Αγγελος Παληκιδης, Επ. Καθηγητης τμηματος Ιστοριας Εθνολογιας «Βλεπουμε στο παρελθον ο,τι νομιζουμε οτι μας συμφερει και αυτο αναπαραγουμε στο σχολειο»

Η συζήτησή μας με τον επ. Καθηγητή του τμήματος Ιστορίας Εθνολογίας κ. Άγγελο Παληκίδη ξεκίνησε με αφορμή το εκπαιδευτικό σεμινάριο «Προσεγγίζοντας το Ολοκαύτωμα στην κλίμακα του Τοπικού. Η εβραϊκή κοινότητα της Καβάλας». Ένα διήμερο σεμινάριο με διπλή στόχευση όπως εξήγησε ο ίδιος, αφού η πρώτη μέρα απευθύνεται σε όλη την κοινωνία με σκοπό να ανοίξει μια ευρεία συζήτηση γύρω από την ανθρωπογεωγραφία του πρόσφατου παρελθόντος σε σχέση και με τα όσα συνέβησαν τον Μάιο στην Καβάλα με τα αποκαλυπτήρια του τοπικού μνημείου Ολοκαυτώματος, ενώ η δεύτερη σε εκπαιδευτικούς με σκοπό να δημιουργήσει την αναγκαία «μαγιά» που θα αποτρέψει τέτοια φαινόμενα στο μέλλον.
 
Βέβαια η συζήτηση με τον κ. Παληκίδη δεν περιορίστηκε μόνο στα του Ολοκαυτώματος και τον αφανισμό ολόκληρων κοινοτήτων αλλά και σε ευρύτερα ζητήματα ιστορίας με έμφαση στα διδάγματα που μπορούν να αντλήσουν οι κοινωνίες από την τοπική τους ιστορία. Κι αν για τον κ. Παληκίδη η ιστορία δεν επαναλαμβάνεται ωστόσο οι αναλογίες που απαντώνται ανά τους αιώνες αποτελούν πάντα χρήσιμο οδηγό για το μέλλον.
 
Άγγελος Παληκίδης όμως…
 
ΠτΘ: Πώς προέκυψε η διοργάνωση του σεμιναρίου;
Α.Π.: Η ιδέα για αυτό το σεμινάριο γεννήθηκε μετά τα γεγονότα του Μαΐου 2015, όταν αποκαλύφθηκε, με τις «συγκρούσεις» που έλαβαν χώρα σε σχέση με το μνημείο του Ολοκαυτώματος στην Καβάλα, η απόλυτη άγνοια της τοπικής κοινωνίας για το πολύ πρόσφατο παρελθόν της πόλης. Αποκαλύφθηκε ότι η τοπική κοινωνία δεν γνώριζε όχι μόνο για την εβραϊκή κοινότητα της πόλης αλλά και για την ανθρωπογεωγραφία και την πολυπολιτισμικότητά της. 

«Στόχος του σεμιναρίου να εμβαθύνουμε μέσα από την γνώση και την πληροφορία αυτών των τραυματικών γεγονότων μετασχηματίζοντάς τα σε μάθηση και εκπαίδευση»

ΠτΘ: Τι περιλαμβάνει το σεμινάριο;
Α.Π.: Το εκπαιδευτικό σεμινάριο το χωρίζουμε σε δύο μεγάλες ενότητες ώστε να πετύχουμε δύο στόχους ταυτόχρονα. Αφενός την Παρασκευή το απόγευμα απευθυνόμαστε στο ευρύ κοινό της πόλης, προσφέροντας ερευνητικές εισηγήσεις που φωτίζουν αυτήν την περίοδο, που φιλοδοξούν να ανοίξουν μία ευρεία συζήτηση γύρω από το παρελθόν της Καβάλας. Η δεύτερη μέρα απευθύνεται στους εκπαιδευτικούς εξ ου και θα είναι κλειστό, ώστε να μπορέσουμε να εμβαθύνουμε μέσα από την γνώση και την πληροφορία αυτών των τραυματικών γεγονότων μετασχηματίζοντάς τα σε μάθηση και εκπαίδευση. 

