H επισκεψη της Κλειως

Ο Λεονίντ Μπρέζνιεφ ήταν ο Γενικός Γραμματέας του Κομμουνιστικού Κόμματος της ΕΣΣΔ από το  1964 μέχρι το 1982. Για ποιον λόγο όμως έφτασε το όνομά του να χαρακτηρίζει μια ολόκληρη εποχή, αφού, παράλληλα με εκείνον, κι άλλοι μεγάλοι ηγέτες όπως ο Βίλλυ Μπραντ στην Ανατολική Γερμανία ή ο Λίντον Τζόνσον και ο Ρίτσαρντ Νίξον στις ΗΠΑ βρίσκονταν συγχρόνως στην εξουσία;

Ο Μπρέζνιεφ γεννήθηκε το 1906 στην Ουκρανία. Από νωρίς εντάχθηκε στους κόλπους του κόμματος και υπηρέτησε ως πολιτικός κομισάριος κατά τη διάρκεια του πολέμου. Γνωρίζοντας από πρώτο χέρι τη φρίκη του πολέμου, κατέληξε να τον απεχθάνεται και ως ηγέτης αργότερα έκανε ό,τι ήταν στο χέρι του προκειμένου να τον αποφύγει. Βέβαια, αυτό δεν στάθηκε ικανό από το να τον αποτρέψει από τη διεκδίκηση της πρωτοκαθεδρίας της ΕΣΣΔ παγκοσμίως και από τη συνέχιση του ανταγωνισμού με τα καπιταλιστικά κράτη. Ως έμπιστος του Χρουστσόφ κέρδισε αμέσως μετά την τοποθέτησή του ως Πρόεδρος του Ανώτατου Σοβιέτ το 1960 τις εντυπώσεις της υπόλοιπης ηγεσίας, με αποτέλεσμα μετά από την ειρηνική απομάκρυνση του πιο σκληροπυρηνικού και υπερόπτη Νικήτα Χρουστσόφ, να προταθεί αυτός για την ηγεσία της ΕΣΣΔ.

Με πιο συμπαθές, οικείο και φιλικό προφίλ από τον προκάτοχό του, ο  Μπρέζνιεφ κατηγορήθηκε αδίκως για την παρακμή της σοβιετικής οικονομίας κατά τη διάρκεια της ηγεσίας του. Αντιθέτως, τα υπάρχοντα στοιχεία δείχνουν ότι η ΕΣΣΔ αναπτυσσόταν αργά μεν αλλά σταθερά, με μία αύξηση της τάξης του 2-3% καθ’ όλη τη διάρκεια του 1960 και του 1970, παρά τον συντηρητισμό που επέδειξε ο ηγέτης στις μεταρρυθμίσεις της οικονομίας. Μάλιστα η εποχή του Μπρέζνιεφ έφερε μεγαλύτερη σταθερότητα και ευημερία και στη ζωή των κατοίκων. Όλοι οι πολίτες απολάμβαναν δωρεάν εκπαίδευση, περίθαλψη και κοινωνικές παροχές, όπως πρόωρη συνταξιοδότηση, διακοπές, αναπηρικά προγράμματα  κτλ. Επίσης, όλοι οι πολίτες διέμεναν σε αρκετά ευπρεπή διαμερίσματα και έπαιρναν έναν μισθό που ικανοποιούσε τις περισσότερες από τις ανάγκες τους. Βέβαια, όλες αυτές τις παροχές τις παρείχε και το κράτος πρόνοιας στις δυτικές δημοκρατίες.

Η γενικότερη πορεία προς την παρακμή της ΕΣΣΔ, η οποία εντεινόταν καθώς περνούσαν τα χρόνια από την Οκτωβριανή Επανάσταση, δεν οφειλόταν στη διακυβέρνηση του Μπρέζνιεφ όσο στην ιδεολογική προσκόλληση των ιθυνόντων στις λενινιστικές και τις μαρξιστικές αρχές που εμπόδιζαν την υγιή και φυσιολογική ανάπτυξη της οικονομίας που αποτελούσε χαρακτηριστικό των δυτικών καπιταλιστικών κρατών.

