Απο ποτε στεκεται η τοξωτη γεφυρα του Κομψατου;

Στον 15ο αιώνα, χωρίς όμως να αποκλείεται η προγενέστερη χρονολόγησή της, ανάγεται η πρώτη κατασκευή της γέφυρας

Εγκρίθηκε από το ΚΑΣ η μελέτη για την αποκατάστασή της

Η τεκμηρίωση του χρόνου αλλά και του τρόπου κατασκευής της τοξωτής γέφυρας του Κομψάτου παρουσιάστηκε το πρωί της Πέμπτης 9 Μαρτίου στην επιστημονική συνάντηση για το αρχαιολογικό έργο στη Μακεδονία και τη Θράκη που πραγματοποιείται στη Θεσσαλονίκη, με εισηγητές τους Ι. Βασιλειάδης, Ν. Δαλακούρα, Α. Παπασωτηρίου.

Η Εφορεία Αρχαιοτήτων Ροδόπης, προκειμένου να προβεί σε εργασίες συντήρησης και αποκατάστασης της γέφυρας, αποφάσισε την εκπόνηση μελέτης στο πλαίσιο της οποίας έγινε τεκμηρίωση του μνημείου, και όπως τονίζουν οι μελετητές, η αρχική κατασκευή τοποθετείται χρονικά στον 15ο ή 16ο αιώνα, χωρίς όμως να μπορεί να αποκλειστεί η προγενέστερη χρονολόγησή της, με το δυτικό της τμήμα να επισκευάζεται πιθανότατα τον 17ο αιώνα.

Σταμάτησε η χρήση τον 18ο αιώνα

Όπως τονίστηκε από τον κ. Βασιλειάδη, που πραγματοποίησε την παρουσίαση, η γέφυρα στην πλήρη ανάπτυξή της αποτελούταν από τέσσερα βάθρα, τα οποία γεφυρώνονταν με τόξα, δύο κύρια και ένα υπολειπόμενο, με το κατεστραμμένο σήμερα επικουρικό τόξο στο δυτικό της άκρο να έχει μικρό άνοιγμα 5 μέτρων.

Το κεντρικό τόξο, κάτω από το οποίο διέρχεται η κοίτη συνεχούς ροής, είναι ημιλυκλικό με άνοιγμα 21,8 μέτρα και ύψος 12,7 μέτρα, ενώ το ανατολικό τόξο έχει άνοιγμα χορδής 16,3 μέτρα και ύψος 9,3 μέτρα από το έδαφος. Το κατάστρωμα της γέφυρας είναι ευθύγραμμο με σταθερό πλάτος 3,5 μέτρα.

Οι πρώτες γραπτές πληροφορίες για την διάβαση του Κομψάτου, έρχονται από τις αρχές του 18ου αιώνα, και συνδέουν την γέφυρα με τον βενετοοθωμανικό πόλεμο του 1714-16.

Την περίοδο αυτή, στο πλαίσιο των επιχειρήσεων για την ανακατάληψη της Πελοποννήσου από τον Οθωμανικό Στρατό, εκδόθηκαν διαταγές για να επισκευαστούν δρόμοι και γέφυρες, με πληροφορίες σε οθωμανικά αρχεία για εντολή προς την τοπική διοίκηση για κατασκευή γέφυρας στον Κομψάτο αναγκαία για μια μέλλουσα εκστρατεία.

Η διαταγή προέκυψε μετά την διέλευση του οθωμανικού εκστρατευτικού σώματος από την τοξωτή γέφυρα του Κομψάτου τον Απρίλιο του 1715, που φαίνεται να ανέδειξε την ανάγκη νέας γέφυρας, όπως προκύπτει από τα αρχεία, και η γέφυρα που κατασκευάστηκε, που βρισκόταν νότια της σημερινής σιδηροδρομικής, με πλάτος 4,5 μέτρα και καλύτερη προσπελασιμότητα, καταστράφηκε το 1918 από τον οθωμανικό στρατό, τα βάθρα της οποία υφίστανται ακόμη.

Δύο οικοδομικές φάσεις για τη γέφυρα

Η αναλυτική διερεύνηση των δομικών στοιχείων της τοξωτής γέφυρας, παράλληλα, έδειξε πως στο σώμα της κατασκευής της γέφυρας υπάρχουν δύο τμήματα που ανήκουν σε διαφορετικές οικοδομικές φάσεις.

Το ανατολικό μέχρι το μεσόβαθρο ανήκει στην αρχική φάση κατασκευής, ενώ το δυτικό τμήμα, περιλαμβανομένου και του τόξου πάνω από την κοίτη, ανήκει σε δεύτερη φάση ανάκτησης.

Στην αρχική της μορφή φαίνεται πως η κλίση της γέφυρας συνέχιζε ανηφορικά από τα ανατολικά μέχρι το μεγάλο τόξο, όπως συμβαίνει στην πλειονότητα των γεφυρών της περιοχής.

Το νέο τόξο έχει μεγαλύτερο άνοιγμα, προσαρμοσμένο στη διαπλάτυνση του βάθρου, αλλά και μικρότερο ύψος, με την γέφυρα να μένει ακέραια μέχρι το 1964, όταν ανατινάχθηκε από χρυσοθήρες, όπως εκτιμάται, ενώ περαιτέρω βλάβες έγιναν και το επόμενο διάστημα στα στηθαία που υπήρχαν αλλά και στο κατάστρωμα της γέφυρας και άλλα σημεία.

Η χρονολόγηση των δύο φάσεων

Ειδικά λοιπόν για την χρονολόγηση του γεφυριού, η καταγεγραμμένη διάβαση από τον οθωμανικό στρατό το 1715, αποτελεί χρονικό πριν από το οποίο τίθεται η κατασκευή της γέφυρας.

Η ανακατασκευή του μεγάλου τόξου, είχε ήδη υλοποιηθεί, αφού δεν χρησιμοποιήθηκαν μεταλλικά στοιχεία σύνδεσης, όπως στην πεδινή γέφυρα που κατασκευάστηκε το 1716, και αν η κατάρρευση είχε γίνει μετά τη δεύτερη γέφυρα, δύσκολα θα ανακατασκευάζονταν δεδομένου ότι υπήρχε γέφυρα καλύτερων προδιαγραφών.

Συνεπώς η κατασκευή του δυτικού τμήματος συνέβη προ του 1716, και οι δύο βασικές οικοδομικές φάσεις της γέφυρας έχουν χρονική απόσταση μεταξύ τους, εφόσον η αιτία της κατάρρευσης του αρχικού τόξου ήταν η διάβρωση του βράχου στην δυτική όχθη.

Με βάση όλα τα στοιχεία οι συντάκτες της εισήγησης θεωρούν ασφαλές ότι η επισκευή της γέφυρας χρονολογείται στον 17ο αιώνα, και η αρχική κατασκευή τοποθετείται χρονικά στον 15ο ή 16ο αιώνα, χωρίς όμως να μπορεί να αποκλειστεί η προγενέστερη χρονολόγησή της.

Να σημειωθεί πως η μελέτη αποκατάστασης εγκρίθηκε πρόσφατα από το ΚΑΣ.

google-news Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.