«Η εκπαίδευση που προσφέρουμε ακόμη και σήμερα στα σχολεία, δυστυχώς, είναι η μόνη και μοναδική ανάγνωση της ιστορίας, η μονοδιάστατη ανάγνωση του παρελθόντος»

ΠτΘ: Ο τίτλος της εισήγησής σας στο σεμινάριο είναι «Ποιος φοβάται τους νεκρούς;». Τους φοβούμαστε τους νεκρούς λοιπόν;
Α.Π.: Η ιστορία όπως ξέρετε είναι μια επιστήμη που ασχολείται με το παρελθόν, πατάει όμως γερά στο παρόν και στρέφει το βλέμμα της προς το μέλλον. Η ιστορική μνήμη λοιπόν, όχι μόνο για τους Εβραίους, αλλά για όλους μας είναι πολύ σημαντική.
 
Είμαστε σε μια μεταβατική εποχή, όχι τόσο στην ιστορική έρευνα όσο στην ιστορική εκπαίδευση. Με τον όρο ιστορική εκπαίδευση δεν αναφέρομαι μόνο στη διδασκαλία της ιστορίας αλλά σε ένα ευρύ φαινόμενο, που ξεκινά από το νηπιαγωγείο ακόμα και συνεχίζεται πέραν της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης. Η ιστορική εκπαίδευση επομένως είναι ένα φαινόμενο που αφορά όλους μας και σήμερα οι πηγές της είναι πάρα πολλές.
 
Μέχρι τώρα η ιστορία πρόσφερε τη μοναδική ταυτότητα. Την ταυτότητα του πολίτη του έθνους κράτους. Είναι ένα λογικό ιστορικό φαινόμενο που συνέβη τον 19ο αιώνα και ίσως μέχρι τις αρχές του 20ου, γι’ αυτό και η εκπαίδευση που προσφέρουμε ακόμη και σήμερα στα σχολεία, δυστυχώς, είναι η μόνη και μοναδική ανάγνωση της ιστορίας, η μονοδιάστατη ανάγνωση του παρελθόντος. Βλέπουμε στο παρελθόν ό,τι νομίζουμε ότι μας συμφέρει και αυτό αναπαράγουμε στο σχολείο. Από αυτή την περίοδο περνάμε όμως σε ένα άλλο στάδιο με αναγκαστικό τρόπο, γιατί και οι κοινωνίες μας αλλάζουν και θα ξαναγίνουν, θέλοντας και μη, πολυπολιτισμικές και πολυφυλετικές. Αυτό που διακυβεύεται πραγματικά είναι εάν αυτές τις κοινωνίες θα τις χωρίσουμε με εσωτερικά τείχη συνείδησης ή θα τις κάνουμε κοινωνίες ώσμωσης, αλληλεπίδρασης, δημιουργίας. Σε αυτή την κατεύθυνση η ιστορική εκπαίδευση είναι σήμερα ένα κλειδί και στην Ευρώπη το έχουν καταλάβει αυτό τουλάχιστον οι άνθρωποι που θέλουν μια Ευρώπη δημοκρατική. 

«Πηγαίνουμε σε μια κοινωνία πολλαπλών ταυτοτήτων»

Τα σημάδια λοιπόν δείχνουν ότι πηγαίνουμε σε μια κοινωνία πολλαπλών ταυτοτήτων. Ο ιστορικός και αυτός που ασχολείται με την εκπαίδευση της ιστορίας σε έναν κόσμο πολλαπλών ταυτοτήτων θα πρέπει να προσφέρει μια ανάλογη ιστορία, μια ιστορία που δεν θα είναι κατασκευασμένη αλλά μια ιστορία που δεν θα αποκρύπτει τις πολλαπλές ταυτότητες του παρελθόντος. Πρέπει κάποια στιγμή -και νομίζω ήρθε η ώρα- να φωτίσουμε αυτό το παρελθόν μας. Είναι δικό μας παρελθόν και δεν έχουμε να φοβόμαστε τίποτα. Δεν σημαίνει ότι απεμπολούμε την εθνική μας ταυτότητα. Απλώς η εθνική ταυτότητα δεν μπορεί να είναι το αποκλειστικό στοιχείο. 

