14 Σεπτεμβριου 1944: 78 χρονια απο την 2η απελευθερωση της Κομοτηνης

Στις 14 Σεπτεμβρίου 1944 η διοίκηση της Κομοτηνής παραδίδεται από τον Βούλγαρο κατοχικό νομάρχη Νατσάλνικ στους αντάρτες του ΕΑΜ – ΕΛΑΣ. Λίγο αργότερα φρούραρχος Κομοτηνής αναλαμβάνει ο Μαρίνος Σαχαρίδης και δήμαρχος ο Χρήστος Μαρκίδης. Μια λαμπρή σελίδα της νεότερης ιστορίας μας που δεν γιορτάζεται γιατί η Ελλάδα επέλεξε την ιστορική λήθη στο όνομα της εκκαθάρισης των αντιπάλων του εμφυλίου. Εκείνων δηλαδή που την απελευθέρωσαν από την τριπλή κατοχή του 1941-44.

Σύμφωνα με την ιστορική μαρτυρία του αείμνηστου δάσκαλου με καταγωγή από την Γρατινή, Γιώργου Σακκάρη προς τον δημοσιογράφο Τέλη Κελεσίδη «με το σπάσιμο του άξονα και την αλλαγή του καθεστώτος στην Βουλγαρία με το κάρο της δημαρχίας κατέβηκαν επτά αντάρτες από την Γρατινή στην Κομοτηνή, ο Σμαραγδής που είχε το προσωνύμιο Τζαβέλας, ο Αράπης από τα Πετρωτά, ο Τάσος Φορτούνας υπάλληλος στις τηλεπικοινωνίες, ο ίδιος ο Γιώργος Σακκάρης  και ακόμα τρεις. Ένας αντάρτης παρέμεινε φρουρά στον δρόμο του νοσοκομείου, ένας ανέλαβε φρουρά στον δρόμο του Κοσμίου, ένας στην οδό Ξάνθης και ένας στην περιοχή της εξόδου της πόλης προς τον Ίασμο (Ποσπός). Οι υπόλοιποι τρεις πήγαν στη Νομαρχία όπου ο Βούλγαρος κατοχικός νομάρχης Νατσάλνικ, παρέδωσε τη διοίκηση της πόλης στους αντάρτες του ΕΛΑΣ».

Η Κομοτηνή για μια ακόμη φορά στην πολυκύμαντη νεότερη ιστορία της παραδινόταν αναίμακτα σε ελληνικά χέρια, όπως συνέβη και στις 14 Μαΐου του 1920, όταν ο ελληνικός στρατός προέλασε στο εσωτερικό της Θράκης χωρίς να συναντήσει αντίσταση, ανοίγοντας το μεγάλο ιστορικό κεφάλαιο της ενσωμάτωσής της στον ελληνικό κορμό, χάρη στην πολιτική ευφυΐα του Ελευθερίου Βενιζέλου και των πολιτικών και στρατιωτικών του συμβούλων.

Όπως είναι γνωστό, οι Γερμανοί κατακτητές είχαν παραχωρήσει στους Βουλγάρους την Ανατολική Μακεδονία και Θράκη και κράτησαν για λογαριασμό τους όλον τον Νομό Έβρου -εκτός της Αλεξανδρούπολης- που ονόμαζαν «Ελευθέρα Ζώνη». Σε αυτή τη ζώνη ξεκίνησε το αντάρτικο ενάντια στη γερμανική κατοχή.

Στις 28 Αυγούστου 1944 οι μαχητές του ΕΑΜ, του ΕΛΑΣ και της ΕΠΟΝ εξαπέλυσαν γενική, κατά μέτωπο επίθεση σε τρεις τομείς στον Έβρο: Στο Διδυμότειχο, έδρα του γερμανικού αρχηγείου με σκληρές μάχες, στις Φέρες χωρίς μάχες, παρά μόνο με τις διαδηλώσεις των άοπλων κατοίκων και στο Σουφλί όπου είχε εγκατασταθεί επίλεκτη γερμανική μονάδα των Ες-Ες.

Οι Φέρες θα είναι η πρώτη περιοχή της Ελλάδας, αλλά και της Ευρώπης που θα απελευθερωθεί από τους Γερμανούς. Ο τρόπος που έγινε, η μαζική συμμετοχή όλων των κατοίκων, η τόλμη, το θράσος, η ψυχή του αρχηγού της Εθνικής Αντίστασης, έκανε μεγάλη εντύπωση στους ευρωπαϊκούς λαούς. Η απελευθέρωση των Φερών, καθώς και του Διδυμοτείχου την επόμενη μέρα, και οι αγώνες των Εβριτών είναι πρώτη είδηση στα δελτία ειδήσεων των ραδιοφωνικών σταθμών του Λονδίνου και της Μόσχας. Ήταν η πρώτη ελπίδα λευτεριάς για την Ευρώπη.

