«Η νεα μορφη αστικοποιησης δε βοηθα στη βελτιωση της υγειας και της νοσηροτητας»

Η 7η Απριλίου έχει καθιερωθεί από τον παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (Π.Ο.Υ.) ως Παγκόσμια Ημέρα Υγείας και αφιερώνεται κάθε χρόνο σε κάποιο θέμα σχετικό με την υγεία. Το θέμα στο οποίο εστιάζεται ο εορτασμός της φετινής Παγκόσμιας ημέρας είναι η επίδραση που έχει η αστικοποίηση στην ανθρώπινη υγεία συνολικά και ατομικά σε παγκόσμιο επίπεδο.

Το θέμα «αστικοποίηση και υγεία» επιλέχτηκε για την Παγκόσμια Ημέρα Υγείας ως αναγνώριση της επίδρασης που έχει η αστικοποίηση στην ανθρώπινη υγεία συνολικά και ατομικά σε παγκόσμιο επίπεδο. Η αστικοποίηση συνδέεται με πολλές από τις προκλήσεις για την υγεία που σχετίζονται με το νερό, το περιβάλλον, τη βία και τους τραυματισμούς και τα μη μεταδοτικά νοσήματα και τους παράγοντες κινδύνου, όπως είναι η κατανάλωση καπνού, η ανθυγιεινή διατροφή, η έλλειψη σωματικής άσκησης, η κατάχρηση αλκοόλ καθώς επίσης και με κινδύνους που σχετίζονται με επιδημική εμφάνιση ασθενειών.

Για το θέμα ο ΠτΘ συζητά με τον Θεόδωρο Κ. Κωνσταντινίδη Ειδικό Ιατρό Εργασίας, Αν. Καθηγητή της Ιατρικής Σχολής Θράκης και Πρόεδρο της Ελληνικής Εταιρείας Ιατρικής της Εργασίας και Περιβάλλοντος.
Δύο οι πόλοι ως προς το θέμα αστικοποίηση και υγεία

ΠτΘ: κ. Κωνσταντινίδη ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας επέλεξε το θέμα «αστικοποίηση και υγεία» για το φετινό εορτασμό της Παγκόσμιας Ημέρας Υγείας στις 7 Απρίλη. Τελικά επιδρά και πόσο η αστικοποίηση στη δημόσια υγεία;
Θ.Κ.: Το συγκεκριμένο ζήτημα θα πρέπει να το κουβεντιάσουμε με πολλούς τρόπους. Η μία εκδοχή που δεν φαίνεται να μας ενδιαφέρει και τόσο πολύ, αλλά μας ενδιαφέρει, είναι το θέμα της βίαιης αστικοποίησης που υφίστανται πληθυσμοί, όπως στις αναπτυσσόμενες χώρες για παράδειγμα στην Λατινική Αμερική αλλά και σε άλλες χώρες. Αυτή η διάσταση είναι σαφώς αρνητική για το επίπεδο υγείας του πληθυσμού.

