Επιτιμος Διδακτορας του ΤΙΕ ο λαογραφος Walter Puchner

«Το υβριδικό τοπίο της Θράκης δημιούργησε, μέσα στην ετερόκλητη διαφορετικότητά του, μια ευρύτερη ομοιότητα του λαϊκού πολιτισμού»

Επίτιμος Διδάκτορας του Τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας της Σχολής Κλασικών και Ανθρωπιστικών Σπουδών του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης ανακηρύχθηκε ένας ακάματος μελετητής του Ελληνικού Θεάτρου και των λαϊκών τελετουργιών, στον ευρύτερο χώρο της νοτιοανατολικής Ευρώπης, ο Ομότιμος και Επίτιμος Καθηγητής του ΕΚΠΑ κ. Walter Puchner, ως αναγνώριση της προσφοράς του στις Ελληνικές Λαογραφικές σπουδές.

Η τελετή έλαβε χώρα στο Αμφιθέατρο της Παλαιάς Νομικής Σχολής στην Κομοτηνή, το απόγευμα της Τρίτης 10 Μαΐου, παρουσία καθηγητών και φοιτητών της Σχολής.

Την εκδήλωση χαιρέτησε, εκ μέρους του Πρύτανη, ο Αντιπρύτανης κ. Φώτης Μάρης, με προσφωνήσεις από τον Πρόεδρο του Τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας Καθηγητή κ. Γεώργιο Τσιγάρα, και τον Κοσμήτορα της Σχολής Κλασικών και Ανθρωπιστικών Σπουδών Καθηγητή κ. Εμμανουήλ Βαρβούνη, στον οποίο οφείλεται και η πρόταση της επιτιμοποίησης.

Ανυπολόγιστη η συμβολή του W. Puchner στην πρόοδο των λαογραφικών σπουδών

Όπως τόνισε στην προσφώνησή του ο κ. Βαρβούνης, με την τελετή επιτιμοποίησης του κ. Puchner, κλείνει ο κύκλος απόδοσης τιμής από το Τμήμα και τη Σχολή στους Μεγάλους Δασκάλους της Ελληνικής Λαογραφίας της εποχής μας.

Και αυτό επειδή ο τιμώμενος, αν και είναι κατά βάση θεατρολόγος, η συμβολή του, ερευνητική, συγγραφική και διδακτική, στην πρόοδο των λαογραφικών σπουδών στον τόπο μας είναι πολύτιμη, και ανυπολόγιστη σε κύρος, βαρύτητα και σπουδαιότητα.

Τόσο η πολυθεματικότητα και η διεπιστημονικότητα του έργου του, όσο και το γεγονός ότι αυτό διαλέγεται γόνιμα με την κοινωνική και πολιτισμική Ανθρωπολογία, την Ευρωπαϊκή Εθνολογία και την αγροτική κοινωνιολογία, αποτελούν την βάση επί της οποίας στηρίχθηκε η πρόταση για την επιτιμοποίηση.

Άλλωστε, τόνισε ο κ. Βαρβούνης, ανάλογες με το έργο του είναι οι προοπτικές και συμβατοί οι στόχοι της ανάπτυξης των λαογραφικών σπουδών στο ΔΠΘ. «Αυτό άλλωστε καταφαίνεται και από την ίδρυση και το έργο του Εργαστηρίου Λαογραφίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας, του οποίου έχω την τιμή να είμαι διευθυντής» τόνισε.

Αφού περιέγραψε τις επαφές που είχε ο ίδιος και τα μέλη του Τμήματος όλα τα προηγούμενα χρόνια με τον τιμώμενο, εξέφρασε την βεβαιότητα πως η πνευματική και επιστημονική επαφή και συνεργασία με το νέο επίτιμό τους μέλος, θα είναι συνεχής και ευεργετική.

