς να βλέπεις πως οι σπόροι που τότε έσπειρες ανθίζουν»
«Είναι πολύ συγκινητικό μετά από 15 χρόνια δουλειάς να βλέπεις πως οι σπόροι που τότε έσπειρες ανθίζουν», παρατήρησε η ειδική σύμβουλος του Προγράμματος, κ. Θάλεια Δραγώνα. «Δεν είναι μόνο δικοί μας οι σπόροι», συμπλήρωσε, «αλλά προέρχονται από πολλούς συνεργάτες, εκπαιδευτικούς και άλλους φορείς της κοινωνίας». Διαπίστωσε και η ίδια μια θεαματική αλλαγή στα 15 αυτά χρόνια της υλοποίησης του προγράμματος, αλλαγή που αντικατοπτρίζεται καταρχήν με μια πρώτη ανάγνωση των στατιστικών στοιχείων.
Μιλάνε οι αριθμοί και τα στατιστικά στοιχεία
Αυτή τη στιγμή συμμετέχουν στο πρόγραμμα παραπάνω από 6.000 παιδιά, ενώ κάποτε, όπως παρατήρησε η κ. Δραγώνα, «μιλούσαμε για 100, για 500, για 1000». Επιπλέον, «600 εκπαιδευτικοί δουλεύουν σε αυτό το πρόγραμμα», σημείωσε, «που σημαίνει κι αυτό ένας τεράστιος αριθμός κινητοποίησης ανθρώπινου δυναμικού». Σε ό,τι αφορά στα αποτελέσματα, κι εδώ οι αριθμοί μιλούν από μόνοι τους. Περί το 2000, σύμφωνα με την κ. Δραγώνα, το 65% των παιδιών δεν τελείωναν 9βάθμια υποχρεωτική εκπαίδευση κι αυτή τη στιγμή είναι κάτω από 30% αυτό το ποσοστό. Έχει αυξηθεί επίσης η πρόσβαση στο γυμνάσιο κατά 175% και στο λύκειο κατά 400%. Επιπλέον τώρα πηγαίνουν 500 παιδιά κάθε χρόνο στα Πανεπιστήμια.
«Η προσπάθεια αυτή να είναι συνεχής, όχι μόνο απ’ έξω, αλλά κι από μέσα»
Βέβαια υπάρχουν ακόμα προβλήματα, όπως και έλλειμμα στην παρεχόμενη εκπαίδευση, κάτι που το επισήμανε η κ. Δραγώνα και υπογράμμισε την ανάγκη «η προσπάθεια αυτή να είναι συνεχής». «Και συνεχής, όχι μόνο απ’ έξω, από έναν που παρεμβαίνει, όπως ήταν το πρόγραμμα τόσα χρόνια», διευκρίνισε, «αλλά και συνεχής από μέσα, από την ίδια την κοινωνία κι από τους εκπαιδευτικούς».
«Τα έως τώρα στοιχεία είναι πολύ εντυπωσιακά και δείχνουν ακριβώς πόσο εύπλαστη είναι αυτή η κοινωνία»
Αλλά σε κάθε περίπτωση, όπως υπογράμμισε, «τα έως τώρα στοιχεία είναι πολύ εντυπωσιακά και δείχνουν ακριβώς πόσο εύπλαστη είναι αυτή η κοινωνία». «Όπως επίσης, αυτό που έχει πολύ μεγάλη σημασία», συνέχισε, «είναι η στάση που έχουν οι εκπαιδευτικοί αυτή τη στιγμή που μιλάμε. Δηλαδή δεν βλέπεις πια αντιστάσεις, δε βλέπεις πια αντιρρήσεις, δε βλέπεις πια μια κινητοποίηση ιδεολογικών επιχειρημάτων. Οι άνθρωποι κάνουν τη δουλειά τους και τη δείχνουν και μιλάνε με έναν μεγάλο ενθουσιασμό».
