Η καταστροφη της πυρκαγιας και τα παιδια
Οι καταστροφικές πυρκαγιές που έπληξαν και συνεχίζουν να πλήττουν την Θράκη, αλλά και όλη την Ελλάδα, ήταν για την περιοχή και τους πολίτες της ένα πρωτόγνωρο, ως προς το μέγεθός τους γεγονός.
Ένα γεγονός απέναντι στο οποίο ακόμα και συμπολίτες που είτε κινδύνεψαν είτε δεν απειλήθηκαν άμεσα από τις φλόγες της πυρκαγιάς, με δυσκολία μπορούν να σταθούν με ψυχραιμία, πολύ δε περισσότερο να κοιτάξουν με αισιοδοξία την επόμενη ημέρα.
«Θύματα» του καταστροφικού αποτυπώματος της πυρκαγιάς και οι μικρότεροι ηλικιακά συμπολίτες μας, μέλη των οικογενειών μας αλλά και του στενού συγγενικού ή φιλικού περιβάλλοντος, που ευλόγως δεν έμειναν ανεπηρέαστα είτε αντιμετωπίζοντας στον χώρο τους, το σπίτι, την πόλη – τον οικισμό που κατοικούν έκτακτες καταστάσεις όπως η εκκένωση τους, είτε βλέποντας τις εικόνες της καταστροφής και κατ’ επέκταση της απόγνωσης και της θλίψης στους τηλεοπτικούς τους δέκτες ή στις οθόνες των κινητών τους τηλεφώνων.
Ένα καταστροφικό γεγονός, όπως αυτό που βιώνει η Θράκη, και όχι μόνο, εγείρει πολλές προκλήσεις για τον γονεϊκό ρόλο, καθώς όπως εξήγησε μιλώντας στο «Ράδιο Παρατηρητής 94fm» η ψυχολόγος και ψυχοθεραπεύτρια της γραμμής βοήθειας 11525 της Ένωσης «Μαζί για το Παιδί» κ.Ιόλη Οικονόμου, «από τη μία οι γονείς καλούνται να πλαισιώσουν, να μιλήσουν με τα παιδιά για όλα αυτά τα οποία συμβαίνουν, αλλά και ταυτόχρονα να προστατεύσουν και το απαραίτητο αίσθημα ασφάλειας».
Πρέπει και με ποιόν τρόπο να μιλάμε όμως στα παιδιά μας για μία καταστροφή – έκτακτη κατάσταση και πως μπορεί κανείς να «διαγνώσει» την ανάγκη «παρέμβασης» στο παιδί του; Απαντήσεις προσέφερε η συζήτηση μάς με την κ. Οικονόμου.
Ο λόγος στην ίδια…
ΠτΘ: Η χώρα μας και η περιοχή μας συνεχίζει να μαστίζεται από τις πυρκαγιές. «Θύματα» αυτών γίνονται και τα παιδιά, τόσο ως θεατές της καταστροφής μέσα από τις τηλεοράσεις ή τις οθόνες των κινητών τους τηλεφώνων όσο και βιώνοντας τα ίδια μαζί με τις οικογένειές τους καταστάσεις όπως η αναγκαστική εκκένωση του σπιτιού τους, του τόπου διαμονής τους κ.ο.κ., βιώνοντας και τον κίνδυνο.
