Η ιστορια της Κομοτηνης μεσα απο τις καρτ ποσταλ

Ο ιστορικός Δημήτρης Τσούρδης μιλά για τα αποτελέσματα της έρευνας του όπως αυτή παρουσιάστηκε και στο συνέδριο για τα 100+2 χρόνια Ελεύθερης Κομοτηνής στο πλαίσιο των φετινών Ελευθερίων

Τον τρόπο με τον οποίοι οι καρτ ποστάλ αποτυπώνουν τους τόπους μνήμης, στην συγκεκριμένη περίπτωση αυτούς της Κομοτηνής, επιχείρησε να αναλύσει κατά την διάρκεια της εισήγησής του στην συνεδριακή διοργάνωση για 100+2 χρόνια Ελεύθερης Κομοτηνής που διοργάνωσε ο Δήμος Κομοτηνής ο ιστορικός κ. Δημήτρης Τσούρδης.

Ο κ. Τσούρδης συμμετείχε στην διοργάνωση με θέμα της εισήγησής του «Η Κομοτηνή μέσα από τις Carte Postale: τόποι, μνήμες και ετεροτοπίες» ως αποτέλεσμα της έρευνας που διεξήγαγε για τις καρτ ποστάλ που αποτυπώνουν την πόλη της Κομοτηνής, θέλοντας όπως εξήγησε μιλώντας στο «Ράδιο Παρατηρητής 94fm» να συνδυάσει την κοινωνική «κατασκευή» της συλλογικής μνήμης των πολιτών της Κομοτηνής και του τρόπου που αυτός αποτυπωνόταν στις καρτ ποστάλ, που λειτουργούσαν τόσο ως ένα τουριστικό αντικείμενο, όσο και ως καλλιτεχνικό.

Η έρευνά μου όπως εξήγησε σχετίζεται με την ποιότητά των κάρτ ποστάλ, τον τρόπο δηλαδή  με τον οποίο παρουσιάζονται αυτοί οι τόποι μνήμης από τις αρχές του 20ου αιώνα που πρωτοεμφανίζονται, για να τονίσει πως ενώ έχει χαθεί αρκετό υλικό στο πέρασμα των ετών, ο ίδιος απευθύνθηκε σε ανθρώπους που ασχολούνται αποκλειστικά με την συλλογή τους και αποτέλεσαν και την μοναδική του πηγή.

Η στόχευση της παραγωγής τους

Κολάζ σε καρτ ποστάλ της δεκαετίας 1970 (Αρχείο Τριαντάφυλλου Παπαδάκη)

Οι καρτ ποστάλ παράγονταν από τους φωτογράφους της Κομοτηνής, με κάποιες από αυτές να λειτουργούν και σαν επίκαιρες φωτογραφίες, για την ενημέρωση του κόσμου, όσο και προπαγανδιστικά όπως καρτ ποστάλ από την περίοδο της Βουλγαρικής κατοχής, 1913 έως και 1920.

Σε αυτό το δεδομένο μεγάλο ρόλο έπαιζε ο ίδιος ο φωτογράφος, που επέλεγε τόσο τον τόπο της λήψης όσο και του τι ήθελε τελικά να δείξει. Ο κ.Τσούρδης ανέφερε το παράδειγμα καρτ ποστάλ η οποία αποτυπώνει τον Βουλγαρικό στρατό παρατεταγμένο σε παράταξη επιθεωρήσεως στην κεντρική πλατεία της Κομοτηνής, λήψη πανοραμική η οποία ταυτόχρονα δείχνει και τον κόσμο να κρατά βουλγαρικές σημαίες. «Αυτή η καρτ ποστάλ έχει προφανώς και προπαγανδιστικά στοιχεία μέσα» σημείωσε.

Ερωτηθείς ως προς το χρονικό διάστημα της έρευνάς του ο απόφοιτος του Τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας του ΔΠΘ και κάτοχος μεταπτυχιακού διπλώματος στην τοπική ιστορία, ανέφερε πως οι πρώτες καρτ ποστάλ εμφανίζονται στην Κομοτηνή στην αρχή του αιώνα, δίχως ωστόσο σήμερα να διασώζονται πολλά κομμάτια, ενώ δεν υπάρχει τίποτα που να απεικονίζεται από την οθωμανική περίοδο, και φτάνουν έως και την δεκαετία του 1970.

Καρτ ποστάλ ως άλλη πηγή ενημέρωσης

Αναχώρηση προσκυνητών για την Μέκκα, πιθανώς την δεκαετία του 1960 (Αρχείο Τριαντάφυλλου Παπαδάκη)

Μέσα στα χρόνια αυτά αλλάζουν οι αποτυπώσεις αλλά και η λειτουργία των καρτ ποστάλ που λειτουργούν και σαν «Επίκαιρα» για την ενημέρωση του κόσμου επί συγκεκριμένων γεγονότων.

«Υπάρχουν καρτ ποστάλ που αποτυπώνουν την έλευση του στρατηγού Ντ’ Εσπερέ στην Κομοτηνή» σημείωσε οι οποίες χάθηκαν μετά την πρώτη Βουλγαρική κυριαρχία.  Ξεκινά μια περίοδος επίκαιρων αποτυπώσεων με θρησκευτική μάλιστα χροιά που παρουσιάζουν την συλλογική θρησκευτική  μνήμη, με τον ίδιο να δίνει το παράδειγμα καρτ ποστάλ που δείχνει πολίτες να αποχαιρετούν τους οικείους τους καθώς αναχωρούν για προσκύνημα στη Μέκκα, και φυσικά καρτ ποστάλ που αποτυπώνουν την καθημερινότητα της πόλης, το ζωοπάζαρο, την σκεπαστή αγορά, πολίτες στην πλατεία κ.ο.κ.

