Φατιμα Ελοεβα «Ο μοναδικος τροπος για να πολεμησουμε τη φθορα μιας γλωσσας ειναι μεσω της διδασκαλιας»
Σε επίτιμη καθηγήτρια του Τμήματος Ελληνικής Φιλολογίας του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης πρόκειται να αναγορευτεί σήμερα η κ. Φατίμα Ελόεβα, καθηγήτριας Γλωσσολογίας του Κρατικού Πανεπιστημίου της Αγίας Πετρούπολης.
Λίγες ώρες πριν την αναγόρευσή της η κ. Ελόεβα μίλησε στον «ΠτΘ» για τις γλωσσικές σχέσεις μεταξύ της ρωσικής και ελληνικής γλώσσας, τον τρόπο διδασκαλίας που ακολουθεί το τμήμα στο οποίο διδάσκει, καταθέτοντας παράλληλα τις απόψεις της για την ελληνική γλώσσα.
Η ίδια άλλωστε έχει επιδείξει πολύτιμο έργο στη διάχυση των ελληνικών σπουδών όχι μόνο στην Ρωσία, αλλά και στην Ευρώπη. Ο λόγος είναι ότι τόσο η ίδια, όσο και οι συνεργάτες της διακατέχονται από έντονα φιλελληνικά αισθήματα και πάθος για τον ελληνικό πολιτισμό, τον οποίο μεταφέρουν με πολυποίκιλες δράσεις πέρα ακόμα και από τα όρια της πόλης και της χώρας στην οποία εδρεύουν.
Ο λόγος όμως στην κ. Φατίμα Ελόεβα, δια του λόγου το αληθές…
ΠτΘ: κ. Ελόεβα, πώς αποτιμάτε το συνέδριο για την ελληνική γλώσσα στον Παρευξείνιο χώρο στο οποίο συμμετείχατε;
Φ.Ε.: Είμαι ευγνώμων που μου δόθηκε η χαρά να συμμετέχω σε αυτό το συνέδριο. Το θεωρώ μεγάλη επιτυχία το γεγονός πως γνωρίστηκα με το ΔΠΘ. Θεωρώ επίσης πολύ σημαντική τη γνωριμία μου με το Τμήμα Γλώσσας και Πολιτισμού των Παρευξείνιων χωρών του ΔΠΘ, καθώς το θεωρώ μια από τις σπάνιες περιπτώσεις, που το Πανεπιστήμιο ανταποκρίνεται στις ανάγκες της περιοχής.
Όσο για το εάν φθίνει ή αναπτύσσεται μια γλώσσα σε συνθήκες πολυγλωσσίας νομίζω πως είναι ένα ενδιαφέρον ερώτημα. Προσωπικά είμαι αισιόδοξη, γιατί γενικά αυτή είναι η λογική ανάπτυξης της γλώσσας, καθώς η γλώσσα είναι μέσο επικοινωνίας. Από την άλλη βέβαια υπάρχει η άποψη που διατυπώθηκε από φιλοσόφους όπως ο Χούμπερτ και ο Ρουσσώ ότι η γλώσσα είναι ένα έργο τέχνης. Και στην ελληνική περίπτωση μπορούμε να βρούμε τέτοια πρόσωπα, νομίζω ότι ο Κοραής ήταν της ίδιας γνώμης, ότι δηλαδή η γλώσσα είναι ένα ανθρώπινο δημιούργημα όχι μόνον για να επικοινωνεί αλλά και να δείξει ότι είναι κάτι ξεχωριστό. Ο μοναδικός τρόπος για να πολεμήσουμε τη φθορά μιας γλώσσας είναι μέσω της διδασκαλίας.
