Ιωαννης Σιδηρας, θεολογος, εκκλησιαστικος ιστορικος και νομικος «Ο τροπος εκλογης του Πατριαρχη ζητημα πολιτικο και οχι νομικο»

Tην άποψη ότι τα άλυτα εδώ και πολλά χρόνια προβλήματα που απασχολούν το Οικουμενικό Πατριαρχείο καθιστούν εν αμφιβόλω την επιβίωση του Πατριαρχείου στην έδρα του εκφράζει μιλώντας στον ΠτΘ ο θεολόγος, εκκλησιαστικός ιστορικός και νομικός Ιωάννης Σιδηράς. Το πρόβλημα δε επιτείνεται απο το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο του Τουρκικού κράτους σύμφωνα με το οποίο ο υποψήφιος για τον Πατριαρικό θρόνο θα πρέπει να έχει την τουρκική υπηκοότητα. Με τα αριθμητικά δεδομένα της ελληνικής ομογένειας είναι εν αμφιβόλω το πώς θα μπορέσουν να υπάρξουν στο μέλλον διάδοχοι του πατριαρχικού θρόνου. Το θέμα είναι καθαρά πολιτικό και επαφίεται στο τουρκικό κράτος να πάρει την απόφαση αλλαγής του τρόπου εκλογής του Πατριάρχου, εφόσον νομικό προηγούμενο υπάρχει, αυτό του Πατριάρχη Αθηναγόρα του Α΄. Γι’ αυτό και κατά τον κ. Σιδηρά η φράση του Οικουμενικού Πατριάρχου “στην Τουρκία αισθάνομαι να με σταυρώνουν καθημερινά” είναι ένα μήνυμα με πολλούς αποδέκτες…Στον αέρα η μελλοντική πατριαρχική εκλογή

ΠτΘ: Σε συνέντευξή του ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ. Βαρθολομαίος χρησιμοποίησε την έκφραση, «στην Τουρκία αισθάνομαι σαν να με σταυρώνουν καθημερινά». Πρόκειται για μια βαριά έκφραση, διότι ο Σταυρός υποδηλώνει για τους χριστιανούς ένα μαρτύριο…
Ι.Σ.: Το Οικουμενικό Πατριαρχείο είναι γεγονός ότι από το 1922, όταν καταργήθηκε το Χαλιφάτο των Οσμανιδών και εδραιώθηκε η Κεμαλική Λαϊκή Δημοκρατία, αντιμετωπίζει καθημερινά μια μόνιμη Σταύρωση. Δεν είναι υπερβολή η φράση που χρησιμοποίησε ο Παναγιώτατος, διότι σε όλα τα επίπεδα τα ανοικτά θέματα του Οικουμενικού Πατριαρχείου παραμένουν άλυτα, επιδεινώνονται και αναφύονται και νέες δυσκολίες, νέα προσκόμματα, τα οποία καθιστούν εν αμφιβόλω την επιβίωση του Πατριαρχείου στην αιώνια έδρα του. Ο αποδεκατισμός και ο αφανισμός του ποιμνίου του, η δήμευση της ακίνητης περιουσίας του, η μη αναγνώριση της νομικής προσωπικότητος του Οικουμενικού Πατριαρχείου, η αμφισβήτηση της Οικουμενικής διάστασης της αποστολής και της υπόστασης του Οικουμενικού Θρόνου εκ μέρους του τουρκικού κράτους, η μη επαναλειτουργία της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης εδώ και 39 συναπτά έτη, η απουσία έμψυχου δυναμικού στις Πατριαρχικές αυλές και φυσικά η μη τροποποίηση του νομοθετικού πλαισίου για το ακανθώδες και φλέγον ύψιστο ζήτημα της αλλαγής του τρόπου εκλογής Πατριάρχου,  είναι ζητήματα χρονίζοντα, είναι ζητήματα που το καθένα εξ αυτών αποτελεί ένα μόνιμο σταυρό που διαχρονικά ο εκάστοτε Οικουμενικός Πατριάρχης τον σηκώνει με υπομονή και καρτερικότητα.

Ο όρος Σταύρωση συμβολικά ηχεί πολύ έντονα σε παγκόσμιο επίπεδο, γιατί δημιουργεί συνειρμούς και σκέψεις που σχετίζονται με δοκιμασίες, με μαρτύρια, με πάθη τα οποία δυστυχώς δεν έχουν τέλος. Ο Παναγιώτατος για να φθάσει σε αυτό το σημείο και να μιλήσει τη γλώσσα της αλήθειας δεν προέβη σε κάποια δήλωση και αυτό δεν μπορεί να το αμφισβητήσει κανείς. Αυτή η φράση είναι κραυγή αγωνίας, απόγνωσης για την επιβίωση και το μέλλον του Οικουμενικού Πατριαρχείου και της πολίτικης Ρωμιοσύνης.