Ξεχωριστή η λαογραφική έρευνα της Θράκης

Στην ομιλία του με θέμα «Το λαογραφικό παράδειγμα της Θράκης», ο κ. Puchner τόνισε πως θεωρεί ιδιαίτερη και ξεχωριστή τιμή την ανακήρυξή του σε επίτιμο διδάκτορα, στην ιστορική Γκιουμουλτζίνα, τη σημερινή Κομοτηνή, γιατί η νυν περιθωριακή Θράκη, στο βορειοανατολικό άκρο της εθνικής επικράτειας της Ελλάδας, ήταν κάποτε κεντρική επαρχία της Βυζαντινής και Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στην ενδοχώρα της Κωνσταντινούπολης ή της Kostantiniyye, όπως ήταν η επίσημη ονομασία της βασιλεύουσας στο Βόσπορο έως τη δεκαετία του 1930.

«Και αυτό γιατί ο λαϊκός πολιτισμός της ιστορικής Θράκης, σήμερα διαμοιρασμένης σε τρεις κρατικές οντότητες, την Ελλάδα, τη Βουλγαρία και την Τουρκία, συγκεντρώνει ορισμένα χαρακτηριστικά γνωρίσματα τα οποία ήταν χαρακτηριστικά για ευρύτατες περιοχές της Βαλκανικής: την πολυγλωσσία, την πολυπολιτισμικότητα και την πολυθρησκευτική διάσταση, καθώς και ένα πολύ πλούσιο υπόστρωμα λαογραφικών φαινομένων που γνωρίζουν επίσης μιαν ευρύτερη διάδοση στη Χερσόνησο του Αίμου» ανέφερε. Αυτή η πολιτισμική ιδιοπροσωπία οδήγησε και τη λαογραφική έρευνα της Θράκης σε μεθοδολογικά ανοίγματα τα οποία δεν ήταν τόσο διαδομένα στην υπόλοιπη ελληνική Λαογραφία: στον αναστοχασμό της συλλεκτικής και καταγραφικής πράξης, τη διεπιστημονικότητα, στις πολυμεθοδολογικές στρατηγικές, τη συγκριτική διάσταση, τις πρισματικές ερμηνείες και τη σύζευξη θεωρίας και πράξης.

Μπορεί να είναι τυχαίο αλλά μάλλον συμπτωματικό και οπωσδήποτε σημαδιακό, τόνισε, ότι και οι δύο μαθητές και διάδοχοι του Νικόλαου Πολίτη, του ιδρυτή της Ελληνικής Λαογραφίας, ήταν Θρακιώτες: ο Στίλπων Κυριακίδης από την Κομοτηνή, και ο Γεώργιος Μέγας από την Μεσημβρία. Ειδικά ο τελευταίος αφιέρωσε τις πρώτες του λαογραφικές εργασίες αποκλειστικά στη Θράκη και εγκαινίασε τη σειρά των πρωτοποριακών δημοσιευμάτων του για τη λαϊκή οικία στα Βαλκάνια με θρακικό υλικό.

Ευρύτερη ομοιότητα του λαϊκού πολιτισμού στα Βαλκάνια

«Γιατί είναι ο χώρος της σημερινής Θράκης παραδειγματικός για την ιστορική λαογραφία και την ανάλυση και κατανόηση του λαϊκού πολιτισμού, που έχει τις ρίζες του στο Βυζάντιο και την Τουρκοκρατία; Επειδή διατηρούνται εν μέρει πολιτισμικές καταστάσεις χαρακτηριστικές για τις πολυεθνικές αυτοκρατορίες, και αυτό από δημογραφική, εθνοτική, θρησκευτική, γλωσσική και πολιτισμική άποψη» ανέφερε.

Κι όμως, σημείωσε ο τιμώμενος, αυτό το υβριδικό τοπίο δημιούργησε, μέσα στην ετερόκλητη διαφορετικότητά του, μια ευρύτερη ομοιότητα του λαϊκού πολιτισμού, η οποία χαρακτηρίζει εντέλει μεγάλα τμήματα της Βαλκανικής εξαιτίας των ιστορικών μετακινήσεων ολόκληρων τμημάτων του πληθυσμού και της πυκνής επικοινωνίας των εθνοτήτων και λαών μεταξύ τους πριν από τους εθνεγερτικούς αγώνες του 19ου αιώνα, πολιτισμικά στρώματα στα οποία ριζώνει ο λαϊκός πολιτισμός.

