Η Αγια Τριαδα της Μεσσουνης και η ιστορια της

Η Μεσσούνη πανηγυρίζει σε λίγες ημέρες. Του Αγίου Πνεύματος, ημέρα της Αγίας Τριάδας όπως συνηθίζουν οι πιστοί να την αναφέρουν. Είναι η «Αντριάδα» των  παππούδων μας και για εμάς τους νεώτερους, που έχουμε καταγωγή από την επαρχία Καβακλή της Ανατολικής Ρωμυλίας, μέρα χαράς, μέρα γλεντιού, μέρα ξεχωριστή.

Θυμάμαι, μικρό παιδί, με πόση χαρά περίμενα το πανηγύρι μας. Θυμάμαι όμως πάντα τον παππού Ηλία που έλεγε νοσταλγικά: «Καουό κι φέτους του παναϊρ΄ μας, αμά παναΐρ σ΄ Αντριάδας ήταν του δικό μας σ΄ν πατρίδα. Τρεις μέρις κρατούσι. Τρεις ώρες στράτα, μι τ΄ αμάξι,  μι σ΄ κουρκούλεις στουλισμένα. Ούλου του χουριό, ούλα τα ύρω Ελληνικά χουριά μαζώνουνταν σ΄νΑντριάδας, του μουναστήρι, λίγου παρακάτ΄ απού σ΄ Καρυές. Κόσμους πουλύς, γκάιντις, χουροί, γλέντια, παλαίστρις στα τσιαϊρούδια κουντά στου ρυάκ΄».

Από τότε ονειρευόμουν να βρεθώ σ΄ αυτό το πανηγύρι, να γευθώ στιγμές από τις αναμνήσεις των προγόνων μας.

Τα χρόνια πέρασαν και η επιθυμία μου πραγματοποιήθηκε πριν μερικά χρόνια, ανήμερα της Αγίας Τριάδας, παρέα με συγγενείς.

Ογδόντα χιλιόμετρα απέχει το μοναστήρι από τα σύνορα του Έβρου και δώδεκα χιλιόμετρα από το Καβακλή (Τοπόλοβγκραντ), πολύ κοντά στις Καρυές.

Βρήκαμε χιλιάδες κόσμου, κατανυκτική τη λειτουργία και τον περιβάλλοντα χώρο γεμάτο με  κούνιες, μικροπωλητές, μικρομάγαζα, ταβέρνες, όργανα και το γλέντι να συνεχίζεται στο καταπράσινο λιβάδι, δίπλα στο ποτάμι.

Είναι ακόμη και τώρα το μεγάλο πανηγύρι των Καβακλιωτών.

Το καθολικό του μοναστηριού κτίσθηκε το 1836, όπως φαίνεται στη μετώπη του. Τρίκλιτη Βασιλική, χωρίς τρούλο. θαυμάσιο τέμπλο και φορητές εικόνες, καθώς επίσης θαυμάσιο δεσποτικό, άμβωνα και προσκυνητάρια.

Ο ναός εσωτερικά είναι ένα σύνολο, που διατηρείται σε καλή κατάσταση. Σώζεται και διατηρείται συνολικά η αρχική του δημιουργία.

Στήθηκε με πολύ θρησκευτικό σεβασμό, ευλάβεια, μεράκι και συνδρομές των παππούδων μας, των Ελλήνων των δώδεκα χωριών της επαρχίας του Καβακλή.

Στον πρόναο μια πινακίδα στα Βουλγαρικά αναφέρει, σε ελεύθερη μετάφραση:

