Απο τα αμφιθεατρα… στην ορχηστρα των αρχαιων θεατρων
Μια διαφορετική προσέγγιση θα έχουν την ευκαιρία να «ψηλαφήσουν» οι 20 φοιτητές από τα τμήματα φιλολογίας ανά την Ελλάδα που θα συμμετέχουν στο θερινό σχολείο που διοργανώνουν από κοινού το Τμήμα Ελληνικής Φιλολογίας του ΔΠΘ και το Πανεπιστήμιο του Αμβούργου με τίτλο «Το αρχαίο δράμα ως παραστατική τέχνη».
Τίτλος που μπορεί να μοιάζει αυτονόητος για όσους από εμάς η επαφή μας με το αρχαίο δράμα εξαντλείται στο ρόλο του θεατή αλλά αν αναλογιστεί κανείς τα άτομα στα οποία απευθύνεται τότε ήδη από τον τίτλο γίνεται αντιληπτό πως το επίμαχο θερινό σχολείο θα δώσει στους συμμετέχοντες την ευκαιρία να προχωρήσουν ένα βήμα παρακάτω από την κειμενοκεντρική προσέγγιση, που συνήθως εξαντλείται η προσέγγιση σε τέτοιες θεματικές στην επιστήμη της φιλολογίας.
Όπως εξήγησαν άλλωστε δύο από τους διδάσκοντες σε αυτό το θερινό σχολείο, ο κ. Γιώργος Τσομής Αναπληρωτής καθηγητής Αρχαίας Ελληνικής Φιλολογίας του ΔΠΘ και η κ. Ιωάννα Παπαδοπούλου, Επίκουρη καθηγήτρια Κλασικής Φιλολογίας του ΔΠΘ κατά τη διάρκεια της συνομιλίας μας στο «Ράδιο Παρατηρητής 94 fm» τα οφέλη θα είναι πολλαπλά για τους συμμετέχοντες, ανοίγοντας τους νέους ορίζοντες, όχι μόνο σε επίπεδο γνωστικών εφοδίων, αλλά και σε προοπτικές επαγγελματικής σταδιοδρομίας.
Ο λόγος στους ίδιους όμως, αναλυτικά…
ΠτΘ: Αφορμή της συζήτησής μας είναι μια πρωτοβουλία που πραγματοποιείται για πρώτη φορά στην περιοχή και στις τάξεις του ΔΠΘ, σε συνεργασία με το πανεπιστήμιο του Αμβούργου. Ο λόγος για ένα θερινό σχολείο μαθημάτων που απευθύνεται στους φοιτητές του ΔΠΘ και όχι μόνο. Κ. Παπαδοπούλου, πώς προέκυψε ως ανάγκη και ως ιδέα αυτό το εγχείρημα;
Ι.Π.: Είναι μια διοργάνωση θερινών μαθημάτων, ένα εντατικό πρόγραμμα μαθημάτων. Τα μαθήματα λαμβάνουν χώρα πρωί και απόγευμα, με αντικείμενο το αρχαίο ελληνικό δράμα ως παραστατική τέχνη. Η ιδέα ξεκίνησε από τα μαθήματα που διδάσκω, την τραγωδία και την κωμωδία, αρχαία και ρωμαϊκή στο Τμήμα Ελληνικής Φιλολογίας. Η σκέψη μου ήταν πάντα ότι οι φοιτητές πρέπει να κατανοήσουν -είναι πολύ σημαντικό και για την μετέπειτα επαγγελματική τους κατάρτιση και τη διδασκαλία σε σχολεία ή τη συνεργασία με πολιτιστικούς φορείς-, ότι το δράμα ήταν θέατρο. Διαπίστωση που σημαίνει ότι αυτό που έχουμε μπροστά μας στο κείμενο, δεν είναι ένα απλό ποιητικό κείμενο, γράφτηκε και προοριζόταν μόνο για παράσταση. Είναι ένα κείμενο που λειτουργεί ως σενάριο.
