Αποστολος Σταικος: «Αν η κατασταση στον Εβρο συνεχιστει ως εχει, σε λιγα χρονια ο φραχτης θα φυλαει εναν τοπο χωρις ανθρωπους»
Η φράση αυτή του δημοσιογράφου κ.Απόστολου Στάικου περιγράφει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, τα όσα καταγράφει η νέα σειρά podcast «Ο Έβρος πίσω από τον φράχτη», του iMEdD.
Ένα ηχητικό ντοκιμαντέρ τριών επεισοδίων των κ.κ.Απόστολου Στάικου και Γιωργή Σαραντινού που κυκλοφόρησε πριν από λίγες ημέρες και το οποίο μας ταξιδεύει στον βόρειο Έβρο, πέρα από τα πρωτοσέλιδα και τους τίτλους των ειδήσεων, στα όσα «συνθέτουν» σήμερα την πραγματικότητα του Έβρου, πέρα από τις πυρκαγιές και τον φράχτη.
Μια πραγματικότητα που μεταφέρετε στους ακροατές από τους ίδιους τους κατοίκους των χωριών του Τριγώνου, όπου η πραγματικότητα συναντά την εγκατάλειψη, την ανεργία και την έλλειψη ευκαιριών, αλλά και ανθρώπους που όπως δήλωσε ο δημιουργός του podcast κ.Απόστολος Στάικος, «δεν κλαίνε την μοίρα τους», αλλά «έχουν σχέδια, όνειρα, θέλουν να μείνουν στον τόπο τους, και προσπαθούν να δημιουργήσουν».
Θεωρώντας πως πέραν της όποιας ασφάλειας προσφέρει, ο φράχτης σήμερα αποτελεί σημείο φωτογράφησης πολιτικών προσώπων, τα οποία σταματούν σε αυτόν, δίχως να συνεχίζουν πέρα από αυτόν για να αντικρύσουν την πραγματική κατάσταση του Έβρου.
Ένας Έβρος, μια Θράκη για την οποία υπάρχουν σχέδια φιλόδοξα όπως χαρακτήρισε ο ίδιος ο κ.Στάικος το σχέδιο «Έβρος Μετά» εκφράζοντας ωστόσο αμφιβολίες για το κατά πόσο τα όσα αυτά εμπεριέχουν μπορούν και θα γίνουν εγκαίρως, πριν τελικά, ο φράχτης – αυτός που δηλαδή σε όσους ζουν εκτός χαρακτηρίζει την περιοχή – φτάσει να στέκεται για να φυλάσσει έρημα χωριά και ακατοίκητα μέρη.
Η σειρά «Ο Έβρος πίσω από τον φράχτη» αποτελείται από 3 επεισόδια και είναι διαθέσιμη στo podcast.imedd.org και σε Spotify, Apple Podcasts, YouTube Podcasts και ο Απόστολος Στάικος μιλά γι’ αυτό στο «Ράδιο Παρατηρητής 94fm».