Η άλλη εκδοχή την οποία θα πρέπει να έχουμε στο νου μας, και ελπίζω να μην θεωρηθεί ιδιαίτερα αιρετική αυτή η άποψη από την πλευρά της δημόσιας υγιεινής, αφορά στην εικόνα την μεταπολεμική της Ελλάδας, όπου η αστικοποίηση με τον βίαιο τρόπο που συντελέστηκε στα μέρη μας οδήγησε στη βελτίωση των συνθηκών υγιεινής του πληθυσμού, και με την έννοια αυτή σε βελτίωση των συνθηκών δημόσιας υγείας με σαφώς θετικές επιπτώσεις στην υγεία του πληθυσμού. Το πόσιμο όμως νερό δεν ήταν και πολύ πόσιμο, στα μέρη τουλάχιστον που μεγάλωσα εγώ στην περιοχή της πεδιάδας της Δράμας αλλά και στα εδώ μέρη, με την έννοια ακριβώς ότι καμία πρόληψη δεν ασκούνταν σε περιβαλλοντικούς παράγοντες που σχετίζονταν με την καθημερινή υγεία των ανθρώπων. Η εικόνα δηλαδή πλειάδας λοιμωδών νόσων στο λοιμονοσολογικό πρότυπο, όπως λέγεται, του πληθυσμού ήταν δεδομένη εκείνη την περίοδο. Θετικά θα πρέπει να δούμε την εκδοχή ότι η αστικοποίηση με όποιο τρόπο κι αν έγινε, και μη ξεχνάμε ότι έγινε βίαια, ειδικά με την έννοια των οικονομικών συνθηκών που υπήρχαν στην Ελλάδα μεταπολεμικά, αυτή η αστικοποίηση οδηγούσε ταυτόχρονα και στη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης. Η εικόνα η πρόσφατη ωστόσο, για να γυρίσουμε στις φαβέλες ουσιαστικά, είναι η ανάπτυξη παραγκουπόλεων γύρω – γύρω από τις μεγαλουπόλεις όπου σαφέστατα πρόκειται για μετακίνηση πληθυσμών εσωτερικής μετανάστευσης πρωτίστως, που πρακτικά γίνεται με βίαιο τρόπο και αυτό δεν γίνεται μόνο στην Λατινική Αμερική, σε χώρες όπου υπάρχει ελεύθερη οικονομία, αλλά και στη νέα μορφή που αποκτά η Κίνα. Όλα αυτά προφανώς δεν οδηγούν στη βελτίωση των συνθηκών υγείας και της νοσηρότητας του πληθυσμού. Αυτοί οι δύο πόλοι υπάρχουν γύρω από το θέμα της αστικοποίησης που θα πρέπει να έχουμε στο νου μας σχετικά με τα θέματα της δημόσιας υγείας.

Πρόκληση η παγκοσμιοποιημένη οικονομία

ΠτΘ: Αποτελεί ουσιαστικά σήμερα πρόκληση η αστικοποίηση για τη δημόσια υγεία;
Θ.Κ.: Βεβαίως και να το δούμε και στο πλαίσιο της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας που υπάρχει σήμερα. Η παγκοσμιοποίηση από τη μια μεριά με το βίαιο τρόπο που γίνεται, εννοώ οικονομικά, έχει τις αρνητικές επιπτώσεις της, τις κοινωνικές και όλες τις συνακόλουθες, από την άλλη όμως είναι πρόκληση σε κάποιες περιπτώσεις για ανάπτυξη. Μέσω της παγκοσμιοποίησης μπορεί να γίνει μεταφορά τεχνολογίας που διαφορετικά κατά πάσα πιθανότητα δεν θα γινόταν. Το αντίστοιχο πρέπει να το δούμε στο επίπεδο της δημόσιας υγείας.

Ζητήματα που σχετίζονται με την αστικοποίηση και την υγεία

ΠτΘ: Αναφερθήκατε σε ένα τομέα που αφορά στην υγεία, το νερό συγκεκριμένα. Και το περιβάλλον δεν αποτελεί πρόκληση όσον αφορά στο θέμα της υγείας;
Θ.Κ.: Βεβαίως και μάλιστα το παράδειγμα τίθεται από την σκοπιά των περιβαλλοντικών επιδράσεων στην υγεία του πόσιμου νερού. Η εκδοχή της εκβιομηχάνισης, -που πλέον καλώς ή κακώς δεν βρισκόμαστε αλλά σε αποβιομηχάνιση είμαστε, για όλες τις αναπτυγμένες με το βιομηχανικό πρότυπο χώρες,- είχε συνδεθεί από το 18ο αιώνα ουσιαστικά με τα πολλά φουγάρα, επομένως ατμοσφαιρική ρύπανση. Σε αυτή τη φάση καθώς συντελείται αποβιομηχάνιση προφανώς περιορίζεται και θα έπρεπε να το δούμε αρνητικά το ζήτημα της αποβιομηχάνισης και της χώρας μας, καθώς συντελείται ανάπτυξη των υπηρεσιών οικονομικά. Αυτό το θέμα προφανώς περιορίζει τα ζητήματα ατμοσφαιρικής ρύπανσης και όλων των ειδών περιβαλλοντικών επιβαρύνσεων αλλά από την άλλη κατ’ ουσία μεταφέρει θέσεις εργασίας αλλού, άρα οι κοινωνικές επιπτώσεις είναι σαφείς και η σύνδεση των προβλημάτων υγείας με τα κοινωνικά ζητήματα είναι κοινός τόπος, είναι δεδομένο ότι νοούνται κοινωνιογενή νοσήματα, εννοείται ότι αυξάνει για διάφορους λόγους λόγω ανεργίας η νοσηρότητα, όμως υπάρχει ακόμη και μια εκδοχή που πρέπει να τονιστεί. Η αγροτική ενασχόληση δεν είναι πάντα αθώα. Αρκετές μελέτες του Εργαστηρίου Υγιεινής της Εργασίας και Περιβάλλοντος και του Περιφερειακού Εργαστηρίου Δημόσιας Υγείας Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης έχουν δείξει την επιβάρυνση που υφίστανται οι υδροφόροι ορίζοντες και γενικότερα το περιβάλλον λόγω εντατικοποίησης των καλλιεργειών. Δηλαδή μιλούμε σαφέστατα για αύξηση της παρουσίας των συγκεντρώσεων των φυτοφαρμάκων στους υδροφόρους ορίζοντες. Όλα αυτά είναι ζητήματα που σχετίζονται ως ένα βαθμό με την αστικοποίηση ή μη αστικοποίηση μιας περιοχής και με τις συνδέσεις που έχει η υγεία γενικότερα με την ανάπτυξη.