Οι φοιτητές του ΤΕΦ σε ρόλο κριτή στα Λήναια και τα Μεγάλα Διονύσια
ΠτΘ: Σπουδαία υπενθύμιση γιατί κι εμείς ως μαθητές στο μυαλό μας και στην εκπαιδευτική διαδικασία μόνο ως λογοτεχνικά αντιμετωπίζαμε τέτοιου είδους κείμενα…
Ι.Π.: Η νεότερη έρευνα έχει σταθεί πια κι έχει θεμελιώσει το δράμα ως παραστατική τέχνη. Έχει ξεπεραστεί πια το κομμάτι της απλή ερμηνευτικής. Στα πλαίσια των μαθημάτων, και το χειμερινό και το εαρινό εξάμηνο, είχα καθιερώσει το λεγόμενο «μάθημα μετά το μάθημα», σαν βοηθητικό μάθημα, με τη διοργάνωση των Λήναιων το χειμερινό εξάμηνο, και των Μεγάλων Διονυσίων το εαρινό. Αυτό δεν ήταν τίποτα άλλο, παρά ένα εγχείρημα κατά το οποίο όσοι φοιτητές ήθελαν δεν είχαν καμία άλλη υποχρέωση πέρα του να παρακολουθούν τις παραστάσεις, και να παραδίδουν ένα συγκεκριμένο ερωτηματολόγιο, που αφορούσε καθαρά θέματα παρουσίασης και θέματα θεατρικής όψης. Παρακολουθούσαμε στα μεν Λήναια κυρίως κωμικές παραστάσεις στα δε Μεγάλα Διονύσια τραγωδίες. Τα είχα ονομάσει Λήναια και Μεγάλα Διονύσια, γιατί κατά τον τρόπο της αρχαιότητας, στο τέλος υπήρχαν οι δέκα κριτές, από τους οποίους, μετά από κλήρωση, οι 5 εξ αυτών αποφάσιζαν με τεκμηρίωση ποια παράσταση ήταν η καλύτερη.
Στα πέντε χρόνια που κάνουμε αυτή την προσπάθεια, παρατήρησα πόσο πολύ διευρύνθηκε η οπτική των φοιτητών μας. Είχαμε φοιτητές που όταν έκανα την ερώτηση αν έχετε δει θέατρο γενικά, στα 100 άτομα σήκωναν χέρι τα 10. Στην ερώτηση αν έχετε δει παράσταση αρχαίου θεάτρου γενικά ήταν τα 2 ή 3. Μέσω αυτής της προσπάθειας είδα ότι αυτός ο αριθμός αυξήθηκε. Κάθε χρονιά είδα ότι υπήρχε μεγαλύτερο ενδιαφέρον. Έβλεπα ότι οι φοιτητές πήγαιναν στο κηποθέατρο της Θεσσαλονίκης, το θέατρο των Φιλίππων, στην Επίδαυρο να παρακολουθήσουν παραστάσεις. Άρχισαν να γνωρίζουν και μεγάλα ονόματα, άρχισαν να καταλαβαίνουν τις σκηνοθετικές σφραγίδες του Κουν, του Ευαγγελάτου, ακόμα και του Αγγελόπουλου. Παράλληλα αυτή η ιδέα είδαμε ότι βοηθάει και στις παραδόσεις του μαθήματος.
