Η Τουμπα της Παραδημης αποκαλυπτει τα μυστικα της!

Αναμένεται να αποκαλύψει άγνωστες πτυχές της ζωής στην Νεολιθική και την πρώιμη εποχή του Χαλκού στη Θράκη

Ήχησε ξανά η αρχαιολογική σκαπάνη στην πρώτη ανασκαφή που πραγματοποιήθηκε στην Θράκη, την Τούμπα της Παραδημής, σε ένα ταξίδι στην προϊστορική Θράκη που αναμένεται να δώσει πολλά στοιχεία για την Νεολιθική και την πρώιμη εποχή του Χαλκού.

Το ανασκαφικό πρόγραμμα, το οποίο είναι πενταετές, ξεκίνησε από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Ροδόπης σε συνεργασία με το Τμήμα Ιστορίας και Εθνολογίας του ΔΠΘ, καθώς και με το Πανεπιστήμιο της Κύπρου και το Institute of Archaeology University of Rzeszów την Πολωνίας, με την προοπτική να υπάρξει συνεργασία και με άλλα Πανεπιστήμια του εξωτερικού τις επόμενες χρονιές.

Αξίζει να σημειωθεί πως η πρώτη ανασκαφή στην Τούμπα της Παραδημής έγινε το 1932, και ακολούθησαν ανασκαφές το 1965, το 1997, όμως το τρέχον ανασκαφικό πρόγραμμα, αναμένεται να εμβαθύνει και να επεκτείνει την κατανόησή μας στην προϊστορική περίοδο της Θράκης, που δεν έχει διερευνηθεί όσο άλλες.

Επεκτείνουν την ανασκαφή

Όπως ανέφερε εκ μέρους της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ροδόπης η διευθύντρια της ανασκαφής, αρχαιολόγος κ. Μαρίνα Τασακλάκη, που συμμετείχε στην ανασκαφή του 1997, πρόκειται για ένα πρόγραμμα συνεργασίας της ΕΦΑ Ροδόπης με το ΤΙΕ του ΔΠΘ, εκ μέρους του οποίου διευθύντρια είναι η κ. Ντούσκα Ούρεμ Κώτσου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Προϊστορικής Αρχαιολογίας, και υποδιευθυντής ο κ. Κυριάκος Σγουρόπουλος, που ασχολείται με την ψηφιακή αρχαιολογία.

Το πρόγραμμα είναι πενταετές, με αυτή να είναι η πρώτη χρονιά της ανασκαφής. Συνολικά τα πρώτα τέσσερα χρόνια θα αφιερωθούν στην ανασκαφή της Τούμπας της Παραδημής, και ο ένας χρόνος στη μελέτη και δημοσίευση του υλικού που θα προκύψει.

Συνδυάζεται δε με τις ανασκαφές που προηγήθηκαν, αν και πιο περιορισμένες, στο χώρο, αλλά και με το πρόγραμμα «MAPFARM: Χαρτογραφώντας τους πρώιμους γεωργούς της Θράκης» που υλοποιήθηκε στην περιοχή μας από το ΤΙΕ.

Στόχος τους είναι, βασιζόμενοι τις παλιότερες ανασκαφές, να εκσυγχρονίσουν και να επεκτείνουν την ανασκαφή, χρησιμοποιώντας πολλές ψηφιακές μεθόδους, ξεκινώντας από την γεωφυσική διασκόπηση που έγινε από το MAPFARM, και χρησιμοποιώντας την εφαρμογή iDIG που τους επιτρέπει να περάσουν ψηφιακά όλα τα ευρήματα της ανασκαφής.

Η ομάδα περιλαμβάνει όλες τις ειδικότητες, για την κεραμική, τα λίθινα, τα οστέινα εργαλεία, τους σπόρους, τα οστά των ζώων κ.α. Προσδοκία είναι να παγιωθεί η ανασκαφή, και πέρα από αυτή την αρχαιολογική περίοδο, εμβαθύνοντας τη συνεργασία με το τοπικό τμήμα, αλλά και τη συνεργασία με άλλα Τμήματα ακόμα και εκτός Ελλάδας, όπως φέτος το Πανεπιστήμιο Κύπρου και το Institute of Archaeology University of Rzeszów την Πολωνίας.