Ι.Ο.: Τα παραδείγματα που φέρνετε είναι καταστάσεις που διαφέρουν πολύ μεταξύ τους και όπως αντιλαμβανόμαστε είναι αρκετά διαφορετικό ποιοτικά το τι καλούνται οι γονείς να κάνουν όταν απλά τα παιδιά βλέπουν στην τηλεόραση ότι συμβαίνει μια πυρκαγιά σε κάποιο σημείο μακριά από την περιοχή τους, και είναι και πολύ διαφορετική η στήριξη που χρειάζεται ένα παιδί όταν είναι μια πυρκαγιά κοντά στην περιοχή την οποία ζει, πόσο μάλλον όταν καλείται να εκκενώσει την οικία τους η οικογένεια ή ακόμα και αν υπάρξει κάποια καταστροφή της οικογενειακής εστίας. Ωστόσο θα αναφερθώ σε κάποιους άξονες, που θέλουμε να καλύψουμε σε όλες αυτές τις διαφορετικές καταστάσεις. Πρώτα απ’ όλα θα έλεγα ότι το σημαντικότερο είναι να έχουμε έναν έλεγχο, σε ερεθίσματα που εκτίθενται τα παιδιά. Τα ΜΜΕ, με το internet, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όλοι αυτοί είναι πομποί που μπορούν να παράγουν συνεχώς υλικό το οποίο μπορεί να είναι πάρα πολύ έντονο και πάρα πολύ περιγραφικό. Γι’ αυτό έχει σημασία, όλα αυτά τα μέσα να ανοίγουν πολύ συγκεκριμένες στιγμές την ημέρα και για πολύ ορισμένο χρονικό διάστημα στο οποίο εφόσον το παιδί είναι παρόν, να είναι παρόντες και οι γονείς, ώστε να υπάρχει μια επίβλεψη στο τι βλέπει και ακούει το παιδί. Επίσης είναι πάρα πολύ σημαντικό όταν οι εικόνες ή οι μαρτυρίες που αναπαράγονται, είναι πάρα πολύ περιγραφικά, να τραβάμε την προσοχή του παιδιού και να κλείνουμε το ερέθισμα εντελώς. Και φυσικά να διορθώνουμε τυχόν ανακριβείς πληροφορίες τις οποίες μπορεί να έχει λάβει ή να έχει δει το παιδί. Είναι επίσης πολύ σημαντικό να έχουμε υπόψη μας ότι ακόμα και αν τα παιδιά βρίσκονται σε άλλο δωμάτιο του σπιτιού, αλλά για παράδειγμα έχουμε ανοιχτή την τηλεόραση στο σαλόνι η οποία παίζει συνεχώς τέτοιες εικόνες, τα παιδιά εξακολουθούν να λαμβάνουν την ένταση. Άρα θα πρέπει να έχουμε τον νου μας γενικότερα όταν τα παιδιά βρίσκονται στον χώρο του σπιτιού και όχι απλά αν είναι ή δεν είναι μπροστά σε μια οθόνη.
«Είναι σημαντικό να ενημερώσουμε το παιδί για το τι γίνεται»
ΠτΘ: Ο έλεγχος των ερεθισμάτων είναι το πρώτο κομμάτι, το οποίο ωστόσο δεν συνεπάγεται με την απόκρυψη της κατάστασης. Σωστά;
Ι.Ο.: Είναι απαραίτητο τέτοια γεγονότα να μην μένουν κρυφά. Πολλές φορές οι γονείς στην προσπάθειά τους να προστατέψουν το παιδί, έχουν την προσδοκία να κρύψουν ότι κάτι συμβαίνει, έτσι ώστε το παιδί να μην γίνει κοινωνός, να μην φοβηθεί, να μην τρομάξει. Αυτό να γνωρίζουμε ότι είναι αδύνατο. Άρα είναι σημαντικό να ενημερώσουμε το παιδί για το τι γίνεται, να το ενημερώσουμε για τα πράγματα τα οποία ξέρουμε. Εμείς σαν γονείς μπορεί να έχουμε στον νου μας χίλια διαφορετικά σενάρια για το τι μπορεί να ακολουθήσει. Είναι σημαντικό ωστόσο στα παιδιά να επικοινωνείται αυτό το