«Αν τα προγράμματα γίνονται πιλοτικά για να αποδείξουν κάτι, άπαξ και το αποδείξουν πρέπει να είναι ένα οργανικό κομμάτι μιας εκπαιδευτικής διαδικασίας»
Κλείνοντας η κ. Δραγώνα, παρότρυνε την πολιτεία να εντάξει τις καινοτόμες πρακτικές αυτού του προγράμματος στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα. «Αν τα προγράμματα γίνονται πιλοτικά για να αποδείξουν κάτι», υποστήριξε, «άπαξ και το αποδείξουν πρέπει να είναι ένα οργανικό κομμάτι μιας εκπαιδευτικής διαδικασίας». «Δηλαδή αυτή τη στιγμή έχει γίνει παραγωγή πρόσθετου υλικού για παράδειγμα για τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση», επισήμανε, «το οποίο μπορούν οι εκπαιδευτικοί που έχουν παιδιά της μειονότητας στην τάξη τους να το χρησιμοποιήσουν μαζί με άλλο υλικό». «Αυτή τη στιγμή το υλικό αυτό βρίσκεται στις αποθήκες του Υπουργείου Παιδείας», συνέχισε, «και δεν έχει έρθει ακόμα». «Το θέμα δεν είναι τι θα πει το πρόγραμμα, αλλά πώς το πρόγραμμα θα μπει μέσα στο σύστημα της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Και το σύστημα έχει πάντα σφικτά όρια, άκαμπτα, και δύσκολα αλλάζει. Μας φαίνεται ότι πιο εύκολα κάνουμε πράγματα παράπλευρα. Αλλά πρέπει το μέσα να αλλάξει. Είναι όλη η εκπαίδευση, που πρέπει να αλλάξει. Κι αυτά είναι παραδείγματα για το πώς αλλάζει η εκπαίδευση».
Χριστίνα Βαλσαμάκη «Από αυτά που άκουγα εκτός νομού Ροδόπης θεωρούσα ότι το επίπεδο ήταν χαμηλό σε ό,τι αφορά στην διγλωσσία και στην μειονοτική εκπαίδευση γενικά»
Για τις εντυπώσεις της από τη διοργάνωση του συνεδρίου, αλλά και για το «άγνωστο» μέχρι πρότινος σε αυτήν θέμα της μειονοτικής εκπαίδευσης, μίλησε στον «ΠτΘ» η κ. Χριστίνα Βαλσαμάκη, σύμβουλος νηπιαγωγών Νομού Ροδόπης. Η κ. Βαλσαμάκη κατάγεται από τις Σέρρες, αλλά, όπως ομολογεί, δεν είχε καμία επαφή πρότερη με το νομό Ροδόπης. «Όλα αυτά που γινόταν εδώ τα άκουγα από συναδέλφους που είχαν υπηρετήσει εδώ στα μειονοτικά», σημειώνει, «ενώ από τις σπουδές που έκανα, και κατά τις μεταπτυχιακές και στη μετεκπαίδευση, το ζήτημα της μουσουλμανικής μειονότητας μια φορά εξ απαλών ονύχων πέρασε». «Ήμουν πολύ αγχωμένη», προσθέτει, «γιατί το πρόβλημα της γλώσσας με απασχολούσε και από αυτά που άκουγα εκτός νομού Ροδόπης θεωρούσα ότι το επίπεδο ήταν χαμηλό σε ό,τι αφορά στην διγλωσσία και στην μειονοτική εκπαίδευση γενικά. Όταν ήρθα έμαθα για το ότι υπήρχε ένα πρόγραμμα που έτρεχε εδώ και πολλά χρόνια. Δεν πρόλαβα όμως να το παρακολουθήσω παρά μόνο προς το τέλος». «Ο εκπαιδευτικός δεν είναι ενημερωμένος», παρατηρεί, «για το τι σημαίνει μουσουλμανική μειονότητα και πώς μπορεί να δώσει ό,τι καλύτερο στο να ξεπεραστούν στερεότυπα και προκαταλήψεις. Αν και νομίζω ότι έχουν αμβλυνθεί πολύ από αυτά που άκουγα, σε αυτό που βλέπω, νομίζω ότι έγιναν πολλά βήματα μπροστά σε ό,τι αφορά την κατάρρευση των στερεοτύπων και των προκαταλήψεων».
