Επιμνημοσυνος αποχαιρετισμος στον γκραβουριστα της παλιας Κομοτηνης Δημητρη Γαρυφαλλου
Έχει κοντά τρεις εβδομάδες τώρα που η παλιά Κομοτηνή έχασε τον ζωγράφο της, τον γκραβουρίστα[1] και συλλέκτη Δημήτρη(Τάκη) Γαρυφάλλου, όπως μάθαμε αυτή τη φορά από τον Θρακιώτη φίλο του ζωγράφο, Πασχάλη Αγγελίδη, που διαμένει στον Βόλο.
Ίσως γιατί πολιτικές μνήμης δεν ρίζωσαν ποτέ σ’ αυτόν τον τόπο. Κανένας φορέας σχεδόν ποτέ ούτε αποχαιρετά ούτε θυμάται. Σπανίως να συμβεί το αντίθετο, αν και οι άνθρωποι της πόλης είναι αυτοί που φτιάχνουνε την πόλη, όσο οξύμωρο και να είναι το σχήμα.
Από τον Βόλο, λοιπόν, και από τον φίλο του Δημήτρη, Πασχάλη Αγγελίδη, η είδηση της αναχώρησης από τη ζωή του Τάκη Γαρυφάλλου, που είχαμε την τύχη να συναντήσουμε και να συνεργαστούμε μαζί του,
—και με την ιδιότητα του σχεδιαστή επίπλων και διευθυντή παραγωγής στη Βιομηχανία Επίπλων των αειμνήστων Ανδρέα και Νίκης Στεφανίδη, όπου και εργάστηκε, σύμφωνα με μαρτυρία του Πασχάλη Αγγελίδη, από το 1972 και μέχρι τη συνταξιοδότησή του,
—και με αυτή του συλλέκτη ιστορικού υλικού: φωτογραφιών, καρτ-ποστάλ και γραμματοσήμων της παλιάς Κομοτηνής,
—αλλά και του γκραβουρίστα ιστορικών τοποσήμων της πόλης και, συγχρόνως, τού επιμελητή εκδόσεων.
Αυτές του οι ενασχολήσεις συνδέονται βέβαια με το γεγονός ότι ο Δημήτρης, ο Τάκης Γαρυφάλλου ήταν γόνος παλιάς οικογένειας της Κομοτηνής, η κατοικία της οποίας έκειτο επί της οδού Βαρωσίου τότε, επί της οδού Βενιζέλου όπως την αποκαλούμε σήμερα, και ήταν δίπλα, όπως ο ίδιος πληροφορούσε, στο καμπαναριό της Κοίμησης που εξακολουθεί να στέκει στην ίδια θέση μέχρι σήμερα. Την κατοικία αυτή στην αρχή της Βενιζέλου καταγράφει τόσο ο Λυμπέρης Τσαϊλάς στο αυτοβιογραφικό πόνημά του με τίτλο «Ἀναμνήσεις ἀπὸ τὴν Ἀπελευθέρωση τῆς Κομοτηνῆς τὴν 14η Μαΐου 1920»,[2] όσο και ο Γενικός Οδηγός του Μισέντζη,[3] που αναφέρεται στη μαία Πηνελόπη Γαρο(υ)φάλλου, το πατρικό όνομα της οποίας ήταν Γιαννούλη κατά τον Τσαϊλά, και η κατοικία του πατέρα της καταγράφεται από τον ίδιο ότι έκειτο στην αρχή της Βενιζέλου και πριν την κατοικία της οικογένειας Γαρυφάλλου[4].