« Το μοναστήρι Αγίας Τριάδας, κτίσθηκε στις αρχές του 18^ου αιώνα μ.Χ. .Στην αρχή υπήρχε μικρή ξύλινη εκκλησία. Στο τέλος του 18^ου αιώνα έβρισκαν καταφύγιο αρματολοί της περιοχής  ΙΝΤΖΕ.  Οπλαρχηγοί, ο ΧΡΙΣΤΟ, ο ΚΑΡΑΚΟΛΙΟ και άλλοι. Το 1812, ο οπλαρχηγός ΧΡΙΣΤΟ έγινε μοναχός και πήρε το όνομα ΧΡΥΣΑΝΘΟΣ. Η εκκλησία κτίσθηκε το 1836, είναι μία από τις πιο μεγάλες μοναστηριακές εκκλησίες της Βουλγαρίας. Εδώ σώζονται τα οστά του αρματολού ΚΑΡΑΚΟΛΙΟ, εικόνες από το τέλος του 18^ου και αρχές του 19^ου αιώνα και εκκλησιαστική τέχνη με μεγάλη καλλιτεχνική αξία. Στο πέρασμα του χρόνου, η εκκλησία μετατράπηκε σε μεγάλο πνευματικό κέντρο της περιοχής. Το μοναστήρι και η τρύπα ( σπηλιά ) του ΚΑΡΑΚΟΛΙΟ, είναι χαρακτηρισμένα σε Ιστορικά Μνημεία της Περιοχής».

Αριστερά στον πρόναο υπάρχει προθήκη με οστά μοναχών  και πίσω από την προθήκη επιτύμβιες στήλες, με τα ονόματα των μοναχών και την ημερομηνία κοίμησης των. Όλα είναι γραμμένα στα Ελληνικά. Ξεχωρίζω το, ΧΡΥΣΑΝΘΟΥ ΜΟΝΑΧΟΥ  1813, είναι ο οπλαρχηγός ΧΡΙΣΤΟ που έγινε μοναχός,  ΕΚΤΗΤΟΡΟΝ ΠΕΤΚΟΥ ΤΟΝΤΖΟΥ 1866 ΗΕΝΟΥΑΡΙΟΥ 15,  ΤΟΤΟΥΡΗΣ 1840, και άλλες πέντε έξι στήλες.

Στο δεξί μέρος του τέμπλου, στον κυρίως ναό είναι το παρεκκλήσι των Κωνσταντίνου και Ελένης και στη δεξιά πλευρά του παρεκκλησίου, μέσα στο Ιερό, μια  σκάλα οδηγεί στην τρύπα-σπηλιά του ΚΑΡΑΚΟΛΙΟ, εθνικού ήρωα των Βουλγάρων.

Περιμέναμε λίγο να καούν τα κεριά που ανάψαμε, εκ μέρους όλων των συγχωριανών μας, στη μνήμη των προγόνων μας και ιδιαίτερα των Σιναπλιωτών, φωτογραφίσαμε τον περιβάλλοντα χώρο, φωτογραφηθήκαμε με την Ηγουμένη, ξεκουραστήκαμε στο κιόσκι, ήπιαμε δροσερό νερό από τη βρύση, βγήκαμε από το μοναστήρι περπατώντας στη στοά για την κεντρική έξοδο, δροσιστήκαμε από την  αύρα του όρους Σακάρ και το δροσερό και γάργαρο ποταμάκι που περνά δίπλα από το μοναστήρι, περάσαμε το ξύλινο, στενό γεφυράκι και ξεκινήσαμε για το Σιναπλή των παππούδων μας, που απέχει μέσω Topolovgrant είκοσι πέντε χιλιόμετρα και σε ευθεία γραμμή, δίπλα από τον Τόντζο ποταμό, δεκατρία χιλιόμετρα.

Σε ανταπόκρισή της η Εφημερίδα «Φιλιππούπολις» την 26 Μαΐου 1892, με τίτλο:

ΚΑΒΑΚΛΗ τη 26 Μαΐου 1892, Η ΠΑΝΗΓΥΡΙΣ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΤΡΙΑΔΟΣ, μεταξύ άλλων αναφέρει:
Επιβάλλουσα και πανηγυρική ετελέσθη η εορτή της Πεντηκοστής και του Αγίου Πνεύματος εν τη Μονή της Αγίας Τριάδος. Η ιερά αύτη μονή κειμένη εν γραφικωτάτη θέσει εντός χλοεράς και συνδένδρου κοιλάδος, κατά την επέτειον αυτής εορτήν καθίσταται κέντρον συναθροίσεως των πέριξ αυτής αγροτικών δήμων, μηδ’ αυτού του Καβακλή εξαιρουμένου. […]