Ο λόγος στον ίδιο…
«Όταν ανεβήκαμε στον Έβρο δεν μπορούσα να φανταστώ το πόσο άσχημη είναι η κατάσταση»
ΠτΘ: κ.Στάικο, το ηχητικό ντοκιμαντέρ «Ο Έβρος πίσω από το φράχτη», του iMEdD, φέρει την υπογραφή σας, σε επίπεδο έρευνας, σεναρίου αλλά και αφήγησης. Ήδη τα πρώτα τρία επεισόδια βρίσκονται στον αέρα. Πώς προέκυψε η ιδέα;
Α.Σ.: Η αρχική ιδέα γεννήθηκε στον Έβρο, σε μια αποστολή που έκανα τον Μάιο του 2023, πριν από τις εθνικές εκλογές, με θέμα το προσφυγικό-μεταναστευτικό. Επισκεφθήκαμε τότε τον φράχτη για γύρισμα, όπως και το ΚΥΤ Φυλακίου, μιλήσαμε με τους ντόπιους για τον φράχτη, για το αν νοιώθουν πιο ασφαλείς, αν είναι υπέρ της κατασκευής, αν έχει αλλάξει η ζωή τους – στο θέμα της ασφάλειας πάντα- κ.α. Υπήρξαν θετικές και αρνητικές απόψεις, δεδομένο που αποτυπώνεται και στο podcast, ωστόσο είναι ενδιαφέρον το ότι κάποιοι άνθρωποι εκεί μας είπαν «αμάν βρε παιδιά με τον φράχτη, εδώ δεν έχει μείνει άνθρωπος». Ενώ λοιπόν αυτό ήταν μια πτυχή εκείνου του ρεπορτάζ, στο μυαλό μου «φώλιασε» η ιδέα, η οποία έγινε πρόταση όταν υπήρξε το σχετικό call από το iMEdD, με την στήριξη τελικά του οποίου, έγινε πραγματικότητα. Τρία επεισόδια έχουν ήδη κυκλοφορήσει με πολύ θετική ανταπόκριση. Όταν ανεβήκαμε στον Έβρο πριν από κάποιους μήνες, δεν μπορούσα να φανταστώ το πόσο άσχημη είναι η κατάσταση. Ακούμε για τα χωριά που έχουν λιγότερο κόσμο, αλλά αυτό που αντικρίζει κανείς από τη Ορεστιάδα και πάνω είναι κάτι που δεν μπορούσα να φανταστώ μέχρι που το είδα, γιατί προφανώς έκανα μια έρευνα πριν ανέβουμε με τον Γεωργή Σαραντινό, τον ηχολήπτη μου. Δεν μπορούσα να φανταστώ για παράδειγμα ότι στο Δίλοφο οι δρόμοι και τα σπίτια έχουν παραδοθεί στη φύση, ούτε το γεγονός ότι οι ηλικιωμένοι άνθρωποι περιμένουν στην τράπεζα δυο φορές την εβδομάδα γιατί ανοίγει δύο φορές την εβδομάδα και αυτό για λίγες ώρες, κάθονται όρθιοι γιατί οι καρέκλες δεν φτάνουν και στο τέλος ακούν «μα τι ήρθες εδώ, αυτό μπορεί να γίνει με web banking». Αυτό σε ανθρώπους 80-85-90 χρόνων που δεν έχουν δίπλα τους έναν νέο άνθρωπο να τους βοηθήσει. Μια πολύ άσχημη κατάσταση η οποία δεν ξέρω αν μπορεί να αλλάξει, ωστόσο ελπίζουμε και πιστεύουμε ότι κάποια πράγματα μπορούν να γίνουν γι’ αυτό και επιστρέφουμε στον Έβρο. Η ομάδα του iMEdD ανεβαίνει στην Ορεστιάδα σε δυο εβδομάδες περίπου και καλούμε τον κόσμο να έρθει να γνωριστούμε, στις 16 Φεβρουαρίου το πρωί στις 11:00 στο Θέατρο Διόνυσος όπου θα γίνει μια σχετική εκδήλωση. Έχουμε καλέσει τις τοπικές αρχές, βεβαίως τους ανθρώπους που συμμετέχουν στα τρία αυτά επεισόδια και απευθυνόμαστε σε όλη την τοπική κοινωνία, όχι στενά της Ορεστιάδας ή του Έβρου, για να κουβεντιάσουμε τα θέματα που θίγει το podcast και να δούμε τι μπορεί να γίνει, αν μπορεί να αλλάξει κάτι. Αυτός είναι ο στόχος. Βεβαίως δεν μπορεί μια καταγραφή, ένα ρεπορτάζ, ένα ντοκιμαντέρ να αλλάξει την κατάσταση ριζικά, αλλά νομίζω ότι είναι σημαντικό να αναδεικνύει κάποια πράγματα.