«Η πρόσληψη του αρχαίου ελληνικού δράματος είναι περισσότερο εμφανής από τις σκηνικές παραστάσεις των δραμάτων, παρά από την ανάγνωση των αρχαίων κειμένων»
ΠτΘ: κ. Τσομή πώς προέκυψε η συνεργασία με το πανεπιστήμιο του Αμβούργου;
Γ.Τ.: Σε συνεργασία με τη συνάδελφό μου κ. Παπαδοπούλου και του κ. Ζάιμπελ, κάναμε διήμερα workshops στο τμήμα Ελληνικής Φιλολογίας του ΔΠΘ στο πλαίσιο του μαθήματος της Αρχαίας Ελληνικής Τραγωδίας, πάνω στο θέμα της παραστατικότητας του αρχαίου ελληνικού δράματος. Αυτή η συνεργασία, μάς οδήγησε, όταν ανακοινώθηκε ένα συνέδριο συνεργασίας γερμανών και ελλήνων επιστημόνων να προβάλουμε αυτό το project και να ζητήσουμε χρηματοδότηση για αυτό. Στο συνέδριο αυτό προσκλήθηκα μαζί με τον κ. Ζάιμπελ, τον οποίο γνωρίζουμε εδώ στην Κομοτηνή, είναι σκηνοθέτης θεάτρου και όπερας, και καθηγητής υποκριτικής. Προσκλήθηκα λοιπόν από την επιστημονική επιτροπή του συνεδρίου, έπειτα από εισήγηση του καθηγητή της αρχαίας ελληνικής φιλολογίας Christian Brockmann, τον οποίο θα έχουμε την τιμή να τον έχουμε δάσκαλο στο θερινό αυτό σχολείο, κατ’ αρχάς για μια διάλεξη πάνω στο αρχαίο ελληνικό δράμα και τη σκηνική του παρουσίαση από τη νεότερη εποχή μέχρι σήμερα.
Έτσι κάνανε μια διάλεξη με τον κ. Ζάιμπελ από κοινού με θέμα: «Το αρχαίο ελληνικό δράμα στη μοντέρνα σκηνή» και στη συνέχει παρουσιάσαμε ένα project: «Το αρχαίο ελληνικό δράμα ως παραστατική τέχνη, και η διδασκαλία του στο πλαίσιο των φιλολογικών σπουδών». Βασικό θέμα της διάλεξης «Το αρχαίο ελληνικό δράμα στη μοντέρνα σκηνή» ήταν μια επισκόπηση των όρων, των προθέσεων, των συνθηκών και των τάσεων, που αφορούσαν στις παραστάσεις αρχαίου δράματος, από την πρώτη δημόσια παράσταση αρχαίου δράματος στη νεότερη εποχή, αυτή του 1585 στο Teatro Olimpiko, με τον Οιδίποδα Τύραννο του Σοφοκλή, και μέχρι σήμερα με έμφαση στον εικοστό αιώνα. Η διάλεξη αυτή κατέδειξε ότι η πρόσληψη του αρχαίου ελληνικού δράματος, ήδη από τα τέλη του 19ου αιώνα, είναι περισσότερο εμφανής από τις σκηνικές παραστάσεις των δραμάτων αυτών, παρά από την ανάγνωση των αρχαίων κειμένων. Δηλαδή το δράμα έχει ανακτήσει σήμερα την ιδιαίτερη πρωταρχική σημασία του. Εκλαμβάνεται περισσότερο ως παραστατική τέχνη, όπως ακριβώς και στην αρχαιότητα, όπου ο θεατής βλέπει, ακούει και αισθάνεται, βρίσκεται στο επίκεντρο των επί σκηνής δρώμενων. Το project αυτό έτυχε μεγάλης αναγνώρισης στο συνέδριο αυτό, και ο κ. Brockmann ανέλαβε να το προωθήσει και να ζητήσουμε χρηματοδότηση από την DAΑD, από την υπηρεσία γερμανικών ανταλλαγών, είναι το αντίστοιχο ελληνικό Ίδρυμα Κρατικών Υποτροφιών. Και είχαμε την ευχάριστη έκπληξη να μας εγκρίνουν την αίτηση και να χορηγηθεί το θερινό αυτό σχολείο με περίπου 20.000 ευρώ.