Για παράδειγμα, μεγάλα τμήματα των βαλκανικών παροιμιών είναι κοινά σε όλους τους λαούς της Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Και η ιστορική Θράκη είναι ένα κατεξοχήν παράδειγμα για το παράδοξο της ετερόκλητης και υβριδικής ομοιότητας του βαλκανικού λαϊκού πολιτισμού.

Προς μια «Σχολή της Κομοτηνής»

Το ιδιαίτερο προφίλ του χώρου αυτού ήταν μια πρόκληση για τη Λαογραφία και τις επιστήμες του λαϊκού πολιτισμού, και μέσα από το Εργαστήριο Λαογραφίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του ΤΙΕ του ΔΠΘ στην Κομοτηνή.

Είναι άλλωστε, πανελληνίως η πρώτη θεσμοθετημένη και προγραμματική συνεργασία των δύο ομόκεντρων επιστημών με διαφορετική μεθοδολογία. Θεωρεί μάλιστα, πως μέσα από μια πληθώρα μονογραφιών, συνεδρίων και μελετών, που συμπεριλαμβάνουν και τις χώρες του Εύξεινου Πόντου και της ευρύτερης Βαλκανικής, «αχνοφέγγει η ανάδυση μιας “Σχολής της Κομοτηνής”, όπως υπήρχε η “Σχολή των Ιωαννίνων” με τον δάσκαλο όλων μας, τον Μιχαήλ Μερακλή, μια “Σχολή της Κομοτηνής” που ανέπτυξε την πολυεπίπεδη μεθοδολογία με διεπιστημονική προσέγγιση και το γεωγραφικό και θεματικό εκτόπισμα μιας ευρύτερης συγκριτολογίας επάνω στο θρακικό υλικό, στο πλούσιο υπέδαφος δρωμένων και τελετουργιών, αντιλήψεων και δοξασιών, που φυλάσσει τούτος ο τόπος από παλαιότερες εποχές και πέρα από σύνορα, γλώσσες και θρησκευτικές πεποιθήσεις».

Ο κ. Puchner έκανε εκτενή αναφορά στην ομαδοποίηση των μελετών του για την Ελληνική και βαλκανική λαογραφία, που εκτείνεται σε 14 τόμους, σημειώνοντας πως σε όλη την μακρά και δαιδαλώδη διαδρομή της επεξεργασίας, σύνθεσης και συγγραφής της λαογραφικής αυτής σειράς των δέκα χιλιάδων σελίδων πάντα ήταν η ιστορική και σημερινή Θράκη ανάμεσα στα εξέχοντα παραδείγματα, κι όχι μόνο δικά του αλλά και στη συγκριτική λαογραφία της διεθνούς Βαλκανιολογίας: με τα μοναδικά της δρώμενα, το τελετουργικό πλέγμα του Καλόγερου – Kuker – kopek bey (μπέης των σκυλιών), τα Αναστενάρια/nestinari, την ημέρα της μαμμής – babinden – babin gun με τις φεμινιστικές απολήξεις στο παρόν, το κύλισμα στη χλόη την Πρωτομαγιά, τα πάμπολλα θρακικά αγιάσματα με τα έθιμά τους σε Χριστιανούς και Μουσουλμάνους, τα πανηγύρια, τις μαγικές πρακτικές και αντιλήψεις, τις τελετουργίες του κύκλου της ζωής και του εορτολογίου του χρόνου, τα παραμύθια και πάσης φύσεως προφορικές ιστορίες, τα αγωνίσματα, τις μεταμφιέσεις, το θέατρο σκιών, με τον Βιζυηνό ως λαογράφο και πολλά άλλα.

Η τελετή της Τρίτης, τόνισε, «είναι κάτι σαν φυσιολογική απόληξη αυτής της πορείας, και η κορύφωσή της, γιατί είναι και επιστέγασμα των βαλκανικών μου μελετών, μια διάσταση ιδιαίτερα αισθητή εδώ στη Θράκη».

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.