Ο άναρχος σχεδιασμός των πόλεων δημιουργεί πολλά προβλήματα

ΠτΘ: Ο σωστός σχεδιασμός των πόλεων συμβάλλει στο θέμα της δημόσιας υγείας;
Θ.Κ.: Προφανώς και αυτό είναι η αιρετική άποψη που έχω να θέσω. Η εκδοχή που είναι η πιο συνηθισμένη στην κουλτούρα μας είναι ότι θα ήταν πολύ ωραίο τα σπίτια μας να ήταν εκτός πόλεως, να χαιρόμαστε το περιβάλλον. Αυτό δεν είναι τόσο σίγουρο. Η ανάπτυξη των οικισμών αυτών που είχαμε στο νου μας από τις δεκαετίες του 1960 και του 1970 ακούγεται σαν να είναι ευχάριστη, αισθητικά και μόνο. Έχω ζήσει αρκετά χρόνια σε χωριά με όλα τα θετικά και αρνητικά, τα οποία τα θυμάμαι. Τα αρνητικά ήταν ότι υπήρχαν χωματόδρομοι, ρύπανση ατμοσφαιρική σε ένα περιβάλλον που κανείς δεν θα περίμενε να υπάρχει. Υπήρχαν προβλήματα με τα σκουπίδια και όλα τα συνακόλουθα και υπήρχε και πρόβλημα με το πόσιμο νερό. Αυτά μπορούν να λυθούν με αυτό που είπατε, το σωστό σχεδιασμό αστικών περιοχών που δεν είναι κατ’ ανάγκη Μανχάταν. Η εικόνα που έχουμε στα μέρη μας είναι ο υδροκεφαλισμός, τουλάχιστον για την Αλεξανδρούπολη, όχι τόσο την Κομοτηνή, γιατί η ανάπτυξη της Κομοτηνής έχει ένα χαρακτήρα διαφορετικό, χωρίς να είμαι ειδικός σε αυτά τα θέματα, η πόλη επεκτείνεται, και το ίδιο ίσως γίνεται και στις υπόλοιπες πόλεις της Ανατολικής Μακεδονίας και της Θράκης, όμως το κέντρο όλων αυτών των πόλεων από τη Δράμα μέχρι την Αλεξανδρούπολη έχει προφανώς έναν υδροκεφαλισμό που μοιάζει πολύ με το κλασικό πρότυπο των μεγαλουπόλεων. Είναι μια μικρή Αθήνα, δηλαδή το κέντρο, όπου δεν μπορούμε να παρκάρουμε και δεν είναι σίγουρο αν η ατμοσφαιρική ρύπανση είναι μικρότερη από όσο είναι στην Αθήνα και αυτά άλλωστε πρέπει να τα επιτηρεί η εκδοχή της δημόσιας υγείας, της δημόσιας υγιεινής στο κέντρο των πόλεων.