Η κ. Τασακλάκη δεν παρέλειψε να ευχαριστήσει την Προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ροδόπης κ. Χρύσα Καραδήμα, για την στήριξή της στην όλη προσπάθεια, τον επίτιμο έφορο Αρχαιοτήτων κ. Δημήτρη Μάτσα, ο οποίος είχε ηγηθεί της ανασκαφής το 1997 και τώρα είναι και πάλι κομμάτι της, αλλά και το Δήμο Κομοτηνής, που θα στηρίξει τουλάχιστον φέτος και του χρόνου τη διενέργεια της ανασκαφής.

Σημείωσε δε πως ως Εφορεία Αρχαιοτήτων ελπίζουν και στη δημιουργία, ή το μετασχηματισμό υφιστάμενου, Τμήματος Αρχαιολογίας στην περιοχή μας, που θα βοηθήσει σημαντικά στην ενίσχυση των αρχαιολογικών ερευνών και του ανασκαφικού έργου σε όλη την Περιφέρεια, τη μοναδική γεωγραφική περιοχή που ακόμα δεν έχει ανάλογο.

Φως σε άγνωστα στοιχεία της προϊστορικής Θράκης

Η Παραδημή είναι η πρώτη ανασκαφή της Ελληνικής Θράκης, σημείωσε η αρχαιολόγος της ΕΦΑ Ροδόπης κ. Άννα Μουσιώνη, που πραγματοποιήθηκε το 1932-33 από τη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, με επικεφαλής τους Στίλπωνα Κυριακίδη, που γεννήθηκε στην Κομοτηνή, και αργότερα έγινε καθηγητής της Λαογραφίας και τον Στυλιανό Πελεκίδη, καθηγητή τότε της θρησκείας και του ιδιωτικού βίου των αρχαίων Ελλήνων. Οι ανασκαφείς διαπίστωσαν ότι πρόκειται για προϊστορική τούμπα με πλούσια ευρήματα κεραμικής και ειδωλοπλαστικής, που καθιστά σπουδαίο τον ρόλο της Παραδημής στην έρευνα της Νεολιθικής Θράκης.

Η ανασκαφή αυτή συγκέντρωσε μόνο αυτά τα ευρήματα και δεν προχώρησε, όμως ο 1965 ο Γεώργιος Μπακαλάκης, με καταγωγή από τη Χηλή της Κωνσταντινούπολης, Έφορος Αρχαιοτήτων τότε στη Βόρεια Ελλάδα και από το 1945 καθηγητής της κλασικής αρχαιολογίας του Α.Π.Θ., πραγματοποίησε στρωματογραφική έρευνα στον οικισμό της Παραδημής.

Αποκαλύφθηκαν τότε 17 οικιστικά στρώματα της Νεολιθικής περιόδου, ενώ το επιφανειακό ανήκει στην πρώιμη εποχή του Χαλκού, δηλαδή πριν το 2000 π.Χ. όταν και οι οικισμός εγκαταλείπεται, για άγνωστους προς το παρόν λόγους.

Σύμφωνα με τον Μπακαλάκη, τα αγγεία της Παραδημής πρέπει να ακολουθούν κάποια τοπική ή γειτονική παράδοση, η οποία παραμένει άγνωστη. Λόγω της χαρακτηριστικής αυτής κεραμικής δόθηκε η ονομασία «Πολιτισμός της Παραδημής», η οποία χαρακτήρισε την πολιτιστική εξέλιξη στη Θράκη του Αιγαίου στη διάρκεια της Νεολιθικής, καθώς και τις μετέπειτα ανασκαφές στην ελληνική και τουρκική Θράκη.

Η τρίτη ανασκαφική φάση πραγματοποιείται το 1997, μόνο για ένα χρόνο. Η εν λόγω ανασκαφή πραγματοποιείται από τον κ. Δημήτρη Μάτσα, αρχαιολόγο και αργότερα προϊστάμενος της ΙΘ’ Ε.Π.Κ.Α., με τη συνεργασία του καθηγητή του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, Κώστα Γαλλή που επαναλαμβάνουν την έρευνα στην Παραδημή, δυτικά των προηγηθέντων ανασκαφικών τομών, με στόχο την κατανόηση της πολιτιστικής εξέλιξης στην νεολιθική αιγαιακή Θράκη, καθώς και την επανεκτίμηση του όρου «Πολιτισμός της Παραδημής». Εντοπίστηκαν αρχιτεκτονικά στοιχεία όπως τμήματα πήλινου δαπέδου, τμήμα πηλού από πασσαλόπηκτο τοίχο ή στέγη, εστία και αποθηκευτικός λάκκος.

Αυτή την έρευνα συνεχίζει η νέα αρχαιολογική περίοδος, με τους αρχαιολόγους να περιμένουν να ρίξουν φως σε πολλά άγνωστα στοιχεία για την προϊστορική περίοδο στη Θράκη.

