Η θεωρια της βιας: Οι μορφες και το «αποτυπωμα» που αφηνει

Ευθύμιος Λαμπρίδης, αναπληρωτής καθηγητής Κοινωνικής Ψυχολογίας ΔΠΘ

«Το τραύμα του βιασμού το θύμα το “κουβαλάει” πάντα μαζί του, διότι συνιστά σωματικά και συμβολικά μία ευθεία παραβίαση ενός “πυρηνικού” κομματιού ενός ανθρώπου»
 
«Είναι ανάγκη η κοινωνία να ωριμάσει, να απενεχοποιηθεί και να αποδεχθεί πως υπάρχουν και αυτά τα περιστατικά»

 
Σεξουαλική παρενόχληση, βία και κακοποίηση…τρείς έννοιες, και όχι οι μόνες, που έχουν μπει για τα καλά στη καθημερινή επικαιρότητα της χώρας. Η αρχή έγινε από τις καταγγελίες της ελληνίδας πρωταθλήτριας Σοφίας Μπεκατώρου, για να ακολουθήσει ένα «τσουνάμι» καταγγελιών για άσκηση επιθετική συμπεριφοράς που αγγίζει και την σεξουαλική παρενόχληση, στον αθλητισμό, το θέατρο, τον πολιτισμό, την ελληνική κοινωνία ευρύτερα.
 
Τι είναι όμως η κακοποίηση και ποιος ο «αντίκτυπός» του, φανερός και μη σε όσους την έχουν υποστεί; Τι δείχνουν οι καθημερινές καταγγελίες από όλους τους χώρους του κοινωνικού γίγνεσθαι της χώρας και ποια η στάση της κοινωνίας που θα μπορούσε να λειτουργήσει ευεργετικά για την πλήρη εξάλειψη των φαινομένων βίας;
 
Ο αναπληρωτής καθηγητής Κοινωνικής Ψυχολογίας του Τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης κ. Ευθύμιος Λαμπρίδης μίλησε σχετικά στο «Ράδιο Παρατηρητής 94fm».
 
Ο λόγος στον ίδιο…
 
ΠτΘ:  κ. Λαμπρίδη, η κακοποίηση και η βία, είναι δύο όροι που υπήρχαν πάντα, αλλά μπήκαν εκ νέου στη καθημερινότητά μας σε επίπεδο επικαιρότητας, δεδομένων και των καθημερινών καταγγελιών. Θα πρέπει να ξεκινήσουμε από τους ορισμούς;
Ε.Λ.:
  Η βία και η κακοποίηση δεν είναι τωρινά φαινόμενα, αλλά διαχρονικά. Υπάρχουν στις ανθρώπινες σχέσεις και τις κοινωνίες.  Πρέπει να ξεκαθαρίσουμε τα είδη άσκησης της επιθετικής συμπεριφοράς. Σήμερα είναι στην επικαιρότητα η σεξουαλική βία, όμως δεν είναι μόνο αυτή. Ασφαλώς και είναι πολύ σκληρή μορφή και έκφραση βίαιης συμπεριφοράς, αλλά υπάρχει τόσο η λεκτική, όσο και η συμβολική. Η επιθετικότητα υπάρχει στις ζωές και στις ανθρώπινες σχέσεις. Στην περίπτωση της σεξουαλικής κακοποίησης έχει να κάνει με την παραβίαση της γενετήσιας αξιοπρέπειας του ανθρώπου.