«Το συνέδριο, μια μεγάλη έκπληξη για όσους το παρακολούθησαν και για μια όαση μέσα σε όλη αυτή τη μιζέρια, που ζούμε τον τελευταίο καιρό»
Εστιάζοντας στο συνέδριο για την εκπαίδευση των μουσουλμανοπαίδων, που παρακολούθησε από την Παρασκευή, η κ. Βαλσαμάκη κάνει λόγο για μια μεγάλη έκπληξη για την ίδια και όσους το παρακολούθησαν, αλλά και για μια όαση μέσα σε όλη αυτή τη μιζέρια, που ζούμε τον τελευταίο καιρό. «Έχω παρακολουθήσει πολλά συνέδρια σε όλη την Ελλάδα και στο εξωτερικό», σημειώνει, «αλλά τέτοιο συνέδριο δεν ξαναέγινε». «Διότι φάνηκε όλη η δουλειά που έγινε όλα αυτά τα χρόνια στο πρόγραμμα», εξηγεί, «ενώ ήταν βιωματικό, παρουσιάστηκαν δραστηριότητες που έγιναν και φάνηκε ότι οι εκπαιδευτικοί στο νομό Ροδόπης, παίρνοντας σαν κίνητρο τη συμμετοχή τους σε αυτό το πρόγραμμα, δουλεύουν καταπληκτικά. Πατάνε πάνω σε θεωρίες τελευταίου τύπου, ό,τι πιο σύγχρονο κυκλοφορεί παγκοσμίως στη διαπολιτισμική εκπαίδευση, και οι μέθοδοι που χρησιμοποιούν στη διδασκαλία είναι ό,τι πιο προχωρημένο και όχι μόνο προχωρημένο και ό,τι πιο ειδικό μπορεί να βοηθήσει τα παιδιά στο να μάθουν μια ξένη γλώσσα. Έτσι λοιπόν καταρρίπτεται ο μύθος ότι στα μειονοτικά σχολεία πηγαίνουν δάσκαλοι «για να αράξουν» μέσω του προγράμματος. Έμαθαν να δουλεύουν, είναι αποτελεσματικοί και βλέπουμε ένα ποσοστό μουσουλμανοπαίδων να κατακτά την ελληνική γλώσσα σε τέτοιο σημείο, που να μπορεί να συνεχίσει άνετα στο γυμνάσιο και στο λύκειο. Αυτό δεν είναι τυχαίο. Όλη αυτή η δουλειά που έδωσε αυτό το αποτέλεσμα παρουσιάστηκε σε αυτό το τριήμερο συνέδριο. Πιστεύω ότι πρέπει να επαναληφθεί και αλλού εκτός Θράκης, στη Νότια Ελλάδα, για να δουν τι γίνεται. Κάνουν πολύ καλή δουλειά».
«Ένα πρόγραμμα δεν μπορεί να είναι αιώνιο, αλλά από αυτό παίρνουν ιδέες οι εκπαιδευτικοί και προχωράνε παρακάτω»
Για το τι μέλλει γενέσθαι με την εκπαίδευση των παιδιών της μειονότητας, η κ. Βαλσαμάκη τονίζει ότι «ένα πρόγραμμα δεν μπορεί να είναι αιώνιο», επισημαίνοντας ότι από αυτό «παίρνουν ιδέες οι εκπαιδευτικοί και προχωράνε παρακάτω». «Το πρόγραμμα έδωσε πολλά», συνεχίζει, «και δεν ξέρω τι μπορεί να έχουν στο μυαλό τους οι επιστημονικές υπεύθυνες, τις οποίες ευχαριστεί όλη η Θράκη για το έργο που προσέφεραν, αλλά να έχουμε στο πίσω μέρος του μυαλού μας ότι τα προγράμματα δεν γίνονται για να γίνουν, αλλά για να επεκτείνονται, δηλαδή για να έχουν μια βάση οι εκπαιδευτικοί και μετά να πηγαίνουν παραπέρα».
«Αν οι εκπαιδευτικοί στη Ροδόπη δουλέψουν με τον τρόπο που παρουσιάστηκε στο συνέδριο, σε λίγα χρόνια δεν θα υπάρχουν διαφορές και τείχη»
Κλείνοντας, η κ. Βαλσαμάκη επισήμανε πως «παρόλο που και στην Κομοτηνή επιμένουν να κάνουν λόγο για πολιτικά συμφέροντα, βλέποντάς το μόνο από εκπαιδευτικής άποψης είμαι σίγουρη ότι αν οι εκπαιδευτικοί στη Ροδόπη δουλέψουν με τον τρόπο που παρουσιάστηκε στο συνέδριο, σε λίγα χρόνια δεν θα υπάρχουν διαφορές και τείχη, αν και βλέπω ότι δεν υπάρχουν». «Σε αυτό βοηθά το νηπιαγωγείο», συνέχισε, «που είναι δημόσιο και τα παιδιά φοιτούν και συγχρωτίζονται με χριστιανόπουλα και αυτό παίζει σημαντικό ρόλο».
Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