Όλα αυτά βέβαια ήταν καλύτερα κατά την εποχή του Μπρέζνιεφ σε σχέση με το βιοτικό επίπεδο που είχαν οι σοβιετικοί πολίτες κατά την εποχή του Στάλιν ή του Χρουστσόφ. Σε σχέση με την καπιταλιστική Δύση η οικονομική ανάπτυξη, αλλά και η πρόσβαση στα καταναλωτικά αγαθά ήταν, φυσικά, πολύ πιο περιορισμένη. Ενδεικτικό της όλης κατάστασης, παρά τη βελτίωση που επικρατούσε αναντίρρητα σε σχέση με το παρελθόν, ήταν ένα ανέκδοτο που είχαν βγάλει οι σοβιετικοί πολίτες σχετικά με την έλλειψη των καταναλωτικών αγαθών:

—Μια γυναίκα μπαίνει σε ένα μπακάλικο. Μήπως έχετε κρέας;, ρωτάει.

—Όχι, απαντά ο μπακάλης.

—Μήπως έχετε γάλα τότε; ξαναρωτάει η γυναίκα.

—Εμείς έχουμε μόνο κρέας, απαντά ο μπακάλης. Το μαγαζί που δεν έχει γάλα είναι απέναντι.

Όσο για τις διώξεις των αντιφρονούντων, κι αυτές γνώρισαν αξιοσημείωτη ύφεση, σε σχέση πάντα με την εποχή του Στάλιν ή του Χρουστσόφ. Μονάχα οι Εβραίοι γίνονταν θύματα πογκρόμ κατά καιρούς, οι ύποπτοι εθνικιστές και οι θρησκευτικοί ακτιβιστές.

Αν λάβουμε υπόψη μας όμως το δυναμικό προφίλ του ηγέτη και το γεγονός ότι ήταν αυτός ο οποίος τερμάτισε βίαια την Άνοιξη της Πράγας, δικαίως η εποχή των τελών του 1960 και ολόκληρη η δεκαετία του 1970 ονομάζεται εποχή του Μπρέζνιεφ, αφού η προσωπικότητά του κατέληξε να συμβολίζει το πνεύμα μιας  συγκεκριμένης εποχής κατά τον Ψυχρό Πόλεμο. Σε μια εποχή, δηλαδή, μεγάλων αλλαγών, ο Μπρέζνιεφ ήταν εκείνος που αρνούταν να εναρμονιστεί με τις νέες συνθήκες και επέμενε να υπερασπίζεται σταθερά την πρωτοκαθεδρία της ΕΣΣΔ στον παγκόσμιο στίβο, συσφίγγοντας τις σχέσεις της χώρας του με τις υπόλοιπες κομμουνιστικές χώρες και επεμβαίνοντας δυναμικά όπου το έκρινε απαραίτητο.

Ο Λεονίντ Μπρέζνιεφ απεβίωσε το 1982 από έμφραγμα σε ηλικία 75 ετών. Ήδη όμως από το 1975 που υπέστη το πρώτο έμφραγμα,  η εξουσία που ασκούσε είχε αδυνατίσει και είχε αρχίσει ο αγώνας για τη διαδοχή του. Στην εξουσία τον διαδέχτηκε ο Γιούρι Αντρόπωφ.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

–Odd Arne Westad, «Ο ψυχρός πόλεμος, μια παγκόσμια ιστορία», εκδ. Πατάκη

–John Lewis Gaddis, «Ο ψυχρός πόλεμος, οι συμφωνίες, οι συγκρούσεις, τα ψέματα, οι αλήθειες», εκδ. Παπαδόπουλος

–John Lamberton Harper, «Ο ψυχρός πόλεμος», εκδ. Gutenberg

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.