«Το τραύμα που αφήνει ο βιασμός είναι πολύ βαθύ και ανεξίτηλο» 

ΠτΘ: Όταν υπάρχει σεξουαλική και σωματική βία υπάρχει και ψυχολογική βία, αφήνοντας μεγάλο τραύμα στον ψυχικό κόσμο του θύματος;
Ε.Λ.: 
Οι γυναίκες που έχουν πέσει θύματα βιασμού είναι γυναίκες οι οποίες είναι ψυχικά ταλαιπωρημένες, βιώνοντας βαθιά συναισθήματα πόνου, οργής και συχνά αβοήθητου, καθώς δεν βρίσκουν το θάρρος να καταγγείλουν το περιστατικό. Επιπλέον υποφέρουν από διαταραχές που έχουν να κάνουν με τη διάθεση, τον ύπνο, την όρεξη και τη δυσκολία να συγκεντρωθούν και να επιτελέσουν βασικές κοινωνικές λειτουργίες. Το τραύμα που αφήνει ο βιασμός είναι πολύ βαθύ, ανεξίτηλο και σημαδεύει μία γυναίκα. Το «κουβαλάει» πάντα μαζί της, διότι συνιστά σωματικά και συμβολικά μία ευθεία παραβίαση ενός «πυρηνικού» κομματιού ενός ανθρώπου.

«Υπάρχουν στερεότυπες αντιλήψεις που τείνουν να ρίχνουν το φταίξιμο στο θύμα και να μειώνουν την ευθύνη στον θύτη» 

ΠτΘ:  Αυτό αποτελεί και την απάντηση στο ερώτημα «γιατί τώρα»;
Ε.Λ.
:  Αυτό οφείλεται σε δύο λόγους. Ο πρώτος είναι πως το θύμα μίας ακραίας βίαιης συμπεριφοράς κουβαλάει ένα συναίσθημα βαθιάς ενοχής. Σκέφτονται ενδεχομένως, πως «αν το πω μπορεί να πουν πως έφταιγα και εγώ» ή να σκέφτονται τι θα πει η κοινωνία.  Έτσι τα θύματα του βιασμού εκτός από το «φορτίο» του περιστατικού, κουβαλάνε το φορτίο του «ένοχου μυστικού» που δεν πρέπει κανείς να μάθει. Υπάρχει σημαντική επιστημονική έρευνα για τον τρόπο που η κοινωνία σκέφτεται το θέμα του βιασμού. Υπάρχουν στερεότυπες αντιλήψεις, συνήθως στρεβλές και ψευδείς, που έρχονται να λειτουργήσουν στους ανθρώπους ως γενικοί κανόνες που εξηγούν μία συμπεριφορά. Αυτές οι στερεότυπες αντιλήψεις τείνουν να ρίχνουν το φταίξιμο στο θύμα και να μειώνουν την ευθύνη στον θύτη.  Το ενδιαφέρον εδώ είναι πως οι άνδρες αποδέχονται υψηλότερα αυτούς τους «μύθους» για το βιασμό – γεγονός αναμενόμενο – αλλά το πιο ενδιαφέρον είναι πως υπάρχουν άνδρες που δεν τους αποδέχονται. Το ίδιο ισχύει και για τις γυναίκες. Αυτές που τους αποδέχονται, σου λένε πως «εγώ προσέχω», ενώ αυτές που δεν αποδέχονται ισχυρίζονται πως μπορούν να συμβούν σε όλες. Αυτό είναι ένα πολύ ενδιαφέρον στοιχείο.

«Αν το θύμα μιλήσει, η βοήθεια θα έρθει» 