οποίο γνωρίζουμε τώρα, αυτή τη στιγμή. Και να γίνεται όταν φυσικά είμαστε ψύχραιμοι. Εάν κάποια στιγμή είμαστε κι εμείς ταραγμένοι ή τρομαγμένοι, μπορούμε να πάρουμε λίγο χρόνο, να ηρεμήσουμε και στη συνέχεια να μιλήσουμε στα παιδιά για αυτό το οποίο συμβαίνει, έτσι ώστε να μπορούμε κι εμείς με μια ψυχραιμία να απαντήσουμε στις ερωτήσεις τους. Άρα δεν πάμε να βομβαρδίσουμε το παιδί με πληροφορίες. Σκεφτόμαστε τι είναι απαραίτητο το παιδί να γνωρίζει αυτή τη στιγμή και ανάλογα με την ηλικία του, εννοείται, θα προχωρήσουμε και με βάση τις δικές του απορίες, οι οποίες και θα καθορίσουν τον ρυθμό με τον οποίο θα έρχεται η πληροφορία. Επίσης εάν δεν γνωρίζουμε την απάντηση σε κάτι, είναι εντάξει να πούμε «δεν ξέρω». Αν ρωτήσει το παιδί κάτι αλλά εμείς δεν το γνωρίζουμε, όπως για παράδειγμα τι θα γίνει τότε, κι εμείς δεν μπορούμε να σκεφτούμε, είναι πολύ σημαντικό να πούμε «αυτό το οποίο με ρωτάς δεν το έχω σκεφτεί και δεν το ξέρω. Ωστόσο αν το μάθω θα σου το πω».
«Εάν δεν δούμε άμεσα μια ανησυχητική συμπεριφορά από το παιδί, δεν σημαίνει απαραίτητα ότι το παιδί είναι εντάξει από αυτά τα οποία άκουσε»
ΠτΘ: κ. Οικονόμου, υπάρχουν κάποιες ενδείξεις, που μπορούν να φανερώσουν σε έναν γονέα ή σε έναν άνθρωπο που βρίσκεται στο οικείο συγγενικό περιβάλλον και έχει σχέση και επαφή με το παιδί, ότι το παιδί όντως χρειάζεται στήριξη;
Ι.Ο.: Όταν συμβαίνει ένα τέτοιο καταστροφικό γεγονός ή όταν επικοινωνούμε κάτι στο παιδί, μπορεί να μην δούμε άμεσα μια αλλαγή στην συμπεριφορά. Μπορεί αυτό να συμβεί αργότερα. Κι αυτό συμβαίνει γιατί η κατάσταση έτσι εξελίσσεται. Το παιδί μπορεί να λαμβάνει ή και να αφομοιώνει πληροφορίες που του έχουμε δώσει νωρίτερα. Άρα εάν δεν δούμε άμεσα μια ανησυχητική συμπεριφορά από το παιδί, δεν σημαίνει απαραίτητα ότι το παιδί είναι εντάξει από αυτά τα οποία άκουσε. Μπορεί να σημαίνει ότι απλώς επεξεργάζεται την πληροφορία που του έχουμε δώσει. Ανάλογα με την ηλικία του παιδιού μπορεί να διαφέρουν οι ανησυχητικές ενδείξεις. Αργότερα έχουμε στον νου μας ότι όσο πιο μικρή ηλικία έχει το παιδί, για παράδειγμα, είναι πιο συχνά τα ψυχοσωματικά συμπτώματα. Μπορεί δηλαδή να έχουμε πονοκεφάλους, πονόκοιλο, τάση προς έμετο, σωματικά συμπτώματα, χωρίς ωστόσο να έχουν αιτιολογία. Από κει και πέρα μπορεί να δούμε δυσκολία στον ύπνο, εφιάλτες ή το παιδί να μας αναζητά. Όπως επίσης μπορεί ενώ το παιδί κοιμόταν μόνο του στο δωμάτιο τώρα να θέλει να έρχεται στο κρεβάτι μαζί μας, ή να το δούμε πιο νευρικό, πιο ευέξαπτο, να έχει περισσότερα ξεσπάσματα, ή ακόμα επειδή θα ξεκινήσουν τώρα τα σχολεία, να δούμε και μια ενδεχόμενη πτώση στη σχολική επίδοση. Επίσης έχει ένα νόημα να δούμε και το παιχνίδι του παιδιού, τι μπορεί να αναπαριστά στο παιχνίδι ή και τι ζωγραφίζει, για παράδειγμα.