Κατά την κοινήν ταύτην εορτήν οι επισκέπται και πανηγυρισταί μένοντες εν υπαίθρω διέρχονται εν αμεταπτώτω διαχύσει τάς ώρας έχοντες ως μόνον άσυλον τάς άμαξας, διότι ,κατ΄επικρατήσαν έθος, εκάστη οικογένεια μεταβαίνει εις αύτην έφ’ ΄αμάξης. Έκαστος έκ των της πανηγύρεως μετεχόντων δήμων κέκτηται εν ιδιαίτερον ωρισμένον διαμέρισμα, κύκλω του ιερού ενδιαιτήματος της μονής, ένθα καταλύουσι πάντες υπό την αύραν των ευσκιόφυλλων πανάρχαιων δένδρων.
Κάθ’ άπασαν την διάρκειαν της τριημέρου εορτής διοργανούνται χοροί υπό ποικίλας μορφάς εν τοις διαδρόμοις και ταίς πλατείαις υπό τους ήχους των άσκαυλων, αυλών και τυμπάνων , άπερ διαδέχονται τα των αφελών νεανίδων άσματα αδόμενα έξ υπαμοιβής υπό δύο αντιμετώπων χορών, ως είθισται παρά τοις αγροτικοίς λαοίς, οίτινες διατηρούσιν αναλλοίωτα τα των αρχαίων πάτρια ήθη. […]
Πάς όθεν ό κατά πρώτην φοράν παριστάμενος ως θεατής της εν λόγω πανηγύρεως αποκομίζεται τάς ζωηροτέρας των εντυπώσεων». 

Η Μαρούλα Ισπιρίδου, στο βιβλίο της  «Αίγειρος», στις σελίδες 30 και 34 μεταξύ άλλων αναφέρει:

«Ιερό προσκύνημα των κατοίκων της περιοχής ήταν η μονή της Αγίας Τριάδας, κτισμένη σε μια εύφορη περιοχή στους πρόποδες του Σακάρ, δέκα χιλιόμετρα ΝΑ του Καβακλή. Ιδρύθηκε το 1836 στα ερείπια παλιού μοναστηριού, Το 1898 περιήλθε στα χέρια Βουλγάρων. […]

Ο δάσκαλος Αντώνης Τζαβάρας, που στην ανταλλαγή ήλθε στη Κομοτηνή, όπου ο γιος του Αριστείδης με τον Πέτρο Μοσχίδη διέπρεψαν ως μαρμαρογλύπτες, είχε δύο κόρες που ήταν παντρεμένες με Βουλγάρους. Ο σύζυγος της μιας,  χειροτονήθηκε ιερέας και η προτομή του βρίσκεται στο προαύλιο της εκκλησίας της Παναγίας. Η κόρη του σήμερα είναι ηγουμένη στο μοναστήρι της Αγίας Τριάδας και μιλάει με υπερηφάνεια για τον παππού της, τον Αντώνη».

Η μεταπτυχιακή σπουδάστρια της Θεολογικής Σχολής του ΑΠΘ, Μαρία Χρ. Πασχούδη, στη διπλωματική της εργασία το 2010, «Από της Καρυές της Ανατολικής Ρωμυλίας στα Γιαννιτσά  (Ιστορία-Πνευματικός Βίος), στις σελίδες 69-72 αναφέρεται λεπτομερειακά στην Ιερά Μονή Αγίας Τριάδος (Καρυών).

Μεταξύ άλλων γράφει:

«Το μοναστήρι της Αγίας Τριάδας για την επαρχία Καβακλή υπήρξε πνευματικό κέντρο που παράλληλα όμως συνέδραμε οικονομικά στη συντήρηση των κοινοτήτων. […]

Ήταν το κέντρο συσπείρωσης τους (των Ελλήνων) και ο πνευματικός θύλακας της περιοχής. […]

Η Αγία Τριάδα, αρχικά ήταν ένα Ελληνικό παρεκκλήσι που μετατράπηκε σε μοναστήρι το 1830. […]

Διέθετε μεγάλες αγροτικές εκτάσεις, νερόμυλο. […]

Ο ηγούμενος ήταν κοσμικός και όχι εγγεγραμμένος στο μοναχολόγιο της μονής. […]

Επίσης υπήρχαν δύο μοναχοί και άλλοι λαϊκοί εργάτες, περίπου εξήντα, για τη φροντίδα και τη φιλοξενία. […]

Εξωτερικά η μονή θυμίζει ισχυρό φρούριο. […]