Οι διδάσκοντες και το πρόγραμμα στο θερινό σχολείο «Το αρχαίο δράμα ως παραστατική τέχνη»
ΠτΘ: Τι θα παρακολουθήσουν οι φοιτητές που θα δηλώσουν το παρών και κυρίως, ποιοι θα είναι οι καλεσμένοι καθηγητές που θα αναλάβουν το δύσκολο αυτό έργο της διδασκαλίας;
Ι.Π.: Στις 19 και στις 26 θα γίνουν δύο εκδηλώσεις. Στις 26 Σεπτεμβρίου θα είναι η κεντρική εκδήλωση για ενημέρωση, με αντικείμενο «Ο γερμανικός πολιτισμός και οι προοπτικές σπουδών και έρευνας στη Γερμανία. Το θερινό σχολείο και τα μαθήματα διαρκούν από τη Δευτέρα 19 Σεπτεμβρίου έως και τις 2 Οκτωβρίου. Είναι δηλαδή δυο συνεχόμενες εβδομάδες, στις οποίες περιλαμβάνονται και δύο ημερήσιες εκδρομές, και μια διήμερη σε αρχαιολογικούς χώρους που υπάρχουν αρχαία θέατρα. Φυσικά στη δικιά μας τη Μαρώνεια, το θέατρο των Φιλίππων, και στη Φιλιππούπολη. Είναι και μια ευκαιρία, όσα σιγά σιγά μαθαίνουν τα παιδιά, όσο τα παιδιά συνεχίζουν να αισθάνονται και να εξασκούνται στην παραστατικότητα και στην έννοια του θεάτρου βιωματικά, να μπορούν να δουν και τους χώρους και εκεί θα γίνει και ένα μικρό μάθημα επί τόπου, σε φυσικό χώρο.
Οι καθηγητές που θα έρθουν από το πανεπιστήμιο του Αμβούργου δεν είναι ακριβώς προσκεκλημένοι, είναι άμεσοι συνεργάτες. Είναι ένα κοινό project, ένα κοινό πρόγραμμα. Σε αυτό θα συμμετέχουν ο καθηγητής κ. Christian Brockmann, ο οποίος θα διδάσκει το πρωί το θεωρητικό πλαίσιο. Μαζί του θα είναι ο καθηγητής Daniel Dekens, επίσης από το πανεπιστήμιο του Αμβούργου, που ειδικεύεται σε θέματα θεάτρου, και θα έχουμε και τη φοιτήτρια κλασικών σπουδών, αλλά παράλληλα και ηθοποιό που έχει σκηνοθετήσει ερασιτεχνικό θέατρο, την κ. Maike Noime.
Από δικής μας πλευράς, αλλά ουσιαστικά στη «μέση» βρίσκεται ο Μίκαελ Ζάιμπελ. O Michael είναι ένας άνθρωπος που και εμένα με βοήθησε να εμβαθύνω τις γνώσεις μου κυρίως στη φαινομενολογία του θεάτρου. Αυτή τη στιγμή ο καθηγητής Ζάιμπελ δουλεύει ως καλλιτεχνικός διευθυντής του Opera Studio στην Πάτρα, που τώρα έχει γίνει και διεθνές. Το καλοκαίρι παρουσίασε την όπερα «Διδώ και Αινίας» με τρομερή επιτυχία και θετικότατα σχόλια στον τύπο, και τώρα ετοιμάζει τη σκηνοθεσία της όπερας «Ορφέας και Ευρυδίκη». Τον ευχαριστούμε που βρήκε χρόνο για να έρθει. Δεν ήταν εύκολο να αφιερώσει κάποιος δυο εβδομάδες και μαζί με την καθηγήτρια Maike Noime θα αναλάβουν τα απογεύματα, το βιωματικό μέρος, το πρακτικό δηλαδή, στα πλαίσια του οποίου οι φοιτητές μας θα μάθουν βασικά στοιχεία ορθοφωνίας, υποκριτικής, στοιχεία που είναι απαραίτητα για το φιλόλογο αυτά τα στοιχεία.