Αυτό που νομίζω φαίνεται από τα τρία αυτά επεισόδια είναι ότι ο φράχτης έχει κρύψει πολλά άλλα προβλήματα. Τον οικονομικό μαρασμό της περιοχής, τη μαζική μετανάστευση, το γεγονός ότι δεν υπάρχει νέος άνθρωπος και όσοι έχουν απομείνει επιλέγουν να γίνουν συνοριοφύλακες και όχι να ασχοληθούν με τη γη, με τη μελισσοκομεία, με κάποιες θέσεις στα λίγα εργοστάσια ή τις βιοτεχνίες που έχουν απομείνει. Άρα καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι αν η κατάσταση συνεχιστεί ως έχει, σε λίγα χρόνια ο φράχτης θα φυλάει έναν τόπο χωρίς ντόπιους. Δεν θα υπάρχουν άνθρωποι.
«Το σχέδιο “Έβρος Μετά” είναι ένα φιλόδοξο σχέδιο αλλά δεν βλέπω πως όλα αυτά μπορούν να υλοποιηθούν και κυρίως αν προλαβαίνουμε»
ΠτΘ: Πώς διαρθρώνονται οι θεματικές στα τρία επεισόδια;
Α.Σ.: Γνωρίζω πολύ καλά πως τα θέματα που θίγουμε στα τρία επεισόδια είναι βιώματα για τους ανθρώπους του Έβρου και δεν τους λέμε και κάτι καινούργιο, γενικότερα στους ανθρώπους της Θράκης. Νομίζω όμως ότι αν βγούμε στο κέντρο της Αθήνας και κάνουμε μια μικρή δημοσκόπηση, στην Ερμού για παράδειγμα, ρωτώντας «ποιο πιστεύετε πως είναι το πιο σημαντικό πρόβλημα που αντιμετωπίζει ο Έβρος», οι περισσότεροι εκτιμώ πως θα απαντήσουν «η ασφάλεια». Και εφόσον τώρα υπάρχει ο φράχτης και άρα είμαστε ασφαλείς, όλα καλά. Άρα εσείς οι Εβρίτες για ποιο λόγο γκρινιάζετε ακριβώς; Αυτό που νομίζω φαίνεται από τα τρία αυτά επεισόδια είναι ότι ο φράχτης έχει κρύψει πολλά άλλα προβλήματα. Τον οικονομικό μαρασμό της περιοχής, τη μαζική μετανάστευση, το γεγονός ότι δεν υπάρχει νέος άνθρωπος και όσοι έχουν απομείνει επιλέγουν να γίνουν συνοριοφύλακες και όχι να ασχοληθούν με τη γη, με τη μελισσοκομεία, με κάποιες θέσεις στα λίγα εργοστάσια ή τις βιοτεχνίες που έχουν απομείνει. Άρα καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι αν η κατάσταση συνεχιστεί ως έχει, σε λίγα χρόνια ο φράχτης θα φυλάει έναν τόπο χωρίς ντόπιους. Δεν θα υπάρχουν άνθρωποι. Στην περιοχή ανέβηκα το ’22 στην πρώτη φωτιά για τις ανάγκες του ρεπορτάζ κι εκεί πρωτογνώρισα τη Δώρα Σκαρτσή που μιλάει στο τρίτο επεισόδιο και ξέρει τη Δαδιά και το δάσος πολύ καλά. Μιλάμε για τεράστια περιβαλλοντική καταστροφή. Και μου έλεγαν με παράπονο οι άνθρωποι ότι «ένα καμάρι είχαμε κι εμείς, το δάσος μας, πάει κι αυτό». Κι πως αυτό λειτουργεί σαν ταφόπλακα στην απογοήτευση που υπήρχε έτσι κι αλλιώς. Οι άνθρωποι δεν έχουν από πού να πιαστούν. Γι’ αυτό και μετά τη Δαδιά, εδώ στην Αθήνα επισκεφτήκαμε τα γραφεία του Διαζώματος και τον κ.Σταύρο Μπένο. Ο κ.