ΠτΘ: Κανείς σαφώς ποτέ δεν περιμένει να βρεθεί ενώπιον μιας κρίσης ή μιας καταστροφής, ωστόσο κρίνετε σκόπιμο οι γονείς και οι κηδεμόνες να μπουν σε μια διαδικασία «προληπτικής» συζήτησης με τα παιδιά τους;
Ι.Ο.: Στο πλαίσιο της ανοιχτής επικοινωνίας, όταν τα παιδιά μαθαίνουν για τέτοιες καταστάσεις, πολύ πιθανόν είναι να ρωτήσουν ή και να σκεφτούν το αν γίνει κάτι αντίστοιχο στην οικογένειά τους. Εκεί είναι πάρα πολύ σημαντικό να απαντήσουμε στο αν τυχόν συμβεί, ποια είναι τα βήματα που θα ακολουθηθούν, με ποιον τρόπο η οικογένεια έχει φροντίσει ώστε τα παιδιά να είναι ασφαλή και φυσικά αυτό ταιριάζει και στο κομμάτι το οποίο επικοινωνείται στα παιδιά, είναι το να σταθούμε στο πόσοι άνθρωποι, εθελοντές, πυροσβέστες, φορείς, η κοινότητα κ.α. έχουν κινητοποιηθεί έτσι ώστε οι άνθρωποι να είναι ασφαλείς. Επίσης το τι κάνει η οικογένεια ώστε να κρατήσει τα παιδιά ασφαλή, αλλά και με ποιον τρόπο η οικογένεια μπορεί να βοηθήσει. Κι αυτό είναι πάρα πολύ σημαντικό για το αίσθημα της ασφάλειας των παιδιών, γιατί αισθάνονται ότι μέσα σε μια καταστροφή η οποία συμβαίνει, έχουν περιθώρια αντίδρασης και δράσης.
«Η ανάγκη περιορισμού της έκθεσης στα διάφορα ερεθίσματα αφορά κυρίως τους ενήλικες»
ΠτΘ: Ο φόβος και το άγχος, εύλογα προκύπτουν και δημιουργούνται και στο μυαλό των ενηλίκων. Με ποιόν τρόπο θα πρέπει πριν την όποια προσπάθεια παροχής βοήθειας στα παιδιά να «δουλεύουν» οι ενήλικες;
Ι.Ο.: Ειδικά για αυτό που είπαμε για τον περιορισμό της έκθεσης στα μέσα, αφορά κυρίως εμάς τους ενήλικες. Έτσι όπως είμαστε με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, το κινητό, κλπ, βρισκόμαστε ενώπιον μίας συνεχούς ροής από εικόνες και πληροφορίες. Αυτό μπορεί να επιβαρύνει πάρα πολύ ψυχικά. Άρα σε μια στιγμή που κι εμείς είμαστε ψυχικά φορτισμένοι, έχει νόημα να απευθυνθούμε σε ένα δικό μας ενήλικο πρόσωπο για φροντίδα. Σε έναν σύντροφο, σε έναν φίλο, για να φροντιστούμε από ένα ενήλικο πρόσωπο. Από κει και πέρα είναι δεδομένο ότι θα επηρεαστεί το οικογενειακό κλίμα. Επομένως είναι σημαντικό να μοιραστούμε με το παιδί το συναίσθημά μας, από μια ψύχραιμη θέση. Πολλές φορές οι γονείς για να προστατέψουν τα παιδιά έχουν τη προσδοκία ότι ενώ για παράδειγμα έχουν φοβηθεί ή στεναχωρηθεί για ένα συμβάν, κάνουν τα πάντα ώστε να μην το καταλάβουν τα παιδιά. Μακάρι να υπήρχε τρόπος