«Σε κάποιες γλώσσες υπάρχουν κείμενα μοντέλα»
ΠτΘ: Με αυτή τη λογική της γλώσσας ως έργο τέχνης λειτουργείτε στο Πανεπιστήμιο της Αγίας Πετρούπολης;
Φ.Ε.: Νομίζω ότι υπάρχουν τόσοι τρόποι διδασκαλίας, όσοι και αυτοί που διδάσκουν. Υπάρχουν πολλές δυνατότητες και προσεγγίσεις. Η δική μου διαμορφώθηκε στο πλαίσιο ενός Πανεπιστημίου, δηλαδή απευθύνεται σε μαθητές που έχουν δώσει εξετάσεις και έχουν ένα υψηλό επίπεδο. Βέβαια από το 1985, οπότε και ξεκίνησα να διδάσκω στο τμήμα δεν είχα ούτε βιβλία ούτε επαφές με τους Έλληνες. Τρίτον νομίζω πως η ζωή είναι πολύ σύντομη και, επομένως, γλωσσολογικώς δεν έχει σημασία ποιο κείμενο παίρνουμε για να διδάξουμε γλωσσολογικούς κανόνες. Έτσι γιατί να μην διδάξω τον Προυστ για τα γαλλικά ή τον Γκαίτε για τα γερμανικά; Επειδή διδάσκω στους φοιτητές μου και κάποια μαθήματα ιταλικών, αρχίζω από τον Δάντη, επειδή σε κάποιες γλώσσες υπάρχουν κείμενα μοντέλα. Ένας σημερινός Ιταλός δηλαδή μπορεί να διαβάσει το κείμενο του Δάντη, που γράφηκε τον 13ο αιώνα και να το καταλάβει απολύτως. Όσο αφορά τα νέα ελληνικά κατάλαβα ότι οι φοιτητές δεν είναι σε θέση να ξεπεράσουν το εμπόδιο της μετάβασης από τα νέα στα αρχαία ελληνικά, επειδή πράγματι τα αρχαία ελληνικά είναι πιο δύσκολο από τα νέα ελληνικά, παρόλο που ένας γλωσσολόγος δεν έχει δικαίωμα να χαρακτηρίζει μια γλώσσα ως πιο δύσκολη ή εύκολη. Δηλαδή το πέρασμα από τα νέα στα αρχαία περίπου δεν γίνεται, ενώ όταν γίνεται το αντίθετο και οι φοιτητές αρχίζουν από τα αρχαία η μετάβαση γίνεται πιο εύκολα.
«Τα παιδιά στη Ρωσία συνεχίζουν να μεγαλώνουν όχι τόσο με τα ρωσικά λαϊκά παραμύθια όσο με την αρχαία ελληνική μυθολογία»
ΠτΘ: Αν δεν κάνω λάθος στη Ρωσία υπάρχουν τρία τμήματα που διδάσκουν την ελληνική γλώσσα. Εσείς πού νομίζετε ότι οφείλεται αυτή η απήχηση της ελληνικής γλώσσας στη Ρωσία;
Φ.Ε.: Νομίζω ότι οφείλεται στον Κύριλλο και τον Μεθόδιο. Ο Κύριλλος, εκτός από άγιος, ήταν και εκπληκτικός γλωσσολόγος και η γλωσσική νόρμα της ρωσικής γλώσσας βασίζεται σε αυτό που πρότεινε ο Κύριλλος. Αυτό σημαίνει πως όταν ένας Ρώσος μαθαίνει τα ελληνικά ήδη έχει μέσα του κάποιες δομές που επαναλαμβάνονται. Επίσης ένας λόγος είναι η αρχαία ελληνική μυθολογία, επειδή τα παιδιά στη Ρωσία συνεχίζουν να μεγαλώνουν όχι τόσο με τα ρωσικά λαϊκά παραμύθια όσο με την αρχαία ελληνική μυθολογία.
«Το ελληνικό λεξιλόγιο είναι απεριόριστο και αυτό οφείλεται στην ελευθερία της γλώσσας»
ΠτΘ: Μήπως υπάρχει και κάποια ιδιαίτερη μέθοδος διδασκαλίας που προσελκύει τα παιδιά στην ελληνική γλώσσα;
Φ.Ε.: Αυτό εξαρτάται πολύ από τον καθηγητή. Γενικότερα πιστεύω ότι ο άνθρωπος όταν παραμένει στη χρηστικότητα παθαίνει μια βαθιά κατάθλιψη, επειδή η χρηστικότητα από μόνη της δεν έχει νόημα. Για να έχει νόημα η χρηστικότητα πρέπει να αγιάζεται από τη διάχυτη ομορφιά του κόσμου. Αυτό που προσπαθώ να κάνω εγώ είναι να κάνω τους φοιτητές μου να ταυτίζονται με το κείμενο. Ας πούμε εγώ στους φοιτητές μου διδάσκω το ποίημα του Σεφέρη «Στο περιγιάλι το κρυφό» και τους εξιστορώ ολόκληρη την ιστορία.