Αγιογραφίες του Δημητρίου Ζωγράφου υπάρχουν στο Καθολικό του μοναστηριού. […] Οι αγιογραφίες έχουν μεταγραφεί στα Βουλγαρικά. […] Στις 29 Αυγούστου 1879 οι κάτοικοι των γύρω Βουλγαρικών χωριών επεχείρησαν να καταλάβουν το μοναστήρι και να εγκαταστήσουν Βούλγαρο ιερέα. Οι Καρυώτες και Καβακλιώτες απέτρεψαν την κατάληψη. Όμως και πάλι στις 4 Μαΐου 1891 επεχείρησαν επιδρομή οι Βούλγαροι των γειτονικών χωριών. Στις 24 Μαΐου 1891 περίπου τριακόσιοι Βούλγαροι εισέβαλαν στο μοναστήρι κατά τη διάρκεια της λειτουργίας ετοίμασαν ένα είδος πανηγυριού σφάζοντας αιγοπρόβατα.  Στις 27 Μαΐου επιδόθηκαν σε καταστροφές αναζητώντας τους θησαυρούς της μονής. Η μονή επεστράφη στους Έλληνες στις 3 Ιουνίου μετά από διαμαρτυρία του Μητροπολίτη Νεοφύτου προς τις προξενικές αρχές και την παρέμβαση  των Μεγάλων Δυνάμεων.

Ωστόσο,  μέχρι το 1898 η μονή παλινδρομούσε μεταξύ των Ελλήνων και των Βουλγάρων που έκαναν επιδρομές. Στις 5 Μαΐου 1898 Βούλγαροι από τα χωριά Γενίκιοϊ, Σιαχλή, Στρέμ και Βακούφ εισέβαλαν στη μονή και έδιωξαν τον ηγούμενο και τους υπαλλήλους. Από τότε η μονή ανήκει στη μητρόπολη Σηλύμνου (Σλίβεν) της Βουλγαρικής εκκλησίας».

Οι πρόσφυγες της περιοχής του Καβακλή της Ανατολικής Ρωμυλίας, τιμούν ιδιαίτερα την εορτή της Αγίας Τριάδος. Σε ανάμνηση της «Αντριάδας τους», τους ενοριακούς ναούς στις νέες τους πατρίδες. (Μεσσούνη Κομοτηνής, Πολύκαστρο Κιλκίς, Φιλιππούπολη Λάρισας, Κοιλάδα Λάρισας, κ.ο.κ), τους αφιέρωσαν στη μνήμη της.

Στη θέση Λειβαδίτσα των Κουφαλίων Θεσσαλονίκης, κτίσθηκε και λειτουργεί προσκύνημα, από το Ίδρυμα Ανατολικορουμελιωτών «Αγία Τριάδα», όπου εγκαταστάθηκε η εικόνα της Αγίας Τριάδος, που μεταφέρθηκε το 1990, από το προσκυνητάρι του μοναστηριού.

Κάθε χρόνο πανηγυρίζει με μεγαλοπρέπεια την παραμονή και ανήμερα της εορτής, συγκεντρώνοντας χιλιάδες πιστούς, κυρίως Καβαλιώτες.

Ο Ηπειρώτης γιατρός της Μαρώνειας, Μ. Μελίρρυτος, αναφέρει στο βιβλίο του, «Περιγραφή Ιστορική και γεωγραφική υπ΄ εκκλησιαστικήν έποψιν της Θεοσώστου επαρχείας Μαρωνείας», που εκδόθηκε το έτος 1871, ότι η Κιρ Σάρτζα (Μεσσούνη), δεν είχε εκκλησία.

Ο Δημήτρης Ισπικούδης (Τσιάνκος), μεταφέροντας πληροφορίες και γεγονότα από την εγκατάσταση και διαβίωση των Μεσσουνιωτών, έλεγε για την εκκλησία του χωριού μας:

«Όταν εγκαταστάθηκαν το 1924 οι Σιναπλιώτες στη Μεσσούνη, βρήκαν κτισμένη, στο ίδιο σημείο με τη σημερινή, μικρή πλινθόκτιστη εκκλησία, που δεν γνωρίζουμε πότε πανηγύριζε. Αμέσως αφιέρωσαν την μνήμη της, στην Αγία Τριάδα, (Αγίου Πνεύματος),  σε ανάμνηση «σ΄ Αντριάδας», του μοναστηριού των Καβακλιωτών, με το ονομαστό πανηγύρι της πατρίδας.