τα παιδιά να μην καταλάβουν. Αυτό που ξέρουμε είναι ότι τα παιδιά το καταλαβαίνουν. Ενσυνείδητα αν θέλετε, προσλαμβάνουν το οικογενειακό κλίμα. Και αν δεν τους μιλήσουμε για αυτό, υπάρχει ο κίνδυνος το παιδί να κάνει τις δικές του υποθέσεις, όπως για παράδειγμα να θεωρήσει ότι το ίδιο φταίει που η μαμά είναι θυμωμένη. Οπότε είναι σημαντικό, αφού πάλι εμείς είμαστε ψύχραιμοι, να πούμε ότι «μπορεί αυτές τις μέρες να μας βλέπεις πιο νευρικούς, γιατί έχει συμβεί αυτό…». «Εσύ δεν φταις για το ότι είμαστε πιο νευρικοί στο σπίτι». Και έχουμε στο νου μας ότι εκείνη τη στιγμή μοιραζόμαστε το συναίσθημα, όχι για να ανακουφίσει το παιδί, αλλά για να το πλαισιώσουμε.
Η Γραμμή Βοήθειας 11525
ΠτΘ: κ.Οικονόμου με ποιόν τρόπο και για ποιους λόγους μπορεί κανείς να απευθύνεται στην γραμμή βοήθειας του «Μαζί για το παιδί» 11525;
Ι.Ο.: Η γραμμή βοήθειας 11525 είναι μια συμβουλευτική γραμμή στήριξης, η οποία απευθύνεται σε γονείς παιδιών από 0 έως 18 ετών, σε εφήβους από 12 έως 18 ετών, αλλά και σε φροντιστές παιδιών γενικότερα, δηλαδή ακόμη και σε εκπαιδευτικούς. Οι κλήσεις είναι επώνυμες, έτσι ώστε να τηρούνται τα πρωτόκολλα παιδικής προστασίας και είναι απολύτως δωρεάν. Η γραμμή λειτουργεί από Δευτέρα έως Παρασκευή από τις 9:00 έως τις 21:00 και στελεχώνεται από ψυχολόγους και κοινωνικούς λειτουργούς. Η κύρια ιδιότητά της έγκειται στο ότι μπορεί να επικοινωνήσει ένας άνθρωπος ο οποίος βλέπει μια ανησυχητική συμπεριφορά για παράδειγμα στο παιδί του, και ο οποίος χρειάζεται βοήθεια για να αξιολογήσει αν είναι κάτι που μπορεί να χειριστεί, με ποιόν τρόπο ή αν είναι κάτι σοβαρότερο που ενδεχομένως είναι σοβαρότερο και χρειάζεται μια περαιτέρω παραπομπή. Είναι το κατάλληλο πλαίσιο έτσι ώστε να απευθυνθεί κανείς στη γραμμή. Είναι σημαντικό να πούμε επίσης πως αν υπάρχει κάποιο αίτημα που μπορεί να μην εμπίπτει στο δικό μας πλαίσιο, παραπέμπουμε σε αρμόδιους δημόσιους και δωρεάν φορείς. Στο πλαίσιο του συμβουλευτικού κέντρου έχουμε επίσης διαδικτυακές ομάδες γονέων, για γονείς παιδιών προσχολικής, σχολικής και εφηβικής ηλικίας, και έχουμε ψυχοσυμβουλευτικά σεμινάρια, για γονείς και για εκπαιδευτικούς, καθώς και κάποια ψυχοσυμβουλευτικά σεμινάρια με τα οποία πηγαίνουμε στα σχολεία. Όλα αυτά στα πλαίσια του συμβουλευτικού κέντρου.
Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
