Ποιο ειναι το προβλημα της Ευρωπης;

Με αφορμή τον πόλεμο στην Ουκρανία

Έγραφε ο ακαδημαϊκός γεωπολιτικός Χάλφορντ Μακίντερ το 1919 στο έργο του «Δημοκρατικά ιδεώδη και πραγματικότητα»: «Όποιος κυβερνά την Ανατολική Ευρώπη, κυβερνά το Χάρτλαντ. Όποιος κυβερνά το Χάρτλαντ, κυβερνά την Πλανητική Νήσο. Όποιος κυβερνά την Πλανητική Νήσο, κυβερνά ολόκληρο τον Κόσμο», ορίζοντας ως Χάρτλαντ (καρδιά της Γης) περίπου τα όρια της Σοβιετικής Ένωσης στο απόγειο της δύναμής της στον Ψυχρό Πόλεμο, όπως συγκροτήθηκε πολύ αργότερα μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο μαζί με τις χώρες του Συμφώνου της Βαρσοβίας. Διαπίστωνε μάλιστα από τότε «τη ζωτικής σημασίας αναγκαιότητα να υπάρχει μια γραμμή ανεξαρτήτων κρατών ανάμεσα στη Γερμανία και στη Ρωσία», προτείνοντας τη δημιουργία ενός αναχώματος από ανεξάρτητα ανατολικοευρωπαϊκά κράτη από την Εσθονία μέχρι τη Βουλγαρία.

Στην προσέγγιση του Μακίντερ η Ανατολική Ευρώπη γίνεται η περιοχή-κλειδί του Χάρτλαντ, απ’ όπου προέρχεται η χερσαία ισχύς της Γερμανίας και ιδίως αυτή της Ρωσίας. Επί της ουσίας, το διακύβευμα των δύο Παγκοσμίων Πολέμων ήταν το αν η Γερμανία θα κυριαρχούσε επί του Χάρτλαντ της Ευρασίας, το οποίο εκτεινόταν στα ανατολικά της, ενώ το ζητούμενο του Ψυχρού Πολέμου ήταν η κυριαρχία τής Σοβιετικής Ένωσης επί της Ανατολικής Ευρώπης, ήτοι το δυτικό άκρο του Χάρτλαντ του Μακίντερ. Ο ίδιος προχώρησε μάλιστα ένα βήμα παραπέρα, συμπεριλαμβάνοντας στο «ανάχωμα» προς τη Ρωσία μια σειρά κρατών στα ανατολικά, τότε, της Ανατολικής Ευρώπης: τη Λευκορωσία, την Ουκρανία, τη Γεωργία, την Αρμενία, το Αζερμπαϊτζάν και το Νταγκεστάν, προκειμένου να ανακόψει τα σχέδια της Ρωσίας των Μπολσεβίκων. Πραγματικά, με την κατάρρευση της ΕΣΣΔ το 1991 θα εμφανιζόταν μια σειρά από νέα ανεξάρτητα κράτη σε εντυπωσιακή ομοιότητα με την πρόταση του Μακίντερ. Όμως για τον Μακίντερ και τον μαθητή του Τζέημς Φαίργκριβ, η περιοχή αυτή έχει ένα «μοιραίο γεωγραφικό μειονέκτημα». Ανήκει στη «ζώνη κρούσης» μεταξύ της Θαλάσσιας Ευρώπης από τη μία, τα συμφέροντα της οποίας βρίσκονται στις «ανοικτές θάλασσες», και, από την άλλη, του «Ευρασιατικού Χάρτλαντ, τα συμφέροντα του οποίου βρίσκονται στα ηπειρωτικά». Εν ολίγοις, κατά τους Μακίντερ και Φαίργκριβ, από στρατηγική άποψη, δεν «υφίσταται χώρος» για την Κεντρική Ανατολική Ευρώπη.