Υπάρχει όμως και μία ακόμη αναφορά στην οικογένεια Γαρυφάλλου και δη στον πατέρα του Τάκη, Γαρύφαλλο Γαρυφάλλου, από τον αείµνηστο αρχιτέκτονα και συγγραφέα Θανάση Πανδρευµένο, ο οποίος τον καταγράφει μεταξύ των τριών κομοτηναίων ζωγράφων –οι άλλοι δύο ήταν οι Πιστικός και Κακαρέλης– που είχαν τα εργαστήριά τους στην οδό Βενιζέλου, ο συγκεκριμένος μάλιστα «δίπλα στο καµπαναριό της Παναγίας».[5]
Στην αστική αυτή οικογένεια της πόλης ο Τάκης Γαρυφάλλου οφείλει, όπως μας είχε αναφέρει ο ίδιος, τόσο την αγάπη του για την ιστορία της πόλης όσο και τις δεξιότητές του στη ζωγραφική την οποία έχει διδαχθεί από τον πατέρα του. Σύμφωνα με τον πληροφορητή μας Π. Αγγελίδη, ο εκλιπών είχε σπουδάσει μηχανολογία και είχε εργαστεί σε χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης όπως η Ιταλία και η Γερμανία αλλά και στις ΗΠΑ, η αγάπη του όμως για την Κομοτηνή ήταν επιλογή ζωής, και το ίδιο οι ενασχολήσεις του με τη ζωγραφική και την ιστορία της πόλης του.
Οι γνωστοί του τον θυμούνται πάντοτε να ζωγραφίζει με πενάκι και μαύρη μελάνι και οι γκραβούρες του με ιστορικά τοπόσημα της Κομοτηνής είναι πασίγνωστες, αφού ο ίδιος το 1992 είχε συνεπιμεληθεί με τον Κωνσταντίνο Ναλμπάντη, Ειδικό Σύμβουλο του τότε Νομάρχη Ροδόπης, Διονυσίου Καραχάλιου, την έκδοση «Αναμνήσεις από την Κομοτηνή», στην οποία φιλοξενούνταν έξι γκραβούρες του(Ρολόι, Βαρώσι, Δημαρχία κ.α.) και εξήντα τρεις σπάνιες ιστορικές φωτογραφίες, οι οποίες από τότε συχνότατα αναρτώνται στους διαδικτυακούς, ιστορικούς και μη, τόπους χωρίς την παραμικρή αναφορά στην πηγή προέλευσής τους.
Ο ίδιος διοργάνωσε στα Ελευθέρια του 2009, επί δημαρχίας Δημητρίου Κοτσάκη και Προέδρου της Δημοτικής Κοινωφελούς Επιχείρησης Πολιτιστικής Ανάπτυξης «Ορφέας» της Φελίνας Καζάκου-Βρούζου, έκθεση ιστορικής φωτογραφίας με δική του επιμέλεια στον προαύλιο χώρο της Τσανακλείου Σχολής, ενώ τον Σεπτέμβριο του 2017 εξέθεσε ιστορικές φωτογραφίες της πόλης στον πεζόδρομο της Νέστορος Τσανακλή και έξω από το Art Cafe Βαρόσι, ως μέλος πλέον του Συλλόγου Καλλιτεχνών Ροδόπης «Αθηνίων», η οποία και συμπεριελήφθη στο πρόγραμμα εκδηλώσεων Via Egnatia 2017.
Τον Νοέμβριο του 2021 συμμετείχε στην εκδήλωση του ΔΗΠΕΘΕ Κομοτηνής «Ανθρώπινο ποτάμι», με την αφορμή της οποίας ο Δημήτρης Γαρυφάλλου μίλησε για τη σχέση του με το ποτάμι της πόλης, τον Μπουκλουτζά, σε βίντεο με τίτλο «Αναμνήσεις από το ποτάμι», που μπορεί κάποιος να παρακολουθήσει στο κανάλι του ΔΗΠΕΘΕ στο you tube,[6] ενώ πάγιο και σταθερό παράμενε το ενδιαφέρον του για το Μουσείο Κ. Καραθεοδωρή της Κομοτηνής, συνανήκοντας στον Σύνδεσμο Φίλων.
Ο Δημήτρης Γαρυφάλλου έφυγε από τη ζωή, ας ελπίσουμε ότι το έργο του, οι γκραβούρες του με τη χαρακτηριστική επιγραφή τουλάχιστον –γιατί οι φωτογραφίες σχεδόν πάντοτε ανωνύμως κυκλοφορούν[7]– θα συνεχίζουν να συνοδεύουν τους Κομοτηναίους στις σιωπηλές περιηγήσεις τους στην ιστορία της πόλης τους, σιωπηλή, επίσης, συνήθως.