Και πια από το Τμήμα Ελληνικής Φιλολογίας είναι ο κ. Τσομής, που ασχολείται και αγαπάει εξαιρετικά πολύ το αρχαίο δράμα, έχει ασχοληθεί και με μυθολογικά γεγονότα, κι εγώ που έχω βασικό γνωστικό αντικείμενο το αρχαίο ελληνικό και ρωμαϊκό θέατρο.
ΠτΘ: Σε ποιους απευθύνονται τα θερινά αυτά μαθήματα;
Ι.Π.: Σε αυτή τη φάση η ανακοίνωση περιελάμβανε φοιτητές κυρίως κλασικής φιλολογίας, όλων των ελληνικών τμημάτων φιλολογίας. Έχουμε μια ομάδα 20 φοιτητών, οπότε ο στόχος επετεύχθη με μεγάλη επιτυχία, δεδομένου κυρίως ότι οι φοιτητές από πανεπιστήμια εκτός Δημοκριτείου έχουν και το πρόβλημα της μετάβασης, και της διαμονής. Θα είναι ένας προπτυχιακός φοιτητής από το Τμήμα Φιλολογίας του πανεπιστημίου Πατρών, ένας φοιτητής από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο, αρκετοί δικοί μας μεταπτυχιακοί φοιτητές και υποψήφιοι διδάκτορες, οι οποίοι από την αρχή αγκάλιασαν το πρόγραμμα, και προπτυχιακοί φοιτητές κυρίως από το δεύτερο, τρίτο και τέταρτο έτος.
«Θα δώσουμε έμφαση στον φιλόλογο – σύμβουλο ενός θεατρικού οργανισμού, κοινώς στον δραματολόγο»
ΠτΘ: Βέβαια μέσω της θεματικής του θερινού σχολείου οι συμμετέχοντες θα έχουν και άλλα οφέλη. Ποια είναι αυτά;
Γ.Τ.: Το θερινό σχολείο, εκτός από την εμβάθυνση των γνώσεων πάνω στο αρχαίο ελληνικό θέατρο και τη λεπτομερή ανάλυση επιλεγμένων κειμένων θα προσφέρει μια πρακτική πρόσβαση στα δράματα ως σκηνική τέχνη. Με την καθοδήγηση των ειδικών κυρίως του κ. Ζάιμπελ και της κ. Noime, οι συμμετέχοντες θα έρθουν σε επαφή με τις βασικές τεχνικές της σκηνικής παράστασης και της από σκηνής επικοινωνίας, καθώς θα είναι χωρισμένοι σε μικρές ομάδες εργασίας και θα επεξεργάζονται παραστατικά επιλεγμένα αποσπάσματα αρχαίων δραμάτων.
Στο θεωρητικό μέρος οι φοιτητές θα ασχοληθούν διεξοδικά με το αρχαίο θέατρο, με σημαντικά δραματικά έργα, όπως σε αυτή την περίπτωση είναι οι «Αχαρνείς» και οι «Εκκλησιάζουσες» του Αριστοφάνη, ο «Οιδίποδας» του Σοφοκλή, ο «Αγαμέμνων» του Αισχύλου. Θα επεξεργαστούν οι ομάδες αυτές παραστατικά, επιλεγμένα αποσπάσματα, και στο θεωρητικό μέρος οι φοιτητές θα ασχοληθούν διεξοδικά με το αρχαίο θέατρο, με σημαντικά δραματικά έργα, όπως επίσης και με την πρόσληψη και επιβίωση του αρχαίου δράματος, στη νεότερη και σύγχρονη εποχή.