Δυστυχώς τα προηγούμενα χρόνια είχε δοθεί έμφαση στην αιγιακή Θράκη, αλλά φαίνεται πως υπάρχει σπουδαίο υλικό στην περιοχή μας, το οποίο ελπίζουν να ανασκάψουν και, γιατί όχι στο μέλλον, να αναδείξουν.

Σημαντική η συμβολή του προγράμματος MAPFARM

Η κ. Ούρεμ Κώτσου τόνισε πως προσπαθούν να εφαρμόσουν τις πιο σύγχρονες μεθόδους που υπάρχουν στον τομέα της αρχαιολογίας, που δεν εφαρμόζονται ακόμα ευρέως στον Ελλαδικό χώρο, και έχουν την τύχη να έχουν έναν ειδικό στο πρόσωπο του κ. Σγουρόπουλου.

Μάλιστα σημαντικό ρόλο για την εμπλοκή του Τμήματος, αλλά και την επανέναρξη των εργασιών στην περιοχή, έπαιξε το πρόγραμμα MAPFARM, οι έρευνες του οποίου κατέδειξαν πού βρίσκονται τα σπίτια, και με γεωλογικές πυρηνοληψίες εξήγαγαν δείγματα τα οποία έδειξαν την χρονολόγηση, και παλιότερες φάσεις κατοίκησης που δεν γνωρίζαμε μέχρι τώρα.

Όπως εξήγησε η κ. Ουρέμ Κώτσου είναι σημαντικό να προχωρήσει αυτή η ανασκαφή, για να μάθουμε πώς ήταν η καθημερινή ζωή όσων κατοίκησαν στο χώρο, και να προχωρήσουμε στην διερεύνηση των παλαιότερων στρωμάτων.

Παρόλο που φοιτητές του Τμήματος συμμετέχουν διαχρονικά σε ανασκαφές εθελοντικά, αυτές που έχουν γίνει με την ενεργή συμμετοχή του Τμήματος δεν είναι τόσες πολλές. Ενώ όμως είναι επιθυμία τους να ενισχύσουν την εξωστρέφεια τους σε αυτό το κομμάτι, η κ. Ούρεμ Κώτσου σημείωσε πως προς το παρόν δεν φαίνεται να προσανατολίζεται στην ενίσχυση της Αρχαιολογίας ως γνωστικού αντικειμένου σε πανεπιστημιακό επίπεδο.

Η ψηφιοποίηση μπαίνει στην αρχαιολογία

Στο πλαίσιο της ανασκαφής εφαρμόζονται πιλοτικές μέθοδοι για την ψηφιακή καταγραφή των ευρημάτων, σημείωσε ο κ. Σγουρόπουλος, και γενικά την ψηφιοποίηση όλης της ανασκαφής, την καταγραφή τους σε ειδικά λογισμικά και βάσεις δεδομένων, για την πιο εύκολη αναζήτηση αργότερα και ανάλυση από τους αρχαιολόγους, αλλά και μεθόδους τρισδιάστατης μοντελοποίησης μέσω φωτογραμμετρίας, δημιουργώντας με αυτό τον τρόπο τρισδιάστατα μοντέλα καθ’ όλη τη διάρκεια της ανασκαφής, βοηθώντας τους αρχαιολόγους να βλέπουν ποια ήταν τα στάδια, να ανατρέξουν σε παλιότερες φάσεις της ανασκαφής για να εντοπίσουν τι άλλαξε.

Θεωρεί δε θετικό ότι δίνεται η ευκαιρία στους φοιτητές να εκπαιδευτούν σε αυτές τις νέες ψηφιακές μεθόδους, τις οποίες έχουν αγκαλιάσει με μεγάλο ενδιαφέρον. «Μακάρι αυτή την τεχνογνωσία που αποκτούν να την εφαρμόσουν σε άλλες ανασκαφές εδώ στη Θράκη, αλλά και σε όποια ανασκαφή βρεθούν στο μέλλον» σημείωσε.

Οι μέθοδοι αυτοί εφαρμόζονται σε συνεργασία με τον κ. Απόστολο Σαρρή, Καθηγητή, υπεύθυνο της Έδρας «Σύλβια Ιωάννου» Ψηφιακές Ανθρωπιστικές Επιστήμες στο Πανεπιστήμιο Κύπρου, συνδέοντας τα αποτελέσματα από τις γεοφυσικές απεικονίσεις, που συνδέουν με τα αποτελέσματα της ψηφιακής καταγραφής μέσω του MAPFARM.