Στις 3 Σεπτεμβρίου 1944, ο Νομός Έβρου είναι ελεύθερος. Ο απολογισμός των μαχών: 200 Γερμανοί νεκροί, 190 αγνοούμενοι (οι περισσότεροι πνίγηκαν στον ποταμό Έβρο στην προσπάθειά τους να διαφύγουν στην Τουρκία) και 410 αιχμάλωτοι. Τώρα έπρεπε να απελευθερωθεί και το βουλγαροκρατούμενο τμήμα της Θράκης που υπέφερε κάτω από τη ληστρική, φασιστική διοίκηση. Τμήμα του 81ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ κινήθηκε νότια προς τη βουλγαροκρατούμενη Αλεξανδρούπολη.

Στις 9 Σεπτεμβρίου το Πατριωτικό Μέτωπο της Βουλγαρίας με την στρατιωτική συνηγορία της Σοβιετικής Ένωσης και με πολιτικό βραχίονα το Κομουνιστικό Κόμμα Βουλγαρίας αναλαμβάνει την εξουσία στην γειτονική χώρα. Μετά την επικράτησή τους στις 11 Σεπτεμβρίου 1944 οι δυνάμεις του Πατριωτικού Μετώπου στην Αλεξανδρούπολη συνέστησαν «επαναστατική επιτροπή». Την επομένη, το Πατριωτικό Μέτωπο συμφώνησε με τον εκπρόσωπο του ΕΑΜ, Νίκο Κανακαρίδη (Λάμπρος), να εισέλθει ο ΕΛΑΣ στην πόλη και να του παρασχεθεί κάθε βοήθεια σε πολεμοφόδια και τρόφιμα. Τα τμήματα του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ αφού εισέλθουν στην Αλεξανδρούπολη θα εγκαταστήσουν την πρώτη Τοπική Λαϊκή Αυτοδιοίκηση

Στις 14 Σεπτεμβρίου 1944 θα απελευθερωθούν η Κομοτηνή και η Ξάνθη. Η Θράκη έμεινε αυτοδιοικούμενη μέχρι τον Απρίλη του 1945.

Παρουσιάζουμε σήμερα ιστορικό ντοκουμέντο που δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά στην ιστοσελίδα ourbalkans.wordpress.com. Το συγκεκριμένο ιστορικό ντοκουμέντο αποτελεί μία κοινή έκκληση Ελλήνων, Βουλγάρων, Τούρκων και Αρμενίων αντιφασιστών της Κομοτηνής, με ημερομηνία 11 Σεπτεμβρίου 1944, δύο ημέρες μετά την απελευθέρωση της Βουλγαρίας και το πέρασμά της στο αντιφασιστικό στρατόπεδο και τρεις ακριβώς μέρες πριν από την απελευθέρωση της Κομοτηνής από την επώδυνη βουλγαρική κατοχή.

Όπως αναφέρεται στην ιστορική πηγή του δημοσιεύματος, «η προκήρυξη που βρίσκεται στα βουλγαρικά αρχεία έχει για εμάς σημασία καθώς μεταφέρει το κλίμα που επικρατούσε στις βουλγαροκρατούμενες περιοχές της Ελλάδας εκείνες τις ημέρες, όπου οι διεργασίες μεταξύ των αντιφασιστών των δύο πλευρών ήταν έντονες.

Επιπλέον, αν και γνωρίζουμε από την τελική πορεία των πραγμάτων ποια ήταν η εξέλιξη, είναι σημαντικό να έχουμε κατά νου το εύρος των δυνατοτήτων που ανοίγονταν όταν η στροφή της εξέλιξης του πολέμου εναντίον του Άξονα άρχισε να έχει άμεσο αντίκτυπο και στα Βαλκάνια.