Για τους Έλληνες, ο Σεφέρης είναι το στάνταρ της γλώσσας, χωρίς βέβαια να καλύπτει όλες τις δυνατότητές της στην ελληνική περίπτωση, επειδή υπάρχει η απόλυτη ελευθερία και ποικιλία της γλώσσας. Μπορούμε να πάρουμε οποιοδήποτε κείμενο και να αντλούμε εκφράσεις και λέξεις. Το λεξιλόγιο το ελληνικό είναι απεριόριστο και αυτό οφείλεται στην ελευθερία της γλώσσας.
«Η ελευθερία της ελληνικής γλώσσας νομίζω πως έχει άμεση σχέση με το πνεύμα ελευθερίας που οι Έλληνες είχαν από την αρχή»
ΠτΘ: Αυτή η ελευθερία της ελληνικής γλώσσας μπορεί να λειτουργήσει αρνητικά στη διδασκαλία της;
Φ.Ε.: Οποιαδήποτε ποικιλία και πλούτος δημιουργούν προβλήματα. Ας πάρουμε για παράδειγμα τη Γαλλία, όπου σε σύγκριση με τον Ραμπελέ, ο Κορνήλιος και ο Ρακίνας περιόρισαν το λεξιλόγιο 10 φορές. Δημιούργησαν έτσι ένα λογοτεχνικό στάνταρ της γαλλικής που είναι έργο τέχνης αλλά είναι απολύτως ψεύτικο. Στην ελληνική περίπτωση δεν έχουμε αυτό το φαινόμενο. Πολύ μεγάλο ζήτημα για τους γλωσσολόγους και τους διδάσκοντες είναι ποια γλώσσα να διδάξουν. Γι’ αυτό νομίζω πως πρέπει να παίρνουμε τα κείμενα που μας αρέσουν και να διδάσκουμε τη γλώσσα πάνω σε αυτά τα κείμενα. Από εκεί και πέρα νομίζω ότι ο άνθρωπος αναπτύσσεται και δημιουργεί τη δική του ιδιόλεκτο και αυτό είναι η ευλογία και συνάμα η κατάρα της ελληνικής γλώσσας, το θέμα της επιλογής.
Αυτή η ελευθερία της ελληνικής γλώσσας νομίζω πως έχει άμεση σχέση με το πνεύμα ελευθερίας που οι Έλληνες είχαν από την αρχή. Είναι ο λόγος που η Ελλάδα γέννησε μαζί, με τη φιλοσοφία και το θέατρο, την ιδέα της δημοκρατίας.
«Η Ελλάδα είναι μικρή χώρα αλλά με τεράστιες ευθύνες»
ΠτΘ: Πώς κρίνεται ότι μπορεί να λειτουργήσει η συνεργασία μεταξύ Ελλάδας και Ρωσίας στο κομμάτι της εκπαίδευσης που εκπροσωπείτε;
Φ.Ε.: Η δική μου εμπειρία είναι πολύ θετική. Η Ελλάδα είναι μικρή χώρα αλλά με τεράστιες ευθύνες. Από τη θέση της Ελλάδας και την προσέγγιση της κυβέρνησης αισθανόμαστε πως γίνονται προσπάθειες να μην χαθούν οι ελληνικές σπουδές στο εξωτερικό. Νομίζω ότι η Ελλάδα έκανε πάρα πολλά για τη διατήρηση τμημάτων, όπως αυτό που διδάσκω. Και για εμάς είναι πολύ σημαντικό το ότι όσοι βλέπουν τη δουλειά μας συγκινούνται και αντιδρούν θετικά.
Από τη δική μου πλευρά, τη ρωσική, που αντιπροσωπεύω με έναν τρόπο, νομίζω πως μπορούμε να κάνουμε κάτι ώστε να ενεργοποιήσουμε αυτή τη βοήθεια και προς το τμήμα Γλώσσας Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξείνιων Χωρών. Νομίζω πως το γεγονός ότι τόσοι φοιτητές επιλέγουν τη γλωσσική γλώσσα και κουλτούρα ως αντικείμενο μελέτης σε αυτό το τμήμα πρέπει να αποτελεί σημαντικό γεγονός για εμάς.
Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