ΠτΘ: Πιστεύετε δηλαδή ότι ο Οικουμενικός Πατριάρχης θέλησε να περάσει ένα μήνυμα;
Ι.Σ.: Όλα όσα ανέφερα συνθέτουν το πλαίσιο επί του οποίου κινείται η σκέψη και η δράση του Οικουμενικού Πατριάρχου. Όταν η Ευρωπαϊκή Ένωση κατ’ επανάληψη απαιτεί από την Τουρκία να προβεί σε ουσιαστικά βήματα εκσυγχρονισμού και εκδημοκρατισμού, όπως επίσης σεβασμού των θρησκευτικών μειονοτήτων και ικανοποίησης των δικαίων αιτημάτων του Οικουμενικού Πατριαρχείου και της Ελληνικής Ομογένειας και αυτό δεν το πράττει η Τουρκία πώς αλλιώς θα μπορούσε να αντιδράσει ο Οικουμενικός Πατριάρχης; Όταν ο ίδιος ο πρόεδρος Ομπάμα απευθυνόμενος στον Τούρκο πρωθυπουργό κατά τον μήνα Νοέμβριο στην επίσημη επίσκεψή του στον Λευκό Οίκο, δήλωνε ,παρουσία δημοσιογράφων, ότι πρέπει να ικανοποιηθούν τα αιτήματα της ελληνικής ομογένειας και του Οικουμενικού Πατριαρχείου με πρώτο την επαναλειτουργία της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης και τίποτα δεν γίνεται τότε αν αυτό δεν είναι Σταύρωση τι θα μπορούσε να είναι; Συνεπώς με τη γλώσσα της αλήθειας και της ειλικρίνειας ο Παναγιώτατος μίλησε και εξεφράσθη κατά τέτοιο τρόπο σαφή και κατηγορηματικό για να περάσει το μήνυμα ότι πλέον τα όρια και περιθώρια εξαντλούνται και θα πρέπει να αναληφθεί μια ουσιαστική πρωτοβουλία και από την ελληνική πολιτεία και από την Ευρωπαϊκή Ένωση και από τις ΗΠΑ προκειμένου να συνετισθεί το τουρκικό κράτος.

“Υπάρχει το νομικό προηγούμενο της εκλογής του Αθηναγόρα του Α΄”

ΠτΘ: Ένα από τα προβλήματα που αναφέρατε είναι αυτό της μη τροποποίησης του νομοθετικού πλαισίου για το ζήτημα της αλλαγής του τρόπου εκλογής Πατριάρχου…
Ι.Σ.: Με την υπάρχουσα κατάσταση  στο Οικουμενικό Πατριαρχείο και στην Ελληνική Ομογένεια της Κωνσταντινουπόλεως, της Ίμβρου, της Τενέδου και των Πριγκιποννήσων που συνολικά αριθμεί περίπου 3500 ομογενείς πολλοί εκ των οποίων είναι γέροντες, γίνεται εμφανέστατο και οξύτατο το πρόβλημα που έχει ανακύψει. Με τα αριθμητικά δεδομένα είναι εν αμφιβόλω το πώς θα μπορέσουν να υπάρξουν στο μέλλον διάδοχοι του πατριαρχικού θρόνου. Όταν δεν υπάρχουν νέοι προερχόμενοι από την ελληνική ομογένεια, έχοντες μάλιστα την τουρκική υπηκοότητα που απαιτεί η τουρκική νομοθεσία, για να είναι υποψήφιοι ως μητροπολίτες για τον πατριαρχικό θρόνο, αυτό δηλώνει ξεκάθαρα πως η μελλοντική πατριαρχική εκλογή βρίσκεται στον αέρα.