Μπένος μας παρουσίασε τους βασικούς άξονες του φιλόδοξου προγράμματος «Έβρος Μετά», κάναμε μια κουβέντα, αλλά όπως λέω και στο podcast, εάν κάναμε την κουβέντα αυτή πριν την αποστολή στον βόρειο Έβρο, θα ήμουν αισιόδοξος, αν όχι εντυπωσιασμένος. Αφού έγινε η αποστολή δεν βλέπω πώς όλα αυτά μπορούν να υλοποιηθούν και αν προλαβαίνουμε βασικά. Γιατί τα χωριά των 7, των 15 και των 20 ανθρώπων δεν μπορούν να περιμένουν ούτε 5, ούτε 10, ούτε 15 χρόνια μέχρι να υλοποιηθεί το σχέδιο αυτό. Ας ελπίσουμε τα χωριά των 100 και των 150. Όλα αυτά τα θέματα θέλουμε να τα συζητήσουμε με τους ντόπιους που πια έχουν ακούσει το αποτέλεσμα της δουλειάς μας, να μας κάνουν την κριτική τους, να μας πουν την άποψή τους και να μας προτείνουν πράγματα, γιατί θέλω να πιστεύω ότι αυτή είναι η αρχή μιας σχέσης με τον Έβρο, και βεβαίως και το δικό μου προσωπικό ενδιαφέρον και του iMEdD δεν σταματάει εδώ. Γι’ αυτό και επιστρέφουμε σε δυο εβδομάδες και σας περιμένουμε όλους.
«Οι άνθρωποι στον Έβρο δεν κλαίνε τη μοίρα τους»
ΠτΘ: Ο κόσμος σας μιλούσε με ευκολία; Και πέραν των όσων αναφέρατε πριν ποια είναι τα κυριότερα προβλήματα που σας επικοινώνησαν;
Α.Σ.: Ο κόσμος ήταν πολύ ανοιχτός, φιλικός και ζεστός. Ακούγοντας κανείς τα θέματα με τα οποία καταπιανόμαστε, θα σκεφτεί ότι αυτό πρέπει να είναι κάτι πάρα πολύ βαρύ. Δεν είναι έτσι. Υπάρχει αρκετό χιούμορ. Άλλωστε οι άνθρωποι δεν κλαίνε τη μοίρα τους. Δεν θέλουνε να τους λυπηθεί κανείς. Έχουν σχέδια, όνειρα, θέλουν να μείνουν στον τόπο τους, και προσπαθούν να δημιουργήσουν. Έχουμε γνωρίσει ανθρώπους που έχουν επιλέξει να επιστρέψουν στον Έβρο από την Ολλανδία και τη Θεσσαλονίκη, γιατί η ζωή εκεί πια ήταν πανάκριβη και επέλεξαν να γυρίσουν στον τόπο τους και να δημιουργήσουν. Μας έχουν ανοίξει τα σπίτια τους, ήπιαμε ένα καλό τσίπουρο, ήπια ένα καφεδάκι, γλυκό του κουταλιού. Γνωρίσαμε τον 95χρονο Στέλιο Ντουρανίδη, τον ποιητή του Σπηλαίου, που μας απήγγειλε ένα ποίημα 3,5 λεπτά. Πραγματικά δεν το πίστευα. Θέλω στα 95 να έχω τη διαύγειά του. Πραγματικά ήταν εντυπωσιακό και ήταν από τα σημεία που έχουν κεντρίσει το ενδιαφέρον πολλών ακροατών. Μας το λένε. Οι άνθρωποι θέλουν να μιλήσουν για ένα ακόμα λόγο. Η απουσία κάμερας βοήθησε πολύ. Στην κάμερα οι άνθρωποι είναι πιο επιφυλακτικοί. Θυμούνται πάντα πως έχουν απέναντί στους έναν δημοσιογράφο. Στο podcast όταν απλώς βάζεις μια «ψείρα», όπως λέμε ένα μικρό μικροφωνάκι, στο πουκάμισο του καλεσμένου σου και απλά υπάρχει ένας ηχολήπτης 10 μέτρα πιο πίσω, οι άνθρωποι χαλαρώνουν, αφήνονται και σιγά σιγά ξεχνάνε πως έχουν έναν δημοσιογράφο απέναντί τους. Λένε και τον πόνο τους, μοιράζονται και τη χαρά τους και τις σκέψεις τους πιο άνετα. Αυτό ήταν μεγάλη ευκολία για εμάς.