Στην Κομοτηνή, εντός του βουλγαρικού στρατού, είχε δημιουργηθεί ήδη από το 1941 ένα αντιφασιστικό δίκτυο που έδινε πληροφορίες και βοηθούσε τους ντόπιους. Το δίκτυο ανακαλύφθηκε το 1942 και 23 Βούλγαροι στρατιώτες καταδικάστηκαν σε πολυετείς ποινές ή/και σε θάνατο. Παρά το συγκεκριμένο πλήγμα από το 1942, το βουλγαρικό Κ.Κ. καταφέρνει να δημιουργήσει παράνομη οργάνωση εντός του Συντάγματος που εδρεύει στην Κομοτηνή (για περισσότερες πληροφορίες δείτε το παλαιότερο άρθρο μας: Έλληνες και Βούλγαροι αντιφασίστες στη Μακεδονία και τη Θράκη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου).

Είναι αυτοί οι άνθρωποι που μόλις οι συνθήκες το επιτρέψουν θα αναλάβουν τα ηνία και θα εκδώσουν την παρακάτω προκήρυξη. Όσον αφορά τους Έλληνες που υπογράφουν την προκήρυξη, γνωρίζουμε ότι κάποιοι αποτελούν ιδρυτικά μέλη του τοπικού ΕΑΜ (Κακαρέλης, Πλατσίδας, Γερασίμου). Για τους Τούρκους και Αρμένιους υπογράφοντες δεν έχει καταστεί δυνατόν να εντοπίσουμε περαιτέρω στοιχεία.

Λίγες ημέρες μετά, στις 14 Σεπτεμβρίου η διοίκηση της πόλης της Κομοτηνής παραδίδεται από τους Βούλγαρους σε ολιγομελή αντάρτικη ομάδα που εισέρχεται στην πόλη. Το επόμενο διάστημα η ΕΑΜική διοίκηση συνυπάρχει με τον βουλγαρικό στρατό υπό την πολιτική πλέον ηγεμονία του Πατριωτικού Μετώπου της Βουλγαρίας. Μάλιστα, η νέα βουλγαρική διοίκηση θα λειτουργήσει στρατοδικείο το οποίο θα καταδικάσει φασίστες αξιωματικούς και στρατιώτες που είχαν προβεί σε επαίσχυντες πράξεις. Οι καταδικασθέντες θα τουφεκιστούν από ΕΛΑΣίτες.

Το ιστορικό τεκμήριο που παρουσιάζεται είναι σε δική μας μετάφραση ενώ ακολουθεί η προκήρυξη στα βουλγαρικά».

ΚΑΤΟΙΚΟΙ ΤΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ (Μπελομόριε)!

Το τέλος των αδελφοκτόνων πολέμων μεταξύ των βαλκανικών λαών έφτασε! Ο ανίκητος ΚΟΚΚΙΝΟΣ ΣΤΡΑΤΟΣ του μεγάλου ρωσικού λαού προελαύνει στα Βαλκάνια. Ο βουλγαρικός λαός τον προϋπαντεί με ενθουσιασμό και περνάει δίχως επιφυλάξεις κάτω απ’ τη δική του σημαία. Από σήμερα ο βουλγαρικός στρατός έτεινε αδελφικό χέρι στον ΚΟΚΚΙΝΟ ΣΤΡΑΤΟ και πέρασε στις υπηρεσίες των υπόδουλων βαλκανικών λαών.

Εμείς πραγματοποιούμε έκκληση προς το σύνολο του πληθυσμού της Κομοτηνής, χωρίς διάκριση εθνοτήτων να έχει πλήρη πίστη προς τον ΒΟΥΛΓΑΡΙΚΟ ΣΤΡΑΤΟ, ο οποίος είναι έτοιμος να υπηρετήσει με τη ζωή του την ΠΑΝΤΟΤΙΝΗ ΑΔΕΛΦΟΤΗΤΑ μεταξύ των βαλκανικών λαών. Γι’ αυτό εμείς κάνουμε έκκληση προς Εσάς, να στολίσετε τα σπίτια σας με το ΑΝΙΚΗΤΟ ΚΟΚΚΙΝΟ ΛΑΒΑΡΟ του ΣΦΥΡΙΟΥ και ΔΡΕΠΑΝΙΟΥ, να κατεβάσετε όλες τις πατριωτικές σημαίες των τυφλωμένων Βουλγάρων και Ελλήνων πατριωτών και να τηρήσουμε πλήρη τάξη και ησυχία μέχρι αύριο, όταν θα οργανωθούν κοινές συγκεντρώσεις μεταξύ ΒΟΥΛΓΑΡΩΝ και ΕΛΛΗΝΩΝ μαχητών για την ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ και την ειρηνική ανάπτυξη των βαλκανικών λαών.