«Αν η τοπική ιστορία δεν έχει ερευνητικά χαρακτηριστικά, βιωματικότητα, συναίσθημα θα είναι άλλη μια αποτυχία»

ΠτΘ: Οι μαθητές στο σχολείο μαθαίνουν τοπική ιστορία; Το ρωτάμε αυτό γιατί κοντά στα άλλα που ακούγονται στον εθνικό διάλογο για την παιδεία είναι και η εστίαση στο τοπικό…
Α.Π.: Όσο ήμουν στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση υλοποίησα πολλά προγράμματα τοπικής ιστορίας. Η αλήθεια είναι ότι παρά τις προθέσεις και τις εξαγγελίες του εκάστοτε υπουργού παιδείας τα πράγματα δεν είναι πολύ απλά, γιατί δεν έχουν πρακτικό αντίκρισμα αυτά που σχεδιάζονται. Τοπική ιστορία σημαίνει βγαίνουμε έξω από την τάξη, θέτουμε ερωτήματα, συνεργαζόμαστε μαθητές και εκπαιδευτικοί. Η τοπική ιστορία έχει ερευνητικά χαρακτηριστικά, επομένως αν δεν έχει αυτά τα χαρακτηριστικά η προωθούμενη αλλαγή καλύτερα να μην γίνει καθώς θα είναι ένα ακόμη βαρετό μάθημα. Η τοπική ιστορία δεν πρέπει να είναι μια παράλληλη ιστορία με χρονολογίες, παράθεση ονομάτων και γεγονότων τοπικού επιπέδου. Αν η τοπική ιστορία δεν έχει ερευνητικά χαρακτηριστικά, βιωματικότητα, συναίσθημα θα είναι άλλη μια αποτυχία.
 
Όλα τα μαθήματα πρέπει να αποκτήσουν τέτοια χαρακτηριστικά. Στη χώρα μας έχουμε μια διαστροφική αίσθηση του μέτρου να προσπαθούμε δύο εντελώς ασύμβατα πράγματα, την αποστήθιση της από καθ’ έδρας διδασκαλίας να προσπαθούμε να την παντρέψουμε με τη σύγχρονη διδακτική μέθοδο, που έχει ερευνητικά χαρακτηριστικά, δεν έχει αριθμητική βαθμολογική αξιολόγηση, που θέλει να δίνει χρόνο στο κάθε μάθημα. 

«Σε διεθνές επίπεδο η αντίληψη για τη συνεισφορά της τοπικής ιστοριογραφίας έχει αλλάξει»

ΠτΘ: Είναι η τοπική ιστορία απαραίτητο εφόδιο του κάθε πολίτη;
Α.Π.: Επί αιώνες η τοπική ιστορία ήταν ο φτωχός συγγενής της ακαδημαϊκής ιστορίας, της εθνικής ή της παγκόσμιας ιστορίας, γι’ αυτό και με την τοπική ιστορία ασχολούνταν μόνο ιστοριοδίφες, εραστές της τοπικής ιστορίας εξ ου και τα έργα που παράγονταν σε επίπεδο τοπικής ιστορίας θεωρούνταν ασφαλώς υποδεέστερα ή μη επιστημονικά. Σε διεθνές επίπεδο αυτή η αντίληψη έχει αλλάξει.
 
Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η διδασκαλία του Ολοκαυτώματος. Μαθαίνουμε ότι στο Ολοκαύτωμα σκοτώθηκαν 6 εκατ. άνθρωποι. Για τους περισσότερους όμως αυτό είναι ένας απλός αριθμός. Με αυτό τον τρόπο δεν μπορούμε να καταλάβουμε τι σημαίνει μέσα σε μια ημέρα να εξαφανίζεται μία ολόκληρη γειτονιά από την πόλη μας, τι σημαίνει να ξεκληρίζεται μια κοινότητα, τι σημαίνει να γυρνάνε μόνο λίγοι πίσω. Αυτό που πρέπει να αναδεικνύουμε είναι οι προσωπικές ιστορίες και οι ρήξεις. 