Υπάρχουν άνθρωποι οι οποίοι νιώθουν μεγαλύτερη ασφάλεια – ιδίως όσοι δουλεύουν στα χωράφια – αλλά πολλοί πιστεύουν ότι ο φράχτη έχει σκεπάσει όλα τα υπόλοιπα. Δηλαδή έχει γίνει ένα σημείο για φωτογραφήσεις πολιτικών. Όποιος ανεβαίνει πάνω φτάνει μέχρι το φράχτη, φωτογραφίζεται και δεν προχωράει, δεν πηγαίνει ούτε καν μέχρι την Ορεστιάδα. Δεν μιλάμε καν για τα χωριά. Επίσης ο φράχτης έχει ακριβώς ταυτίσει τον Έβρο με την ασφάλεια. Γι’ αυτό όπως μας λένε οι άνθρωποι στο 3ο επεισόδιο, «έχουμε δει 30 φορές τον Υπουργό Μετανάστευσης, 30 φορές τον Υπουργό Προστασίας του Πολίτη. Έναν Υπουργό Γεωργίας ή Ανάπτυξης δεν έχουμε δει ποτέ». Άρα οι περισσότεροι άνθρωποι αναγνωρίζουν ότι ο φράχτης είναι ένα εργαλείο, αλλά δεν θεωρούν πως το μεταναστευτικό είναι το βασικό πρόβλημα της περιοχής.
«Ο φράχτης έχει γίνει ένα σημείο φωτογράφησης πολιτικών· Όποιος ανεβαίνει πάνω φτάνει μέχρι το φράχτη, φωτογραφίζεται και δεν προχωράει»
ΠτΘ: Τελικά τι συναισθήματα έχουν οι άνθρωποι εκεί για αυτόν τον φράχτη;
Α.Σ.: Ανάμεικτα συναισθήματα. Υπάρχουν άνθρωποι οι οποίοι νιώθουν μεγαλύτερη ασφάλεια – ιδίως όσοι δουλεύουν στα χωράφια – αλλά πολλοί πιστεύουν ότι ο φράχτη έχει σκεπάσει όλα τα υπόλοιπα. Δηλαδή έχει γίνει ένα σημείο για φωτογραφήσεις πολιτικών. Όποιος ανεβαίνει πάνω φτάνει μέχρι το φράχτη, φωτογραφίζεται και δεν προχωράει, δεν πηγαίνει ούτε καν μέχρι την Ορεστιάδα. Δεν μιλάμε καν για τα χωριά. Επίσης ο φράχτης έχει ακριβώς ταυτίσει τον Έβρο με την ασφάλεια. Γι’ αυτό όπως μας λένε οι άνθρωποι στο 3ο επεισόδιο, «έχουμε δει 30 φορές τον Υπουργό Μετανάστευσης, 30 φορές τον Υπουργό Προστασίας του Πολίτη. Έναν Υπουργό Γεωργίας ή Ανάπτυξης δεν έχουμε δει ποτέ». Άρα οι περισσότεροι άνθρωποι αναγνωρίζουν ότι ο φράχτης είναι ένα εργαλείο, αλλά δεν θεωρούν πως το μεταναστευτικό είναι το βασικό πρόβλημα της περιοχής. Δηλαδή όλα αυτά τα χρόνια πρόσφυγες και μετανάστες περνάνε με προορισμό να πάνε κάπου αλλού. Άλλωστε δεν έχω την αίσθηση ότι δημιούργησαν ποτέ μεγάλο πρόβλημα στην περιοχή κι αυτό το λέω και από τις προηγούμενες αποστολές μου. Όπως και στα νησιά του βορειοανατολικού Αιγαίου. Δηλαδή υπήρξαν μικροκλοπές, αναμφίβολα – δεν ωραιοποιεί κανείς την κατάσταση- αλλά δε νομίζω ότι είχαμε επιθέσεις σε ντόπιους. Ήταν οι άνθρωποι περαστικοί. Αυτό επιβάρυνε ως ένα βαθμό πάντα την τοπική κοινωνία, όπως ισχύει και για τα