Ερωτηθείς για το αν υπάρχουν καρτ ποστάλ που αποτυπώνουν τόπους μνήμης στην Κομοτηνή που σήμερα έχουν εκλείψει εντελώς, όπως η Εβραϊκή κοινότητα της πόλης ο κ.Τσούρδης εξήγησε πως μέχρι στιγμής στο πλαίσιο της έρευνάς του δεν έχει εντοπίσει κάτι, ωστόσο υπάρχει μια φωτογραφία επί Βουλγαρικής κυριαρχίας στην οποία ο φωτογράφος αποτυπώνει μια πύλη του φρουρίου από την εσωτερική πλευρά όπου βρίσκεται ένα κορίτσι. Ο ίδιος επέμεινε στην καλλιτεχνική χροιά του φωτογράφου ο οποίος σύμφωνα με την άποψή του αποτυπώνει το παιδί σε ρόλο «φύλακα».

Η σκεπαστή αγορά της πόλης την δεκαετία του 1960 (Αρχείο Τριαντάφυλλου Παπαδάκη)

Η εξέλιξη της πόλης και της συλλογικής μνήμης

Ο ίδιος εξήγησε πως οι καρτ ποστάλ αποτυπώνουν και την εξέλιξη της πόλης αλλά και τον τρόπο που ήθελαν οι πολίτες να παρουσιάζεται. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι αυτό του μπουκλουτζά ο οποίος μέχρι το 1970 αποτυπώνεται έστω εν μέρει παντού. «Όταν ο μπουκλουτζάς εξαφανίζεται από τις καρτ ποστάλ, εμφανίζεται η πισίνα, μετά το σιντριβάνι και όπως καταλαβαίνεται ο υδρολογικός κύκλος στην συλλογική μνήμη των Κομοτηναίων δεν εξαφανίζεται. Το νερό υπάρχει παντού».

«Μετά την δεκαετία του 1970 αρχίζουν να εξαφανίζονται και τα κτίρια της οθωμανικής περιόδου, το Γενί Τζαμί κ.ο.κ. και εμφανίζονται νέα στοιχεία στις καρτ ποστάλ» συνέχισε ο ίδιος τονίζοντας πως πλέον η χρήση τους αποκτά πιο «τουριστική χροιά».  «Μέσω των καρτ ποστάλ οι Κομοτηναίοι θέλουν να δείξουν ότι η Κομοτηνή εξελίσσεται και έτσι έχουμε πολλά σύγχρονα στοιχεία, όπως το ξενοδοχείο Ξενία που σαφώς υπάρχει διαφημιστικός σκοπός αλλά περνώντας υποσυνείδητα το αίσθημα της φιλοξενίας. Μέχρι το 1970 έχουμε μια τάση “οριενταλισμού”, παρουσιάζεται δηλαδή έντονα το ανατολίτικο στοιχείο της πόλης, ενώ μετά το 1970 δείχνουμε μια σύγχρονη πόλη, εξαφανίζονται οι άμαξες στην πλατεία, εξαφανίζεται το ζωοπάζαρο και μάλιστα εμφανίζονται τα κολάζ που επιδιώκουν να υποδείξουν στον επισκέπτη τόσο την διαδρομή που θα ακολουθήσει στην πόλη όσο και την σύγχρονη όψη της» πρόσθεσε.

Βουλγαρικός στρατός στην κεντρική πλατεία, η οποία ονομαζόταν τότε πλατεία «13ης Μαρτίου», Φωτογραφία από την δεκαετία του 1910 (Αρχείο Τριαντάφυλλου Παπαδάκη)

Όσο για το πόσο οι καρτ ποστάλ αγοράζονταν ο ίδιος εξήγησε πως σε παγκόσμιο επίπεδο μέχρι τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο υπήρχε μια έκρηξη της καρτοφιλίας, καθώς εκτός από τουριστικό αντικείμενο αποτελούσαν και αντικείμενα συλλογής. Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο υπάρχει ως διακοσμητικό στοιχείο, ακόμα και σε κάδρα, από ταξιδιώτες που επέλεγαν εν είδει σουβενίρ να τις στείλουν σε οικεία τους πρόσωπα, ωστόσο έπειτα φθίνει καθώς μπαίνουν στις ζωές των πολιτών νέα μέσα, όπως το ραδιόφωνο και αργότερα η τηλεόραση, για να καταλήξουν τελικά να ενδιαφέρουν κυρίως τους συλλέκτες.

Κλείνοντας ερωτηθείς για το αν υπάρχει διαθέσιμο υλικό προς έρευνα ο κ.Τσούρδης εξήγησε πως σε κάθε τομέα της ιστορίας δεν υπάρχει τέλος, υπό την έννοια ότι έρχονται συνεχώς νέες πληροφορίες στο φως. Άλλωστε όπως τόνισε υπάρχει πολύ υλικό ακόμα, που βρίσκεται κυρίως σε χέρια συλλεκτών, φωτογραφίες μάλιστα από τους δυο κύριους φωτογράφους της Κομοτηνής τους κ.κ.Ξενοφών Παπαζέκο και Γεώργιο Βατή, που μάλιστα ο πρώτος φωτογράφιζε μόνο εντός της πόλης και ο δεύτερος φωτογράφιζε τοπία αλλά και οικισμούς με αποτέλεσμα να υπάρχει ένα μεγάλος πλούτος αποτυπώσεων και κατ’ επέκταση πεδίο για περαιτέρω ανάπτυξη της έρευνας.

google-news Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.