Οι συμμετέχοντες θα έρχονται σε μια πρώτη επαφή με το σημερινό θέατρο, και τις επαγγελματικές δυνατότητες που προσφέρει και σε αυτό εστιάζουμε επίσης και δίνουμε έμφαση, ο κλασικός φιλόλογος, δεν είναι ανάγκη να πάει μόνο στα σχολεία και να διδάξει στα φροντιστήρια, μπορεί να απορροφηθεί και σε άλλους οργανισμούς, σε άλλες υπηρεσίες. Εμείς σε αυτό το πλαίσιο θα δώσουμε έμφαση στον φιλόλογο- σύμβουλο ενός θεατρικού οργανισμού, κοινώς στον δραματολόγο, και σε αυτή την περίπτωση θα βοηθήσω κι εγώ με την πείρα που έχω ως δραματολόγος στην όπερα του Wiesbaden και θα δούμε πώς μπορεί αυτή η εργασία του δραματολόγου, το επάγγελμα αυτό, να γίνει ένα ονειρικό επάγγελμα. Γιατί στη Γερμανία είναι πράγματι ένα επάγγελμα, απαραίτητο για κάθε θεατρικό οργανισμό, ακόμα κι αν είναι αμφιλεγόμενο, γιατί σκηνοθέτες και καλλιτεχνικοί διευθυντές έρχονται συχνά σε σύγκρουση με τους φιλολόγους παρόλα αυτά η παρουσία τους είναι επιβεβλημένη και σημαντική, και θα δούμε πώς μπορεί αυτό, ο θεσμός δηλαδή του δραματολόγου, ένας θεσμός που τον εγκαινίασε ο Lesing και τον έφερε εδραίωσε ο Μπρεχτ.
«Θα ήταν καλό και στο τμήμα μας να υπάρξει μια ομάδα φοιτητών που να μπορεί να παρουσιάσει αν όχι ολόκληρο τουλάχιστον ένα κομμάτι αρχαίου θεάτρου»
ΠτΘ: Μήπως αυτό το θερινό σχολείου είναι και μια καλή αφορμή να δούμε φοιτητές του Τμήματος να ανεβαίνουν στο θεατρικό σανίδι;
Ι.Π.: Επειδή είχα συνεργαστεί με το Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, σας αναφέρω ότι είχαμε αρκετούς φιλολόγους με πτυχίο οι οποίοι συνέχιζαν σε τμήμα θεατρικών σπουδών. Δικιά μου φιλοδοξία είναι και πιστεύω θα ήταν καλό και στο τμήμα μας να υπάρξει μια ομάδα φοιτητών που να μπορεί να παρουσιάσει αν όχι ολόκληρο τουλάχιστον ένα κομμάτι αρχαίου θεάτρου. Ας μην ξεχνάμε ότι στο εξωτερικό όλα τα μεγάλα πανεπιστήμια Κέμπριτζ, Οξφόρδης, κλείνουν το ακαδημαϊκό έτος με μια παράσταση αρχαίου ή ρωμαϊκού θεάτρου ή κλασικού αγγλικού. Το θέμα δεν είναι τόσο αν θα ανέβει η παράσταση, όσο ο δρόμος και το τι κερδίζουν μέσα από την αλληλεπίδραση με το κείμενο, την παρουσίαση, τη σκέψη.
«Η δυναμικότητα του αρχαίου δράματος και της κωμωδίας, είναι απέραντη»
ΠτΘ: Χιλιάδες χρόνια μετά τις πρώτες διδασκαλίες των αρχαίων δραμάτων, έχουμε να προσθέσουμε στην ερμηνεία τους;
Ι.Π.: Ίσως θα πρέπει να ορίσουμε τι εννοούμε «ερμηνεία». Ερμηνεία είναι κατ’ αρχάς του υποκριτή που ερμηνεύει ένα έργο. Υποκριτής στα αρχαία ελληνικά σημαίνει ερμηνευτής. Σημαίνει αυτός που εξηγεί και κατά δεύτερο λόγο τη μεσολάβηση του μεταφραστή και του σκηνοθέτη στη σύγχρονη παράσταση. Η αλήθεια είναι ότι η δυναμικότητα του αρχαίου δράματος και της κωμωδίας, είναι απέραντη. Διαβάζεις το έργο, το ξαναδιαβάζεις και κάθε φορά μπορείς να τονίσεις μια άλλη οπτική χωρίς να υπάρχει το γεγονός ότι και αυτό είναι σωστό ή αυτό είναι λάθος. Είναι η δυνατότητα της κάθε κοινωνίας να λαμβάνει τα δικά της μηνύματα και να μπορεί μέσα από την κωμωδία, που είναι πιο δύσκολο είδος, και μέσω της τραγωδίας, να αναλογιστεί για κάποια ζητήματα και τα ζητήματα που τίθενται μέσω του αρχαίου δράματος -επειδή το αρχαίο θέατρο έχει συνενώσει μέσα την πολιτική, την ιστορία, το μύθο, τη φιλοσοφία, τη ρητορική, ό,τι γενικά παρήγαγε ο αττικός πολιτισμός και το αττικό πνεύμα- κατά κανόνα, είναι πάντα επίκαιρα.