νησιά. Εδώ ο φράχτης σταματάει τις ροές σε ένα σημείο και όπως οι άνθρωποι μας έλεγαν, απλά περνάνε από αλλού, από πιο επικίνδυνα σημεία και ανεβαίνει και η ταρίφα των δουλεμπόρων. Άρα ο φράχτης δεν μπορεί τελικά να κλείσει τον δρόμο στους ανθρώπους που θέλουν να μπουν στην Ευρώπη και την Ελλάδα. Μας το είπαν και οι άνθρωποι στο Ορμένιο πως εκεί δεν υπάρχει φράχτης και από εκεί περνούν. Οπότε ο φράχτης ακόμη απασχολεί την τοπική κοινωνία με ανάμεικτα συναισθήματα. Για παράδειγμα ο κ.Πέτρος Χασανίδης, στο 2ο επεισόδιο, ο οποίος δούλευε στην Ελληνική Βιομηχανία Ζάχαρης για 30 χρόνια και λέει ότι ο φράχτης έγινε για την Αθήνα. Το βρήκα πολύ ενδιαφέρον σαν κουβέντα και σαν θέση, διότι τελικά δημιουργεί σε μας την αίσθηση που ζούμε εδώ ότι με τον φράχτη σφραγίστηκε η χώρα και δεν περνάει κανείς. Πρώτον δεν ισχύει, και σίγουρα δεν αναδεικνύει, ούτε λύνει τα προβλήματα των ανθρώπων που ζουν εκεί. Οι υπόλοιποι έχουμε ταυτίσει τον Έβρο με την ασφάλεια, με τα σύνορα και θεωρούμε ότι ακριβώς επειδή έγινε ο φράχτης δεν υπάρχουν άλλα προβλήματα. Εμείς προσπαθούμε με τη δουλειά αυτή, παραγωγής του iMEdD, να το αναδείξουμε όπως και τα υπόλοιπα ζητήματα και να ξεκινήσει ένας διάλογος. Η αρχή γίνεται στα μέσα Φλεβάρη στην Ορεστιάδα.
«Έχω 22 ανθρώπους στη Θεσσαλονίκη. Παιδιά, εγγόνια, δισέγγονα και είμαι μόνος μου, αλλά δεν θέλω να φύγω από το χωριό μου στα 95 για να πάω στην πόλη…»
ΠτΘ: Τι ήταν αυτό που ενδεχομένως σας συγκίνησε περισσότερο σε αυτή τη «διαδρομή»;
Α.Σ.: Με συγκίνησε η κ.Φραγκούλη, 76 ετών, στο Σπήλαιο, όπου υποδέχτηκε τον Σύλλογο Τριγωνιτών Θέρμης από τη Θεσσαλονίκη, με ένα τραγούδι παραδοσιακό για την ξενιτιά και τη μοναξιά. Και η κουβέντα που μας είπε αμέσως μετά, ότι είμαστε μόνοι μας και δεν έρχεται να μας κοιτάξει κανείς. Με συγκίνησε ο ποιητής του Σπηλαίου που βεβαίως έχει γράφει εξαιρετικά ποιήματα και τα θυμάται απ’ έξω στα 95, αλλά μου είπε και μια κουβέντα, «έχω 22 ανθρώπους στη Θεσσαλονίκη. Παιδιά, εγγόνια, δισέγγονα και είμαι μόνος μου, αλλά δεν θέλω να φύγω από το χωριό μου στα 95 για να πάω στην πόλη. Θα πάω μόνο αν πέσω και δεν μπορώ να κοιτάξω τον εαυτό μου». Αυτά με συγκίνησαν. Είναι πολλά τα στιγμιότυπα και πράγματα που δεν χώρεσαν σε τρία επεισόδια, όμως αν έπρεπε να επιλέξω δυο θα ήταν αυτοί οι άνθρωποι και αυτές οι στιγμές.
Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