Η συμβουλή που έδινε ο Μακίντερ στις αγγλοσαξονικές ελίτ ήταν πως θα πρέπει να εμποδίσουν με κάθε τρόπο την επικυριαρχία μιας δύναμης πάνω στην Κεντρική Ευρασία, διότι θα οδηγούσε στην επικυριαρχία πάνω σε όλη την Ευρασία και την παγκόσμια νήσο. Το συμφέρον των ναυτικών δυνάμεων (παλαιότερα επικρατέστερη ήταν η Αγγλία και σήμερα αποκλειστικά οι ΗΠΑ), υποστηρίζει η σχολή σκέψης του Μακίντερ, είναι να κρατούν την Ευρασία πολιτικά διαιρεμένη. Σε αυτό συμφωνεί και ο έτερος των μεγάλων γεωπολιτικών ο Νίκολας Σπάικμαν, ο οποίος από το 1942 σημείωνε: «Μια ομοσπονδιακή Ευρώπη θα αποτελούσε μια συσσώρευση ισχύος, η οποία θα άλλαζε εντελώς τη σημασία που έχουμε ως Ατλαντική δύναμη και θα αποδυνάμωνε σημαντικά τη θέση μας στο δυτικό ημισφαίριο». Με τη διάλυση της ΕΣΣΔ και του Συμφώνου της Βαρσοβίας το δόγμα Μακίντερ επανήλθε στο προσκήνιο αφού η περιοχή αυτή μεταβλήθηκε σε πεδίο αντιπαράθεσης. Αυτό επιβεβαιώνεται από τα γεγονότα του 2014 και σήμερα στην Ουκρανία, από τη στόχευση της Λευκορωσίας, από τη Γεωργία, την Αρμενία κλπ. Ας μην περιμένουμε η Ουκρανία να είναι το τελευταίο πεδίο αντιπαράθεσης της Δύσης, υπό την ηγεμονία των ΗΠΑ, με τη Ρωσία. Οι ευρωπαϊκές χώρες της πρώην ΕΣΣΔ και του Συμφώνου της Βαρσοβίας θα συνεχίσουν να αποτελούν τη «ζώνη κρούσης».

Ο ρόλος της ΕΕ στις εξελίξεις στην ευρωπαϊκή ήπειρο είναι ρόλος ακόλουθου των ΗΠΑ. Οι ΗΠΑ υπαγόρευσαν τις εξελίξεις στην Ευρώπη. Η Ευρώπη πληρώνει και θα συνεχίσει να πληρώνει στο διηνεκές μέλλον τις επιπτώσεις του ευρωπαϊκού εμφυλίου πολέμου (1914-1945), των δύο Παγκοσμίων Πολέμων, που την κατέστρεψαν και αποδυνάμωσαν τις κυρίαρχες δυνάμεις της, με αποτέλεσμα να αναδειχθούν οι ΗΠΑ ως επικυρίαρχη δύναμη της Δύσης. Έτσι, αντί με το τέλος τού Ψυχρού Πολέμου η ΕΕ να προχωρήσει στην εμβάθυνσή της με τα δώδεκα μέλη που είχε τότε, προχώρησε σε συνεχείς διευρύνσεις που αναίρεσαν στην πράξη κάθε προοπτική ενοποίησης και ανάδειξής της σε πόλο των παγκόσμιων εξελίξεων

Όμως, έκτοτε ο ρόλος της ΕΕ στις εξελίξεις στην ευρωπαϊκή ήπειρο είναι ρόλος ακόλουθου των ΗΠΑ. Οι ΗΠΑ υπαγόρευσαν τις εξελίξεις στην Ευρώπη. Η Ευρώπη πληρώνει και θα συνεχίσει να πληρώνει στο διηνεκές μέλλον τις επιπτώσεις τού ευρωπαϊκού εμφυλίου πολέμου (1914-1945), των δύο Παγκοσμίων Πολέμων, που την κατέστρεψαν και αποδυνάμωσαν τις κυρίαρχες δυνάμεις της, με αποτέλεσμα να αναδειχθούν οι ΗΠΑ ως επικυρίαρχη δύναμη της Δύσης. Έτσι, αντί με το τέλος τού Ψυχρού Πολέμου η ΕΕ να προχωρήσει στην εμβάθυνσή της με τα δώδεκα μέλη που είχε τότε, προχώρησε σε συνεχείς διευρύνσεις που αναίρεσαν στην πράξη κάθε προοπτική ενοποίησης και ανάδειξής της σε πόλο των παγκόσμιων εξελίξεων.