«Ως φιλόλογοι βάση μας είναι το κείμενο»
ΠτΘ: Οι συνεργάτες από το εξωτερικό που θα διδάξουν στο θερινό δράμα πώς προσεγγίζουν το αρχαίο δράμα;
Γ.Τ.: Μην ξεχνάμε ότι αυτές οι προσωπικότητες είναι κλασικοί φιλόλογοι πρωτίστως και δίνουν έμφαση περισσότερο στο κείμενο. Άρα είναι η προσέγγισή τους είναι καθαρά κειμενοκεντρική, ερμηνευτική, αλλά παράλληλα έχουμε και τους δυο πρακτικούς συνεργάτες μας, οι οποίοι θα δώσουν μια άλλη όψη αυτού που θα διδαχθεί στο πρώτο, το θεωρητικό μέρος. Και μαζί θα βρουν μια χρυσή τομή για την παρουσίαση του όλου θέματος. Επειδή γνωρίζω πώς είναι η γερμανική φιλολογία, πώς είναι η κλασική φιλολογία στη Γερμανία, είναι περίπου όπως και η δική μας, καθαρά κειμενοκεντρική δηλαδή. Αυτό είναι πάρα πολύ καλό γιατί ως φιλόλογοι βάση μας είναι το κείμενο, η ερμηνεία του κειμένου αυτού, σε ό,τι μας λέει ακριβώς το κείμενο, κι όχι σε ό,τι θα μπορούσε να μας πει το κείμενο. Βάσει αυτού του κειμένου προχωρούμε παραπέρα. Δίνουμε κάποιες καινούργιες πτυχές, κάποιες καινούργιες ερμηνείες, προβάλλουμε τη διαχρονικότητα του έργου, κλπ. Αυτός είναι και ο στόχος μας σε αυτή την περίπτωση. Μην ξεχνάμε ότι έχουμε να κάνουμε με φοιτητές κλασικής φιλολογίας, και όχι με φοιτητές θεατρικών σπουδών.
Ι.Π.: Αν στο μέλλον έχουμε τα αποτελέσματα που περιμένουμε μπορεί να «ξανοιχτούμε» και σε μαθήματα θεατρικών σπουδών. Αλλά σε αυτή τη φάση αυτές ήταν οι προδιαγραφές.
Πρέπει να ξεκινάμε κειμενοκεντρικά γιατί το κείμενο μέσα παρέχει -ακριβώς επειδή είναι τρισδιάστατο, είναι σενάριο- και σκηνοθετικές μαρτυρίες. Από εκεί λοιπόν πρέπει να ξεκινήσει και ο σκηνοθέτης και ο φιλόλογος. Η ερμηνεία και η κειμενική προσέγγιση είναι το Α και το Ω για μια σκηνοθετική παράσταση. Ο σκηνοθέτης μπορεί να διατηρήσει το φιλελληνικό πνεύμα, στις ορθόδοξες παραστάσεις, μπορεί να το μεταφέρει σε άλλη εποχή και να πιάσει τις αναλογίες, αλλά πρέπει να έχει καταλάβει το κείμενο.