Το προτεινόμενο εκ μέρους του πατριαρχείου είναι να αλλάξει ο τρόπος εκλογής, δηλαδή, να δίνεται η δυνατότητα να είναι υποψήφιοι για τον πατριαρχικό θρόνο όλοι οι εν ενεργεία μητροπολίτες του Οικουμενικού Πατριαρχείου που διαβιούν σε μητροπόλεις του Οικουμενικού Πατριαρχείου στο εξωτερικό και όταν ένας εξ αυτών εκλεγεί Οικουμενικός Πατριάρχης να λαμβάνει την τουρκική υπηκοότητα, ώστε και το γράμμα του νόμου να ικανοποιείται από τουρκικής πλευράς και να διασφαλίζεται η διαδοχή στον οικουμενικό θρόνο. Εξάλλου υπάρχει νομικό προηγούμενο. Το 1948  εξελέγη Οικουμενικός Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, ο από Αμερικής Αθηναγόρας Α’, ο οποίος δεν ήταν Τούρκος υπήκοος αλλά είχε την αμερικανική υπηκοότητα. Εξελέγη λοιπόν απο την Ιερά Σύνοδο του Οικουμενικού Πατριαρχείου και πριν πατήσει το πόδι του σε τουρκικό έδαφος, επάνω στο αεροπλάνο στο αεροδρόμιο Κωνσταντινουπόλεως, ο Τούρκος Βαλής (νομάρχης) του επέδωσε του τουρκικό διαβατήριο, δηλαδή την τουρκική υπηκοότητα.

Υπάρχει λοιπόν νομικό προηγούμενο επί του οποίου μπορεί να κινηθεί η πολιτική του τουρκικού κράτους, εάν πραγματικά θέλει να συνεχίσει και να έχει μόνιμη παρουσία το ελληνικό πατριαρχείο στην Κωνσταντινούπολη. Διαφορετικά, και πρέπει να είμαστε ξεκάθαροι, υπάρχει σοβαρότατο και ανοικτό ζήτημα που σχετίζεται ουσιαστικά με την αδυναμία εκλογής μελλοντικών Οικουμενικών Πατριαρχών λόγω λειψανδρίας, λόγω ελλείψεως έμψυχου ανθρώπινου δυναμικού στο κλίμα του Οικουμενικού Πατριαρχείου εν Τουρκία, αφού απαιτεί η νομοθεσία ο υποψήφιος στον Πατριαρχικό χρόνο να είνια Τούρκος υπήκοος. Να τονίσω όμως ότι υπάρχει μια πολύ θετική εξέλιξη. Στα μέσα Νοεμβρίου ο Τούρκος πρωθυπουργός δήλωσε ότι σκέφτεται ευνοϊκά, θετικά, το ζήτημα η τουρκική πολιτεία και να δώσει το δικαίωμα στους μητροπολίτες του Οικουμενικού Πατριαρχείου που ποιμαίνουν μητροπόλεις του Θρόνου του εξωτερικού να φέρουν την τουρκική υπηκοότητα, την οποία όμως πρέπει να λαμβάνουν εκ των προτέρων για να είναι υποψήφιοι για τον πατριαρχικό χρόνο.

ΠτΘ: Πρόκειται για θετική εξέλιξη..
Ι.Σ.: Πρόκειται για θετική εξέλιξη, αγνοώ όμως τα ανταλλάγματα που θα θέλει αυτό στην πράξη ή τον τρόπο με τον οποίο θα μεθοδευτεί η εφαρμογή αυτού του μελλοντικού σχεδίου. Σε κάθε περίπτωση πρόκειται για θετική πρόταση εφόσον υπάρχει πρόταση του Οικουμενικού Πατριαρχείου που σε γενικές γραμμές κινείται στο ίδιο πλαίσιο. Το θέμα όμως είναι ότι θα πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη ότι τα περιθώρια στενεύουν, οι δυνατότητες εξανεμίζονται και γενικότερα η κραυγή του Πατριάρχου είναι προειδοποιητική προς όλους οι οποίοι μπορούν πραγματικά και έχουν ρόλο, ώστε να συμβάλλουν στην αντιμετώπιση του συγκεκριμένου προβλήματος.

