1821 το Διλημμα: Επανασταση η Μεταρρυθμιση; | Μερος Γ΄
Πριν αναφέρουμε παραδείγματα συμπεριφοράς των ιθυνόντων προς τους αγωνιστές, θεωρώ σκόπιμο να γυρίσουμε στα προεπαναστατικά χρόνια, να φωτίσουμε τον «αρχιμάστορα» της Επανάστασης και του Αγώνα Ρήγα Βελεστινλή. Με τον Ρήγα καταπιάστηκε, ερευνώντας τις πηγές, ο καταξιωμένος δημοσιογράφος Δημήτρης Ψαρράς που παρουσίασε πρόσφατα το βιβλίο του «Πώς συλλογάται ο Ρήγας;».
Στο οπισθόφυλλο της έκδοσης διαβάζουμε:
«Κυρίως συνοψίζεται το πολιτικό σχέδιο του Ρήγα για μια πολιτειακή συγκρότηση της απελευθερωμένης Ελλάδας και των Βαλκανίων με βάση τα πιο προωθημένα προτάγματα του ριζοσπαστικού Διαφωτισμού. Το απελευθερωτικό όραμα του Ρήγα συμπεριλαμβάνει ισότιμα όλες τις πληθυσμιακές ομάδες, χωρίς καμία διάκριση φύλου, εθνικής καταγωγής, θρησκείας και γλώσσας. Το επαναστατικό αυτό σχέδιο, που βέβαια ενταφιάστηκε κάτω από την επικράτηση των εθνικισμών του 19ου αιώνα, παραμένει εξαιρετικά επίκαιρο. Και, για πολλούς, απολύτως αδιανόητο».
Πολλά είναι τα στοιχεία που παραθέτει ο συγγραφέας στο άκρως ενδιαφέρον βιβλίο του. Κλείνω αυτήν την αναγκαία αναδρομή με ένα απόσπασμα από το κείμενο του Αριστόβουλου Ι. Μάνεση «Η πολιτική ιδεολογία του Ρήγα» (1998):
«Το πολυεθνικό κράτος του Ρήγα θα ήταν σαφώς “κράτος δικαίου”, όπως θα λέγαμε σήμερα, αφού σ’ αυτό θα έπρεπε “οι νόμοι ναν’ ο πρώτος και μόνος οδηγός”, η άσκηση της εξουσίας θα υπέκειτο σε κανόνες προστατευτικούς των δικαιωμάτων των πολιτών, δεν θα είχε δε επικεφαλής ούτε βασιλείς ούτε αυτοκράτορες ούτε σουλτάνους».
Βρισκόμαστε στο 1827. “Η καταστροφή του Φαλήρου και η πτώση της Ακρόπολης της Αθήνας σκόρπισαν τον πανικό στην κυβέρνηση Ζαΐμη και τους κοτζαμπάσηδες που τη στήριζαν”. Η κυβέρνηση κρύφτηκε στο Μπούρτζι.“Την ψυχολογική αυτή στιγμή, όπου τα πάντα φαίνονταν να καταρρέουν μέσα σ’ ένα κλίμα τρόμου, θέλησε να εκμεταλλευτεί ο Ιμπραήμ και υιοθέτησε την τακτική του Κιουταχή που με ήπιες μεθόδους πέτυχε να υποτάξει τους καπετανέους της Ρούμελης”. Με οικονομικές παροχές και υποσχέσεις αμνηστίας δοκιμάζει να προσεταιριστεί αγωνιστές
Ερχόμαστε λοιπόν στους εμφύλιους και τις συμπεριφορές των διάφορων πλευρών των «αγωνιζόμενων» Ελλήνων. Θα χρησιμοποιήσουμε στοιχεία από τον τόμο «Η Επανάσταση του Εικοσιένα» που περιλαμβάνει εισηγήσεις σε επιστημονικό συμπόσιο του Κέντρου Μαρξιστικών Ερευνών του 1981.
Ο ιστορικός Γιώργης Ζωίδης στην εισήγησή του με τίτλο «Η Φιλική Εταιρεία και το Εικοσιένα» στην ενότητα «Οι κοτσαμπάσηδες προσπαθούν να ματαιώσουν ή να αναβάλουν το Σηκωμό», αναφέρεται στην αρχική τακτική της Φιλικής να μην στρατολογεί κοτζαμπάσηδες, Φαναριώτες και ανώτερους κληρικούς. Αργότερα η τακτική άλλαξε. Πιθανόν και οι ίδιοι οι κοτζαμπάσηδες να θέλησαν να εισέλθουν «για να υπονομεύσουν την Εταιρεία από μέσα […]. Πραγματικά απεγνωσμένες στάθηκαν οι προσπάθειες των κοτσαμπάσηδων και σατανικές οι ραδιουργίες τους για τη ματαίωση ή την αναβολή της επανάστασης».
Ο Ηλίας Παπαστεργιόπουλος στην εισήγησή του «Ο διωγμός των αγωνιστών του ’21», παραθέτει πολλά στοιχεία. Διαβάζουμε:
«Το ότι οι τρεις μεγάλοι πολέμαρχοι του ’21, ο Αντρούτσος, ο Καραϊσκάκης και ο Κολοκοτρώνης υπέφεραν τον πιο άγριο διωγμό, ακόμη και τη δολοφονία του πρώτου, από τη φατρία των ολιγαρχικών έχει την εξήγησή του: ο διωγμός τους ήταν μια από τις εκδηλώσεις της σκληρής εσωτερικής ταξικής πάλης ανάμεσα στις δύο παρατάξεις όπως διαμορφώθηκαν αμέσως μετά την έναρξη του αγώνα της ανεξαρτησίας […]. Η επίθεση κατά των στρατιωτικών αρχηγών οφειλόταν στο γεγονός ότι αυτοί ήταν πόλοι γύρω από τους οποίους είχαν συσπειρωθεί οι λαϊκές δυνάμεις, οι αγρότες και οι πολεμιστές που αποτελούσαν όχι απλά την πλειοψηφία, αλλά σχεδόν την ολότητα του πληθυσμού».