*** Στους οικείους του, τη σύζυγό του Βασιλική, τα παιδιά του, Αθηνά και Μαρίνο, τα εγγόνια του Δημήτρη, Μάριο και Νικόλαο και τον δισέγγονό του Μαρίνο, τα θερμά μας συλλυπητήρια.
[1]Νεολογισμός ουσιαστικά που αφορά τον ζωγράφο γκραβουρών, όταν ως γκραβούρα νοείται η καλλιτεχνική αναπαράσταση θέματος, συνήθως τοπίου ή μνημείου, με πενάκι και σινική, ή άλλη μελάνι, σε καλής ποιότητας λευκό χαρτί.
[2] «Επί της οδού Βενιζέλου ευρίσκοντο […] και αι οικίαι: Γαρυφάλλου, Χατζηπαρασκευά, Αθανασίου Καστάνη…» στο Λυμπέρης Τσαϊλάς, «Ἀναμνήσεις ἀπὸ τὴν Ἀπελευθέρωση τῆς Κομοτηνῆς τὴν 14η Μαΐου 1920», (Ανάτυπο), Μορφωτικός Όμιλος Κομοτηνής, Κομοτηνή 21979, σ. 224.
[3] «Γενικὸς Ὁδηγὸς τοῦ Νομοῦ Ροδόπης (1931-1936)», ἐκδ. Ἀλέξανδρος Ἰ. Μισέντζης, Κομοτηνὴ 1936, σ. 63. Για την οδό Βαρωσίου, τις κατοικίες και τους επαγγελματίες που στέγαζαν τις επιχειρήσεις τους εκεί την πρώτη εικοσαετία του 20ου αι., βλ. περισσότερα στον επετειακό τόμο του Δήμου Κομοτηνής για τα 100 χρόνια ελευθερίας της πόλης, Ξανθή Τζένη Θ. Κατσαρή- Βαφειάδη, «Διαβάζοντας την πόλη – Κουμουτζηνὰ – Γκιουμουλτζίνα – Κομοτηνὴ Πρόσωπα και κείμενα», Κομοτηνή 2021, σ. 342-375. Για την οικογένεια Γαρυφάλλου, στο ίδιο, σ. 338, 364.
[4] «Περί την 12.30 ώραν έφτασα στη σημερινή οικία του Χρήστου Μπογιώτα(γωνία Βενιζέλου-Σωκράτους σήμερα). Έναντι βρισκόταν η οικία Πηνελόπης Γιαννούλη. Επί της οδού Βενιζέλου ευρίσκονται επίσης και αι οικίαι…», Λυμπέρης Τσαϊλάς, «Ἀναμνήσεις ἀπὸ τὴν Ἀπελευθέρωση τῆς Κομοτηνῆς τὴν 14η Μαΐου 1920», ό.π., σ. 224.
[5] Θανάσης Πανδρευµένος, «Τὰ σινεµὰ τοῦ χειµώνα», στὸν συλλογικὸ τόµο «Τρυφερὴ εἶναι ἡ νύχτα στὰ θερινὰ σινεμά», Δῆµος Κοµοτηνῆς – Δηµοτικὴ Ἐπιχείρηση Πολιτιστικῆς Ἀνάπτυξης Κοµοτηνῆς (Δ.Ε.Π.Α.Κ.), Κοµοτηνὴ 2004, χ.σ.
[6]https://www.youtube.com/watch?v=yEKy1ZLq788&ab_channel=%CE%94%CE%97.%CE%A0%CE%95.%CE%98%CE%95.%CE%9A%CE%9F%CE%9C%CE%9F%CE%A4%CE%97%CE%9D%CE%97%CE%A3.
[7] Στον προαναφερθέντα επετειακό τόμο του Δήμου Κομοτηνής «Διαβάζοντας την πόλη…» υπάρχει πλήρης αναφορά στην πηγή προέλευσης – πλήρης δηλαδή βιβλιογράφηση– των ιστορικών φωτογραφιών που κατατέθηκαν στη δημόσια ιστορία της πόλης από τον Δημήτρη Γαρυφάλλου, –και όχι μόνον–, με βάση την πρώτη δημοσίευσή τους και, στη συγκεκριμένη περίπτωση, στην έκδοση «Αναμνήσεις από την Κομοτηνή», ό.π.
Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