Ο τρόπος εκλογής του Πατριάρχη πολιτικό ζήτημα της Τουρκίας 

ΠτΘ: Ο τρόπος εκλογής Πατριάρχου συναρτάται από την Συνθήκη της Λωζάννης ή είναι θέμα πολιτικό της Τουρκίας;
Ι.Σ.: Είναι θέμα εσωτερικό της Τουρκίας. Αν, δηλαδή, η τουρκική πολιτεία θελήσει πραγματικά να επιδείξει το δημοκρατικό της πρόσωπο σεβόμενη την θρησκευτική ελευθερία μια μειονότητας, που είναι η ελληνική εν προκειμένω, που διαβιοί εντός της τουρκικής επικράτειας μπορεί εν μια νυκτί να τροποποιήσει τα προαπαιτούμενα για την εκλογή Πατριάρχου και από τη στιγμή που υπάρχει νομικό προηγούμενο με την εκλογή του Αθηναγόρα του Α΄. θεωρώ ότι δεν θα υπάρξει κανένα πρόβλημα. Το ζήτημα είναι πολιτικό και όχι νομικό. Ίσως φανεί παράδοξο σε πολλούς αλλά το έχω δηλώσει και το έχω γράψει επανειλημμένως ότι προσωπικά πιστεύω ότι ο Τούρκος πρωθυπουργός Ερντογάν είναι ο καλύτερος πρωθυπουργός που πέρασε ποτέ σε σχέση με τα ζητήματα της ομογένειας. Διαβλέπω λόγω του ότι είναι ισλαμιστής και όχι κεμαλιστής ότι εμφορείται από τις αρχές του Ισλάμ που επικρατούσαν επί Οθωμανοκρατορίας και Σουλτανάτου των Οσμανιδών με την ειλικρινή διάθεση να σεβαστεί κάποιες αρχές του ρωμαίικου χριστιανικού στοιχείου. Το ζήτημα το μεγάλο είναι αν του επιτραπεί, γεγονός που φαίνεται ότι είναι πολύ δύσκολο να το πετύχει, εκ μέρους του βαθέως τουρκικού κράτους να εφαρμόσει μια όντως δημοκρατική, φιλελεύθερη και ανεκτική πολιτική έναντι  της μειονότητας.

Συγκοινωνούντα δοχεία Φανάρι και Ομογένεια

ΠτΘ:Η παρουσία του Πατριάρχη βρίσκεται σε άμεση συνάρτηση με την παρουσία της ρωμαίικης μειονότητας στην Κωνσταντινούπολη της οποίας ο αριθμός συνεχώς μειούται; Δηλαδή μειούμενη αριθμητικά δημιουργεί πρόβλημα στην συνέχεια ύπαρξης του Πατριαρχείου εκεί;
Ι.Σ.: Δημιουργεί άμεσο πρόβλημα. Πρέπει να το καταλάβουμε όλοι ότι το Πατριαρχείο δεν είναι ανεξάρτητο από την Ομογένεια και η Ομογένεια από το Πατριαρχείο.

Ομογένεια και Πατριαρχείο συμβαδίζουν βήμα – βήμα μέσα στο χωροχρόνο και μέσα στο ιστορικό γίγνεσθαι της Κωνσταντινούπολης. Από τη στιγμή που μειώνεται η ελληνική ομογένεια, δηλαδή στην ουσία μειώνεται το έμψυχο ανθρώπινο δυναμικό των ομογενών αδελφών Ελλήνων από τους οποίους προέρχονται οι νέοι που χειροτονούνται άγαμοι κληρικοί στη συνέχεια μητροπολίτες και ένας εξ αυτών είναι κάθε φορά ο εκλεκτός της Ιεραρχίας για τον Οικουμενικό θρόνο, από τη στιγμή λοιπόν που δεν υπάρχει αυτή η προϋπόθεση η αναγκαία και ουσιαστική τίθεται άμεσο σοβαρό ζήτημα επιβίωσης του Οικουμενικού Πατριαρχείου, αφού ως θεσμός είναι ταυτισμένος με τον πρώτο Επίσκοπο της Ορθοδοξίας, τον πρωτόθρονο πρωτεπίσκοπο της Ανατολικής Εκκλησίας που είναι ο εκάστοτε Οικουμενικός Πατριάρχης, ο εκάστοτε Κωνσταντινουπόλεως.

Συνεπώς είναι συγκοινωνούντα δοχεία αλληλοσυνδεδεμένα άρρηκτα και ουδείς μπορεί να ξεχωρίσει αυτές τις δύο ιστορικές πραγματικότητες που είναι ρωμαίικη μειονότητα και Φανάρι. Το Φανάρι ζει από τη μειονότητα, διότι εξ αυτής αντλούσε, και μέχρι αυτή τη στιγμή έστω και θεωρητικά, αντλεί το έμψυχο δυναμικό του, η δε ομογένεια βρίσκεται πάντοτε κάτω από τις προστατευτικές πτέρυγες της Μητρός Μεγάλης Αγίας του Χριστού Εκκλησίας της Κωνσταντινουπόλεως και συνεχίζει να επιβιώνει. Εάν ο ένας εκ των δύο όρων αφανισθεί συμπαρασύρεται και ο επόμενος.

ΠτΘ: κ. Σιδηρά σας ευχαριστούμε πολύ.
Ι.Σ.: Κι εγώ σας ευχαριστώ.

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.