Ο Κολοκοτρώνης ευθύς από τις πρώτες του επιτυχίες είδε να ξεσηκώνεται κατά πάνω του το κύμα των κοτσαμπάσηδων, όλων των μεγάλων νοικοκυραίων. Όσο στέκαν οι Τούρκοι, την εξουσία στον τόπο την είχαν αυτοί ουσιαστικά […]. Και ποιοι, λοιπόν, ήσαν οι στρατιωτικοί που θα ’παιρναν τα ηνία στα χέρια; […] Να φύγουν οι πασάδες ήταν μια επανάσταση. Έβλεπαν όμως πλάι σ’ αυτή να γίνεται και μια άλλη – εναντίον τους! Και βάλθηκαν να την καταβάλουν
Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί στοιχεία από άλλους ερευνητές. Από την Ιστορία του Διονύσιου Κόκκινου παραθέτει έναν όρο που ομολογώ δεν τον θυμόμουν:
«Πολλοί κοτσαμπάσηδες ακολουθούντες ως πρότυπον αρχοντικής ζωής την τουρκικήν, ενδύονται […], εμφανίζονται […] και πολλάκις αποκτούν τας κακάς έξεις των δεσποτών. Και τα πτωχά πλήθη που καταπιέζονται συχνά από τους ομογενείς άρχοντας και τους έβλεπαν παρέχοντας την εικόνα πασάδων και μπέηδων τους αποκαλούν “Τουρκοχριστιανούς”».
Ο Παπαστεργιόπουλος προστρέχει επίσης και στο πολυδιαβασμένο έργο του Σπύρου Μελά «Γέρος του Μοριά». Αναφέρει αποσπάσματα από το έργο αυτό· παραθέτω χαρακτηριστικό σημείο για τη σύγκρουση κοτσαμπάσηδων-στρατιωτικών.
«Ο Κολοκοτρώνης ευθύς από τις πρώτες του επιτυχίες είδε να ξεσηκώνεται κατά πάνω του το κύμα των κοτσαμπάσηδων, όλων των μεγάλων νοικοκυραίων. Όσο στέκαν οι Τούρκοι, την εξουσία στον τόπο την είχαν αυτοί ουσιαστικά […]. Και ποιοι, λοιπόν, ήσαν οι στρατιωτικοί που θα ’παιρναν τα ηνία στα χέρια; […] Να φύγουν οι πασάδες ήταν μια επανάσταση. Έβλεπαν όμως πλάι σ’ αυτή να γίνεται και μια άλλη – εναντίον τους! Και βάλθηκαν να την καταβάλουν».
Θα ολοκληρώσουμε αυτόν τον «ματωμένο περίπατο» με στοιχεία από τις έρευνες του Τάσου Βουρνά. Πιστεύω ότι ένα από τα πιο παραστατικά κεφάλαια είναι αυτό που έχει τον τίτλο «Ο Κολοκοτρώνης σώζει την Επανάσταση». Επιλέγω χαρακτηριστικά στοιχεία που συμπληρώνουν όσα ως τώρα αναφέραμε.
Βρισκόμαστε στο 1827. «Η καταστροφή του Φαλήρου και η πτώση της Ακρόπολης της Αθήνας σκόρπισαν τον πανικό στην κυβέρνηση Ζαΐμη και τους κοτζαμπάσηδες που τη στήριζαν». Η κυβέρνηση κρύφτηκε στο Μπούρτζι. «Την ψυχολογική αυτή στιγμή, όπου τα πάντα φαίνονταν να καταρρέουν μέσα σ’ ένα κλίμα τρόμου, θέλησε να εκμεταλλευτεί ο Ιμπραήμ και υιοθέτησε την τακτική του Κιουταχή που με ήπιες μεθόδους πέτυχε να υποτάξει τους καπετανέους της Ρούμελης». Με οικονομικές παροχές και υποσχέσεις αμνηστίας δοκιμάζει να προσεταιριστεί αγωνιστές.
«Και επροσκύνησαν οι καπετανέοι των αρχόντων», λέει ο Κολοκοτρώνης. Ο Βουρνάς αναφέρει ονόματα προσκυνημένων. Ο Ιμπραήμ από την άλλη φερόταν πολύ «γλυκά» στους Έλληνες, δεν έκαιγε, δεν κατέστρεφε. «Το σχέδιο ήταν πραγματικά σατανικό». Έδωσε εντολή στον πασά της Πάτρας να σχηματίσει ένοπλα σώματα από τους προσκυνημένους. Αναφέρονται παραδείγματα ανθρώπων που προσκυνούσαν κι άλλοι που δεν ήθελαν με κανέναν τρόπο να υποταχθούν. Ο Ιμπραήμ έδινε σε όποιον προσκυνούσε ένα «προσκυνόχαρτο» ονομαζόμενο «ράι μπουγιουρντί».
Συνεχίζεται…
Ξάνθη, Μάρτιος 2021
Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