Γ.Τ.: Και σε αυτό είναι σημαντική η συμβολή του φιλολόγου, άρα του δραματολόγου σε ένα θέατρο και πιστεύουμε ότι έτσι ίσως εγκαινιάσουμε και μια νέα εποχή. Απ’ όσο ξέρω μόνο το Εθνικό Θέατρο έχει δραματουργό σήμερα στην Ελλάδα. Κι εκεί η θέση του δραματουργού είναι αμφιλεγόμενη και δεν έχει τόση δύναμη όσο αυτή που έχει στη Γερμανία, για παράδειγμα.
Ι.Π.: Μαζί με τη δουλειά του δραματολόγου, για μένα είναι μεγίστης σημασίας να κατανοήσουν οι φοιτητές μας τα είδη των μεταφράσεων. Υπάρχει η αυστηρή φιλολογική μετάφραση, υπάρχει η ερμηνευτική μετάφραση που ο μεταφραστής παρεμβαίνει στο κείμενο και δίνει τη δικιά του ερμηνεία, και υπάρχει και η θεατρική μετάφραση.
«Θα πρέπει πια οι φιλολογικές σπουδές, να στρέφονται ως προς την κατανόηση, ως προς το δια ταύτα»
ΠτΘ: Θέλω να ζητήσω την άποψή σας για τη συζήτηση που έχει ανοίξει μετά την ανακοίνωση των βάσεων και την «κατηφόρα» που έχουν πάρει, ως προς την επιλογή των φοιτητών, όλα τα τμήματα ανθρωπιστικών και κλασικών σπουδών…
Ι.Π.: Το θέμα είναι να μην κάνουμε γενικόλογες παρατηρήσεις ή διαπιστώσεις, οι οποίες είναι οφθαλμοφανείς. Ναι οι βάσεις είναι χαμηλές, ναι τα παιδιά δεν επιλέγουν τη φιλολογία. Για μένα το σημαντικότερο είναι να προτείνουμε λύσεις. Όταν κάποιος μιλάει για αυτό το ζήτημα το να επαναλαμβάνει το αυτονόητο δεν έχει κανένα νόημα κα οι λύσεις ακριβώς μπαίνουν σε αυτό το κομμάτι, ότι πρέπει ο πολύς κόσμος, και οι φοιτητές μας να καταλάβουν ότι η φιλολογία δεν είναι ούτε συντακτικές αναγνωρίσεις, ούτε χρονικές αντικαταστάσεις. Να ξεφύγουμε από αυτό το πλαίσιο, να μπούμε στο πλαίσιο της κατανόησης και ερμηνείας ενός κειμένου, τη σημασία που είχαν για την εποχή τους συγγραφείς, τη σημασία που έχει για τη σημερινή εποχή. Το συγκεκριμένο θερινό σχολείο είναι ένα τέτοιο παράδειγμα. Συνεχίζουν αυτές οι παραστάσεις παγκοσμίως να σκηνοθετούνται, να ανεβαίνουν, να αλλάζουν, να τροποποιούνται, να υπάρχει πρόσληψη. Και σ’ αυτό, τη μετάδοση πολιτισμού, τη μετάδοση αξιών, τη μετάδοση τρόπου σκέψης, ο φιλόλογος έχει ένα χάρισμα, το οποίο κερδίζει. Θα πρέπει πια λοιπόν οι φιλολογικές σπουδές, που είναι γενικότερη τάση παγκοσμίως, να στρέφονται ως προς την κατανόηση, ως προ το δια ταύτα, το τι κερδίζουμε σήμερα, το τι μπορούν να προσφέρουν. Είναι μια εντελώς διαφορετική οπτική από τη στενή εικόνα του φιλολόγου της τάξης.
Υ.Γ. Τη συνέντευξη μπορείτε να την ακούσετε και στο mixcloud του Ράδιο Παρατηρητή
Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