Η τεχνολογία πλέον έχε μπει δυναμικά σε αυτό τον τομέα, και θεωρεί πως οι αρχαιολόγοι πλέον κατανοούν την χρησιμότητα της τεχνολογίας και τον τρόπο με τον οποίο τους βοηθά στην ανάλυση, ενώ ελπίζει πως θα φτιάξουν νέες μεθόδους οι οποίες θα συμπληρώνουν την επιστήμη της Αρχαιολογίας, και θα την προχωρήσουν παραπέρα.

Πολύ θετικό το κλίμα

Ένας από τους συμμετέχοντες στην αρχαιολογική έρευνα, έχοντας σημαντική εμπειρία στο θέμα είναι ο κ. Περικλής Χρυσαφάκογλου, απόφοιτος του ΤΙΕ και Υποψήφιος Διδάκτορας Προϊστορικής Αρχαιολογίας, που τόνισε πως το όλο κλίμα είναι πολύ θετικό, και είναι πολύ ευχάριστο που έχει αρχίσει να κινείται κάτι αρχαιολογικά και ανασκαφικά υπό ερευνητικό πρίσμα στη Θράκη.

Ακόμα σημαντικότερο είναι ότι αποτελεί μια συνεργασία πολλών φορέων, και υπάρχει ένα κλίμα ανοιχτό ως προς τη συνεργασία, ώστε ο κόσμος να έρχεται τη Θράκη, και για να δει τι συμβαίνει αλλά και να βοηθήσει να εξελιχθεί περισσότερο η έρευνα στην περιοχή.

Η στήριξη από την ΕΦΑ Ροδόπης ήταν σημαντική, και θεωρεί πως αυτό που ξεκίνησε θα συνεχιστεί και τα επόμενα χρόνια, και πέρα από την τρέχουσα ανασκαφική περίοδο.

Ο ίδιος έχει συμμετάσχει σε αρκετές αρχαιολογικές δραστηριότητες στην περιοχή, όπως την ανασκαφή στην Μολυβωτή αλλά και στην επιφανειακή έρευνα στο πρόγραμμα MAPFARM και στο κομμάτι των μαγνητικών διασκοπήσεων από το ΙΤΕ.

Διεθνείς συμμετοχές στην ανασκαφική έρευνα

Το Πολωνικό Institute of Archaeology University of Rzeszów εκπροσώπησε ο κ. Maciej Dębiec, μεταδιδακτορικός ερευνητής που επίσης εργάζεται στο πανεπιστήμιο του Regensburg στην Γερμανία.

Η παρουσία του ίδιου και του πανεπιστημίου του στην περιοχή οφείλεται στην Πολωνική Αρχαιολογική Σχολή που δημιουργήθηκε στην Αθήνα πριν από λίγα χρόνια, με το πανεπιστήμιό του να είναι συνιδρυτής της και τον ίδιο να είναι μέλος της.

Οι περιοχές ενδιαφέροντος του περιλαμβάνουν την Ρουμανία, την Ουκρανία και την Μολδαβία, και όταν ήρθαν σε επαφή μαζί του, συναντήθηκε με την κ. Ούρεμ Κώτσου, συμμετέχοντας μαζί με καθηγητές του Πανεπιστημίου στην έρευνα που έγινε μέσω του MAPFARM, με το επόμενο βήμα να είναι η συμμετοχή στην ανασκαφή.

Στην Κομοτηνή βρέθηκε μαζί με τέσσερις φοιτητές από την Πολωνία, που συμμετείχαν στο πλαίσιο του προγράμματος Erasmus, συνδυάζοντας τόσο την γνωριμία με τον τόπο και τους ανθρώπους του, όσο και το να έρθουν σε επαφή με αρχαιολογικές ανασκαφές τις οποίες δεν βρίσκουν στην Κεντρική Ευρώπη, όπου δεν υπάρχουν τούμπες βορειότερα της Ουγγαρίας. Ελπίδα του είναι πως θα μπορέσουν να συνεχίσουν να δίνουν το παρών και τα επόμενα χρόνια στην ανασκαφή, με τους ίδιους ή και διαφορετικούς φοιτητές, ώστε να αποκτήσουν αυτή την εμπειρία.