Στη μικρή και ταπεινή εκκλησία της Μεσσούνης, εκκλησιάζονταν και έκαναν το μυστήριά τους, μέχρι και το 1930 που κτίσθηκε η εκκλησία τους και οι Καβακλιώτες. 

Πρώτος ιερέας ήταν ο  Θρακιώτης Παπα Θόδωρος από τη Μοσχονιά Κεσσάνης, μετέπειτα ιερέας Καβακλή, που βασανίσθηκε και φονεύθηκε από τους Βουλγάρους. Ο τάφος του βρίσκεται στην Εκκλησία της Αιγείρου.

Διάδοχοί του ο Αρχιμανδρίτης Ιάκωβος που ήταν και δάσκαλος και ο Παπα Ζαχαρίας.

Το 1936 τοποθετήθηκε στην ενορία της Μεσσούνης ο Ηπειρώτης Παπά Δημήτριος Μάρος, που έμελε να σημαδέψει θετικά την ιστορία του χωριού.

Με τα χρόνια η παλιά εκκλησία παρουσίασε προβλήματα στατικότατος, έγινε επικίνδυνη, γιαυτό  κτίσθηκε το 1951-1952 η σημερινή, στην ίδια θέση με την παλι,  με πρωτεργάτες τον παπά Δημήτρη Μάρο, τον Βασίλη Καρακασίδη και το υπόλοιπο εκκλησιαστικό συμβούλιο.  

Ο κόσμος φτωχός, έδωσε τον οβολό του, που ήταν στάρι σε τενεκέδες και προσωπική εργασία.

Δυστυχώς και πάλι για λόγους οικονομίας, χρησιμοποιήθηκε, με μικρή βελτίωση, ένα μέρος της σαθρής παλιάς θεμελίωση. Συμπληρώθηκε με νέα θεμελίωση η νότια και δυτική πλευρά και κτίσθηκε με τούβλα, που ήταν το νέο υλικό της εποχής. Έγινε και η σκεπή, ασπρίστηκε  και περίμεναν το Μητροπολίτη, Βασίλειο Κωνσταντίνου, για τα θυρανοίξια του νέου ναού. Συνοφρυωμένος εκείνος, από το αποτέλεσμα που αντίκρισε, είπε ότι αυτό το κτίσμα δεν μοιάζει με εκκλησία, ότι είναι μια  αποθήκη που μοιάζει με σταύλο».

Έτσι ήταν, μια φτωχική εκκλησία ο οίκος του Θεού του χωριού μας. Όμως αυτή ήταν και είναι το καταφύγιο, όπου κατηχηθήκαν και κατηχούνται οι ευσεβείς και Θεοσεβούμενοι Μεσσουνιώτες.

Με αγάπη, με μεράκι, με οικονομικές θυσίες, ομόρφυνε, μεγάλωσε, σήκωσε ψηλό  καμπαναριό, έκανε αξιόλογο ξυλόγλυπτο τέμπλο και ξυλόγλυπτη οροφή, έγιναν στατικές εργασίες, στολίστηκε με ωραίες  αγιογραφίες, λειτούργησε και λειτουργεί με ευλάβεια, συγκεντρώνοντας  τους χωριανούς στις λειτουργίες τις Κυριακές, στο πανηγύρι, στα θρησκευτικά ήθη και έθιμα και σε άλλες τελετές.

Ένα τεράστιο ευχαριστώ απ’ όλους μας και ιδιαίτερα από τους ξενιτεμένους, στον ιερέα, στον ιεροψάλτη, στο εκάστοτε εκκλησιαστικό συμβούλιο, στη νεωκόρο και στο σύλλογο, που διατηρούν αξιοθαύμαστα λειτουργική και φροντισμένη την Αγία Τριάδα μας, τόσο εσωτερικά όσο και τον περιβάλλοντα χώρο.

Χρόνια πολλά στο χωριό μας, χρόνια πολλά στους χωριανούς, υγεία και χρόνια πολλά ιδιαίτερα στους κοπιάζοντας για την «Αγία μας Τριάδα». 

Ιούνιος 2022

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.