«Η σπουδή της τοπικής ιστορίας είναι μια πράξη αντίστασης από τη στιγμή που μπορεί να παράξει σκεπτόμενους ανθρώπους»

ΠτΘ: Οι εποχές που ζούμε επιτείνουν άρα την αναγκαιότητα ύπαρξης της ιστορικής μνήμης αλλά και της γνώσης της τοπικής ιστορίας…
Α.Π.: Για μένα η γνώση της τοπικής ιστορίας είναι πράξη αντίστασης, είναι πράξη συνείδησης απέναντι στους μηχανισμούς που καταπίνουν τα πάντα και προσπαθούν να παράξουν ανθρώπους με κοινή παγκοσμιοποιημένη καταναλωτική συνείδηση. Καταναλωτική όχι μόνο ως προς τα υλικά αγαθά αλλά και ως προς τις νοοτροπίες, τα στερεότυπα, τα πάντα. Επομένως η σπουδή της τοπικής ιστορίας, με μεθοδολογικά σωστό τρόπο, είναι μια πράξη αντίστασης, από τη στιγμή που μπορεί να παράξει ανθρώπους όχι μόνο τοπικής συνείδησης αλλά και σκεπτόμενους. Η μελέτη της ιστορίας μπορεί να δημιουργεί κριτικά σκεπτόμενους πολίτες. Η ιστορία δεν επαναλαμβάνεται αλλά οπωσδήποτε βρίσκουμε αναλογίες πολύ σημαντικές, γι αυτό και γίνονται συνεχώς επαν-αναγνώσεις του παρελθόντος, γι’ αυτό και δεν εκλείπει ποτέ η μελέτη της ιστορίας, τα ερωτήματα και οι απαντήσεις που θέτουμε. 

Λίαν συντόμως η κυκλοφορία cd με θέματα τοπικής ιστορίας, υπό την επιμέλεια δύο τμημάτων του ΔΠΘ και της Περιφερειακής Διεύθυνσης Εκπαίδευσης ΑΜ-Θ

ΠτΘ: Το Τμήμα Ιστορίας και Εθνολογίας είναι γνωστό ότι ασχολείται επισταμένα με την τοπική ιστορία…
Α.Π.: Ναι. Από φέτος μάλιστα ξεκινήσαμε και ένα μεταπτυχιακό με αντικείμενο την διεπιστημονική προσέγγιση της τοπικής ιστορίας. Είναι ένα μεταπτυχιακό που βεβαίως απευθύνεται σε όλους στην Ελλάδα και στο εξωτερικό αλλά ιδίως στρέφεται στη δική μας περιοχή.
 
ΠτΘ: Έχετε προχωρήσει και στην παραγωγή του εκπαιδευτικού υλικού τοπικής ιστορίας που εξαγγέλθηκε μετά τη συνεργασία σας με τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση;
Α.Π.: Ναι. Παρόλο που δεν είμαι στην εκδοτική ομάδα του εγχειρήματος, γνωρίζω ότι το εκπαιδευτικό υλικό έχει βγει σε cd και το πρώτο μέρος αυτού πρόκειται να κυκλοφορήσει ευρέως εντός σύντομου χρονικού διαστήματος, περιλαμβάνοντας επιστημονικά άρθρα γύρω από την τοπική ιστορία. Η έκδοση του εν λόγω cd αποτελεί συνεργασία της Περιφερειακής Διεύθυνσης Εκπαίδευσης ΑΜ-Θ, του τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας και του Τμήματος Γλώσσας Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξείνιων Χωρών.
 
O επόμενος εκδοτικός στόχος είναι να παράγουμε κάτι ανάλογο και για εκπαιδευτικές εφαρμογές.  

Το πρόγραμμα του σεμιναρίου «Προσεγγίζοντας το Ολοκαύτωμα στην κλίμακα του Τοπικού. Η εβραϊκή κοινότητα της Καβάλας»

 
ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 4 ΜΑΡΤΙΟΥ 2016
ΘΕΩΡΗΤΙΚΕΣ ΕΙΣΗΓΗΣΕΙΣ
(Συνεδρία ανοικτή στο κοινό)

 
 
ΣΑΒΒΑΤΟ 5 ΜΑΡΤΙΟΥ 2016
ΒΙΩΜΑΤΙΚΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ-Η αξιοποίηση των προφορικών μαρτυριών στη διδασκαλία του Ολοκαυτώματος (συμμετοχή: 40 εκπαιδευτικοί)

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.