Παράλληλα προσδοκία είναι στις επόμενες χρονιές να έχουν φοιτητές και από το πανεπιστήμιο του Regensburg για αυτό και την ανασκαφή επισκέφτηκε και ο Καθηγητής σε αυτό, κ. Thomas Saile, ο οποίος τόνισε πως οι Τούμπες αυτές δεν υπάρχουν στην Κεντρική Ευρώπη, και για να μπορέσουν να τις ερευνήσουν πρέπει να ταξιδέψουν νότια.

Τόνισε πως είναι ένας αξιοπερίεργος τρόπος να διαμένουν οι τότε κάτοικοι, επάνω στα ερείπια των προγόνων τους, αλλά αυτό που βλέπουν είναι πως ο χώρος που διέμεναν ήταν πολύ μεγαλύτερος από την Τούμπα, κάτι που εντοπίζεται και σε ανάλογα σημεία σε Ρουμανία, Ουγγαρία και Σερβία, μαζί με άλλες κατασκευές που δείχνουν ότι είναι μόνο ένα μέρος ενός μεγαλύτερου οικισμού.

Την ίδια ώρα είναι περίπλοκο να γίνει ανασκαφή αυτών των αρχαιολογικών σημείων, και χρειάζεται προσοχή στην όλη διαδικασία, και τα στρώματα των κατασκευών, για αυτό θέλουν να φέρουν φοιτητές και από το δικό τους Πανεπιστήμιο, να συμμετάσχουν στην ανασκαφή.

Εντυπωσιασμένοι οι πολωνοί φοιτητές από ανασκαφή και Κομοτηνή

Εντυπωσιασμένοι τόσο από την όλη εμπειρία τους στην Κομοτηνή και την Ελλάδα, όσο και από τα όσα έμαθαν στην ανασκαφή, ήταν οι τέσσερις φοιτητές από το πανεπιστήμιο του Rzeszów, δύο μεταπτυχιακοί και δυο προπτυχιακοί, που συμμετείχαν σε αυτή.

Οι φοιτητές βρέθηκαν στην ανασκαφή για 21 μέρες, μέσω του προγράμματος Erasmus+ και πέρα από την ανασκαφή γνώρισαν και αρχαιολογικούς χώρους της περιοχής, από την Θάσο μέχρι τον Έβρο.

Όπως τόνισε η κ. Aleksandra Niemiec, μεταπτυχιακή φοιτήτρια, εξεπλάγησαν ευχάριστα από την πρώτη στιγμή που έφτασαν στην Κομοτηνή, μιας και στο σταθμό των λεωφορείων τους περίμεναν οι φοιτητές του Τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας, που τους έδειξαν την πόλη, το Τμήμα και τους βοηθήσαν να προσαρμοστούν άμεσα.

Το πανεπιστήμιο τους πραγματοποιεί αρκετές ανασκαφές εκτός Πολωνίας, όμως ο καθηγητής τους τόνισε πως θα έχουν την ευκαιρία να βρεθούν στη συγκεκριμένη ανασκαφή από την αρχή, και να έρθουν σε επαφή με κάτι διαφορετικό, βοηθώντας τους και να αποκτήσουν μεγαλύτερη εμπειρία στην επιστήμη τους.

Την ευγνωμοσύνη τους για την ευκαιρία να βρεθούν στην Κομοτηνή και την Ελλάδα μετέφερε η κ. Małgorzata Szpond, επίσης μεταπτυχιακή φοιτήτρια, που τόνισε πως είναι η πρώτη φορά που επισκέπτονται την Ελλάδα και συμμετέχουν σε μια αρχαιολογική ανασκαφή σε αυτή. Όλοι όσοι συνάντησαν, σημείωσε, είναι πολύ ευγενικοί, ενώ και το τοπίο και η νοοτροπία είναι πολύ θετική, και αν έχουν την ευκαιρία, θα επιστρέψουν στην χώρα μας και την ανασκαφή.

Ο κ. Krystian Orczyk και η κ. Karolina Szczeciak είναι τριτοετείς φοιτητές, και ενώ τους δυσκόλεψε κάπως ο καιρός, και ο έντονος ήλιος, βρήκαν την ανασκαφή πολύ ενδιαφέρουσα, μιας και αντί να κάνουν μεγαλύτερες τομές, στην Τούμπα έπρεπε να σκάβουν σε πολύ μικρά στρώματα, ώστε να διατηρήσουν τα ευρήματα, ενώ παράλληλα έμαθαν συγκεκριμένες μορφές ανασκαφής.

Η εμπειρία γενικότερα ήταν πολύ χρήσιμη, και έμαθαν πολλά, όχι μόνο για την κουλτούρα, αλλά και για την Ελλάδα και την περιοχή.

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.