Ζήτω η αδελφική συνεργασία μεταξύ του βουλγαρικού, ελληνικού, αρμένικου και τουρκικού λαού!

Ζήτω η μαχητική αδελφοσύνη μεταξύ του ΚΟΚΚΙΝΟΥ ΒΟΥΛΓΑΡΙΚΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ και όλων των κόκκινων ελληνικών (ανταρτικών) ομάδων!

Ζήτω οι ελεύθεροι βαλκανικοί λαοί!

Ζήτω η απελευθερώτριά τους Ε.Σ.Σ.Δ. και ο δικός της ανίκητος κόκκινος στρατός!

Ζήτω ο ΣΤΑΛΙΝ!

ΘΑΝΑΤΟΣ ΣΤΟΝ ΦΑΣΙΣΜΟ!

Εκ μέρους της Προσωρινής Επιτροπής του Πατριωτικού Μετώπου – πόλη Κομοτηνή

Φιλίπ Γκεοργκίεφ, Δρ. Αλ. Μίντσεφ, Γκεόργκι Μπίλεφ, Στέφαν Τσολάκοφ, Στέφαν Ρόμπεφ, Κίριλ Μπέτσεφ, Πέταρ Μέσεφ, Μίλους Τοπάλοφ, Βασίλ Μάικοφ, Κίριλ Τσερνοκόλεφ, Γκεόργκι Ράσεφ, Γκεόργκι Σιμεόνοφ, Ντόμπρεφ – δάσκαλος γυμνασίου, Άνγκελ Καραϊβάνοφ, Όθων Κακαρέλης, Αθανάσιος Πλατσίδης, Αιμίλιος Γερασίμου, Νικόλαος Νικολαϊδης, Κώστας Σιμόπουλος, Γιουσνί Γιουσούφ, Σεφκέτ Οσμάνοφ, Τακβόρ Κεβορκιάν, Μπεντρός Μπερμπεριάν, Χατσίκ Νισανιάν.

πόλη Κομοτηνή, 11 Σεπτεμβρίου 1944

Να διατηρήσουμε την ιστορική μνήμη

Ανήμερα της 14^ης Σεπτεμβρίου ο Δάμωνας Δαμιανός μίλησε για το περιεχόμενο του ιστορικού αυτού ντοκουμέντου και στο «Ράδιο Παρατηρητής 94fm» υπενθυμίζοντας πως το 2005, επί δημαρχίας του αειμνήστου δημάρχου Κομοτηνής κ. Αναστάσιου Βαβατσικλή η ημέρα αυτή καθιερώθηκε ως ημέρα μνήμης, ενώ την ίδια περίοδο ανεγέρθηκε και το μνημείο της Εθνικής αντίστασης στον περίβολο χώρα της Νομαρχίας Ροδόπης.

Ο κ.Δαμιανός εξέφρασε την άποψη πως «είναι χρέος του Δήμου Κομοτηνής και της υφιστάμενης διοίκησης η ιστορία αυτή που ξεκίνησε το 2005 με το μνημείο να συνεχιστεί και να εορτάζεται η  ημέρα αυτή ώστε να μην σβήνεται η μνήμη». Όπως τόνισε δεν υπάρχουν σήμερα στη ζωή άνθρωποι που έζησαν τα περιγραφόμενα γεγονότα, ωστόσο βρίσκονται εν ζωή τα εγγόνια ή ενδεχομένως και τα παιδιά τους που διαθέτουν τις μνήμες αυτές από τις εξιστορήσεις. «Να μην γίνουμε εμείς οι φορείς της ιστορικής λήθης αλλά η άσβεστη διαχείριση της ιστορικής μνήμης για να μην χάσουμε την σύνδεσή μας με το παρελθόν» ανέφερε ο ίδιος.

Κλείνοντας ο ίδιος θέλησε να σταθεί και στο γεγονός ότι το ντοκουμέντο αυτό αποτελεί «αδιάψευστο» μάρτυρα πως «στην Κομοτηνή δεν υπήρχε μόνο αυτό το οποίο σήμερα φαίνεται ότι αποτελεί την κυρίαρχη διαχωριστική γραμμή μεταξύ των ανθρώπων, αν θέλετε η θρησκεία ή η διαφορετική εθνοτική καταγωγή, αλλά αντιθέτως η ιδεολογία εκείνη την εποχή ένωνε τις διαφορετικές καταγωγές και θρησκείες και το μωσαϊκό το οποίο πάντοτε ήταν η Κομοτηνή από το 1920 και μετά».

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.