Το τοπωνυμιο «Πελοποννησος»

Το όνομα «Πελοπόννησος» συναντάται για πρώτη φορά στον Εκαταίο τον Μιλήσιο, ιστοριογράφο και χαρτογράφο του 6ου αιώνα π.Χ., και υπάρχουν δύο εκδοχές που συνδέονται με την ετυμολογία Πελοπόννησος.
 
Η πρώτη αναφέρει ότι το όνομα προέρχεται από το Πέλων + νήσος, δηλαδή Πελάς, η χώρα των Πελασγών. Ο όρος Πελασγοί είναι όρος με αρκετά ασαφές περιεχόμενο. Πρόκειται για το όνομα που χρησιμοποίησαν οι αρχαίοι συγγραφείς για να υποδηλώσουν τους Προέλληνες, τους κατοίκους δηλαδή του ελλαδικού χώρου ήδη από τα προϊστορικά χρόνια. Μεταγενέστεροι πάντως συγγραφείς χρησιμοποιούν τον όρο αυτό για να περιγράψουν και αμιγώς ελληνικούς πληθυσμούς.
 
Οι Πελασγοί πήραν το όνομά τους από τον Πελασγό, τον μυθικό ιδρυτή του Άργους, για του οποίου την καταγωγή υπάρχουν πολλές εκδοχές. Από το όνομα Πελασγοί λοιπόν προέρχονται και οι ονομασίες Πύλος, Πελλάνα και Πελλήνη, σύμφωνα με την παραπάνω αυτή εκδοχή.
 
Η δεύτερη, και πιο γνωστή εκδοχή για την προέλευση της ονομασίας του νησιού, είναι ότι προέρχεται από το Πέλοψ + νήσος, δηλαδή η νήσος του Πέλοπα, τον γιο του Ταντάλου, βασιλιά της Φρυγίας ή της Λυδίας και της Κλυτίας.
 
Όταν ο Πέλοπας ήταν μικρός, ο πατέρας του τον σκότωσε, τον τεμάχισε και πρόσφερε τα μέλη του ως γεύμα στους θεούς για να δοκιμάσει την παντοδυναμία και τη σοφία τους. Οι θεοί όμως αντιλήφθηκαν την απάτη και δεν δοκίμασαν το φαγητό. Η μόνη θεά που έφαγε ένα κομματάκι από τον Πέλοπα ήταν η Δήμητρα, η οποία ήταν αφηρημένη λόγω της θλίψης της για την αρπαγή της κόρης της Περσεφόνης από τον Πλούτωνα. Τότε ο Δίας και ο Ερμής έβαλαν ξανά όλα τα κομμάτια του Πέλοπα στο καζάνι έτσι ώστε να μπορέσει η Κλωθώ, μία από τις τρεις Μοίρες, να τα ανασυγκροτήσει. Τον ώμο του που είχε φάει κατά λάθος η Δήμητρα τον συμπλήρωσε με ελεφαντόδοντο, γι’ αυτό και οι απόγονοι του Πέλοπα, οι Πελοπίδες, έχουν μια λευκή κηλίδα για αναγνωριστικό σημάδι. Έτσι, ο Πέλοπας αναστήθηκε, ενώ ο Τάνταλος καταδικάστηκε για την πράξη του σε αιώνια πείνα και δίψα από τους θεούς.
 

Όταν μεγάλωσε ο Πέλοπας πήγε στην περιοχή της Πίσας¹  όπου βασίλευε ο Οινόμαος, με τον οποίο αγωνίστηκαν σε αρματοδρομία. Ο Πέλοπας νίκησε χάρη στο χρυσό άρμα με τα φτερωτά άλογα που του είχε δώσει ο Ποσειδώνας. Κατά άλλη εκδοχή νίκησε επειδή έπεισε τον Μυρτίλο, τον ηνίοχο του Οινόμαου, δίνοντάς του ως αντάλλαγμα το μισό βασίλειο²  να τον βοηθήσει. Έτσι ο Μυρτίλος έβαλε κέρινα καρφιά στον άξονα του εμπρόσθιου τροχού του άρματος του βασιλιά, ή, σύμφωνα με άλλους, δεν έβαλε καθόλου. Όταν λοιπόν ξεκίνησαν οι αγώνες, το τέθριππο του Οινόμαου αναποδογύρισε και αυτός σκοτώθηκε.
 
Ο Πέλοπας παντρεύτηκε έπειτα την κόρη του Οινόμαου, την Ιπποδάμεια, και έγινε βασιλιάς. Κατόπιν όμως αθέτησε την υπόσχεσή του στον Μυρτίλο και τον πέταξε στη θάλασσα, στο πέλαγος όπου, σύμφωνα με ορισμένους, ονομάστηκε από αυτόν Μυρτώο πέλαγος.
 
Ο Πέλοπας με την Ιπποδάμεια απέκτησαν τρία παιδιά, τον Ατρέα, τη Θυέστη και τον Πιτθέα, ενώ στον Πέλοπα αποδίδεται επίσης η ίδρυση των Ολυμπιακών Αγώνων και στη γυναίκα του τα Ηραία, αγώνες προς τιμήν της Θεάς Ήρας.
 
*Η Λεύκη Σαραντινού είναι φιλόλογος, ιστορικός και συγγραφέας. Τελευταίο της βιβλίο η ιστορική μελέτη «Μύθοι που έγιναν ιστορία», Εκδόσεις Ενάλιος, Αθήνα 2020.
 

¹Η Πίσα ήταν πόλη-κράτος της Ηλείας, 4χλμ. περίπου μακριά από την Ολυμπία, την οποία ίδρυσε ο Πίσος.
²Σύμφωνα με άλλες πηγές του υποσχέθηκε ως αντάλλαγμα μια νύχτα με την κόρη του Οινόμαου, την Ιπποδάμεια.

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.