ΠτΘ: Πόσο σημαντική είναι η βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης των ατόμων σε τομείς όπως η στέγαση, η ύδρευση, οι υποδομές υγιεινής;
Θ.Κ.: Είναι μείζον το θέμα που θέτετε μάλιστα δε έχει επισημάνει και σε άρθρα του και σε διαλέξεις του ο καθηγητής και ακαδημαϊκός κ. Τριχόπουλος ότι οι περισσότεροι θάνατοι αποφεύχθηκαν και το μεγαλύτερο μέρος της νοσηρότητας του πληθυσμού για την Ελλάδα και όχι μόνο από τη βελτίωση των υποδομών ύδρευσης και αποχέτευσης. Είναι μια εικόνα που δεν μας είναι πολύ οικεία με την έννοια ότι κάποια πράγματα τα θεωρούμε αυτονόητα, όμως δεν είναι. Αν δεν υπήρχαν οι υποδομές ύδρευσης και αποχέτευσης και η σωστή επιδημιολογική επιτήρηση από τη σκοπιά της δημόσιας υγείας και υγιεινής, όπως πετυχαίνεται αυτή τη στιγμή και είναι μεγάλο επίτευγμα αυτό, από τις Δημοτικές Επιχειρήσεις Ύδρευσης και Αποχέτευσης των πόλεών μας, η νοσηρότητα θα ήταν καθ’ υπέρβαση, θα ήταν πολύ αυξημένη. Αυτό όμως υπονοεί ότι ο άναρχος σχεδιασμός των πόλεων, χωρίς αυτό κατ’ ανάγκη να είναι πολιτικό σχόλιο, δημιουργεί προβλήματα στους τομείς που δεν μπορούμε να φανταστούμε από πρώτη σκοπιά.

ΠτΘ: Θα πρέπει δηλαδή οι κυβερνήσεις να καθορίσουν προτεραιότητες σε ό,τι αφορά στο θέμα της δημόσιας υγείας;
Θ.Κ.: Βεβαίως και γιατί όχι και οι τοπικές κυβερνήσεις. Η χώρα μας έχει τις νομαρχιακές αυτοδιοικήσεις πρώτου και δεύτερου βαθμού και ο ιδρυτικός νόμος της τοπικής αυτοδιοίκησης προβλέπει ότι τα θέματα υγείας και περιβάλλοντος ανήκουν στον πρώτο και δεύτερο βαθμό τοπικής αυτοδιοίκησης. Δεν είναι ζήτημα μόνο κεντρικού σχεδιασμού. Σαφώς και νοείται κεντρικός σχεδιασμός, να έχουμε και στο νου μας και το πρότυπο των κρατιδίων της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας, αλλά είναι και ζητήματα πρωτοβουλιών που κατά περιοχή έχει να αναπτύξει η τοπική αυτοδιοίκηση. Από όλα αυτά η εικόνα για την περιοχή μας είναι θετική. Η εικόνα που έχουμε για την Διευρυμένη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Ροδόπης – Έβρου αλλά και για τις Νομαρχιακές Αυτοδιοικήσεις Ροδόπης και του Έβρου είναι θετική. Το μέλημα εστιάζει κατά πολύ πέρα από τα ζητήματα της ανάπτυξης και στα ζητήματα περιβάλλοντος και στα ζητήματα δημόσιας υγείας, ιδιαίτερα στα θέματα περιβαλλοντικής επιτήρησης οι πρωτοβουλίες που έχουν ληφθεί από τις νομαρχιακές αυτοδιοικήσεις της περιοχής μας είναι πάρα πολύ σημαντικές.

ΠτΘ: Και οι ίδιοι οι πολίτες ίσως θα μπορούσαμε να συμβάλουμε…
Θ.Κ.: Όλα αυτά φυσικά στο τέλος θα πρέπει να περάσουν από τους ενεργούς πολίτες της κάθε περιοχής και για αυτό έχετε απόλυτο δίκαιο.

ΠτΘ: κ. Κωνσταντινίδη, σας ευχαριστούμε πολύ.
Θ.Κ.: Κι εγώ σας ευχαριστώ.
 

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.