ΠτΘ: Υπό αυτή τη λογική υπογραμμίζεται και η μεγάλη ευθύνη της κοινωνίας στην ενδεχόμενη εξέλιξη αυτών των φαινόμενων, γιατί αν καταδικαζόταν εξολοκλήρου, ενδεχομένως θα είχαν εξαλειφθεί…
Ε.Λ.: 
Η κοινωνία είναι μία σύνθετη κατασκευή. Θα έλεγε κανείς πως είναι ένα ιδιαίτερο κράμα, ένα ιδιαίτερα πολύχρωμο ψηφιδωτό. Σε μία κοινωνία υπάρχουν πολλές αλήθειες. Για αυτόν ακριβώς τον λόγο βλέπουμε διαφοροποιήσεις στις απόψεις ανάμεσα στους άνδρες, όπως και στις γυναίκες. Η κοινωνία είναι σύνθετη, αποτελείται από ανθρώπους με διαφορετικές προελεύσεις, νοοτροπίες και καταβολές. Κάτι που μπορεί να μας πάει μπροστά ,είναι να προσπαθήσουμε να απενεχοποιήσουμε όλο αυτό το κομμάτι. Στη βασική θεωρία για την επιθετικότητα λέμε πως το βασικό είναι να μιλήσει το θύμα και να ζητήσει βοήθεια. Τότε η βοήθεια θα έρθει. Τώρα έχουμε τη μία καταγγελία μετά την άλλη. Ασφαλώς και μένει το νομικό σύστημα να διερευνήσει την αλήθεια, την ισχύ και την βαρύτητα των καταγγελιών. Βλέπουμε όμως πως το ένα φέρνει το άλλο. Είναι ανάγκη η κοινωνία να ωριμάσει, να  απενεχοποιηθεί και να αποδεχθεί πως υπάρχουν και αυτά τα περιστατικά. Ένας άνθρωπος που θα καταγγείλει έναν βιασμό θέλει φροντίδα, κατανόηση, συμπαράσταση, υποστήριξη.
 
ΠτΘ:  Στην Κομοτηνή έχουμε τον Ξενώνα κακοποιημένων γυναικών, κοινωνικούς λειτουργούς, ψυχολόγους, κ.ο.κ. όπως αντίστοιχες δομές υπάρχουν και σε όλη την χώρα. Αρκούν; Έχουν γίνει βήματα από πλευράς της πολιτείας για την περαιτέρω «οχύρωση» της κοινωνίας απέναντι σε τέτοια περιστατικά;
Ε.Λ.:
  Φυσικά και έχουν γίνει, αλλά τα βήματα εξαρτώνται από την χρηματοδότηση. Αν η Πολιτεία αποφασίσει να χρηματοδοτήσει αυτές τις Δομές και τους Οργανισμούς, έχουμε προσωπικό και επιστήμονες που μπορούν να βοηθήσουν. Δεν υπάρχει αμφιβολία πως σε ένα θύμα σεξουαλικής κακοποίησης, οι ειδικοί θα είναι δίπλα. Η εμπειρία έχει δείξει πως χρειάζεται χρόνος, προσπάθεια και από τις δύο πλευρές. Οι γυναίκες στη προκειμένη περίπτωση, που λαμβάνουν βοήθεια και μπορούν να επουλώσουν στον χρόνο τα τραύματα τους.

 «Υπάρχουν “βουβά” περιστατικά βίας, όπως είναι “βουβός” και ο πόνος των θυμάτων που κουβαλάνε αυτό το φορτίο για μία ζωή» 

ΠτΘ:  Η βία όμως δεν περιορίζεται μόνο στις γυναίκες…
Ε.Λ.:
  Η βία απευθύνεται και προς τους άνδρες και υπάρχουν καταγεγραμμένα περιστατικά, όπου οι άνδρες είναι θύματα κακοποίησης από τις γυναίκες, τόσο σεξουαλικά όσο σωματικά, λεκτικά και συμβολικά, όπως η αδιαφορία, ο παραμερισμός και συναφείς συμπεριφορές. Και οι άνδρες υφίστανται βία αλλά σίγουρα στην περίπτωση της σεξουαλικής και σωματικής βίας τα ποσοστά είναι «υπέρ» των γυναικών κατά πολύ και αυτά τα ποσοστά τα παίρνουμε από τις αρχές του κράτους. Όλη η επιστημονική κοινότητα συμφωνεί πως υπάρχουν περιστατικά βίας που είναι «βουβά», όπως είναι βουβός και ο πόνος των θυμάτων που κουβαλάνε αυτά το φορτίο για μία ζωή.

google-news Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.