Γιατί προέβη η ΕΕ σε συνεχείς διευρύνσεις;

Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι το 1994, ο Μπιλ Κλίντον, πρόεδρος των ΗΠΑ τότε, κατά την επίσκεψή του στη Ρίγα και στη Βαρσοβία, διαβεβαίωσε τους ηγέτες των τριών Βαλτικών χωρών και της Πολωνίας ότι η απόφασή του για την άμεση ένταξη των χωρών της Βαλτικής και της Κεντρικής Ευρώπης στις δομές της Δύσης ήταν οριστική παρά τις αρχικές αντιρρήσεις της Μόσχας. Μάλιστα σε δηλώσεις του στην “Daily Telegraph” επικαλέσθηκε την ανάγκη ανάληψης ηγετικού ρόλου της Γερμανίας, στο πλαίσιο μιας διευρυμένης προς Ανατολάς Ευρωπαϊκής Ένωσης, δεδομένου ότι οι χώρες αυτές, του Βίζεγκραντ και της Βαλτικής, ανήκουν ιστορικά στον χώρο της γερμανικής επιρροής. Αποδόθηκε χωρίς προσχήματα από τις ΗΠΑ, το χρίσμα στον ηγεμονικό ρόλο που φιλοδοξούσε να διαδραματίσει η ενωμένη πλέον Γερμανία, υπό την επικυριαρχία όμως της Ουάσινγκτον και τον ρόλο κομπάρσου που δεν θα μπορέσει να υπερβεί, παρά τις πρόσφατες εξαγγελίες του καγκελαρίου Σολτς για τον επανεξοπλισμό της.  Έτσι οδηγηθήκαμε στη Γερμανική Ευρώπη και ακυρώθηκε η προσδοκία της Ενωμένης Ευρώπης.

Μάλιστα οι ΗΠΑ αξιοποίησαν την ΕΕ ως δέλεαρ των λαών για την επέκταση του ΝΑΤΟ στην Ανατολική Ευρώπη, με την υπόσχεση ότι θα ακολουθήσει και η ένταξή τους στις ευρωπαϊκές δομές. Έτσι εντάχθηκαν Βουλγαρία και Ρουμανία, κράτη που ούτε τώρα δεν ικανοποιούν τα ενταξιακά κριτήρια, για να έχει πρόσβαση το ΝΑΤΟ στη Μαύρη Θάλασσα, και η Ουγγαρία και η Πολωνία, που ενέχονται για θέματα δικαίου. Με το δέλεαρ της ΕΕ εντάσσονται στο ΝΑΤΟ χώρες των Δυτικών Βαλκανίων οι οποίες πόρρω απέχουν, στοιχειωδώς έστω, από την ικανοποίηση  των ενταξιακών κριτηρίων.

Όμως ενώ ο Μακίντερ μάς ερμηνεύει τους λόγους για τους οποίους η Ανατολική Ευρώπη θα αποτελεί μόνιμα τη «ζώνη κρούσης», αφού «όποιος κυβερνά την Ανατολική Ευρώπη, κυβερνά το Χάρτλαντ», μέσα από το δόγμα του αναδεικνύεται και η λύση του προβλήματος. Μόνον ένα ευρωπαϊκό σύστημα ασφαλείας που θα περιλαμβάνει και τη Ρωσία, που ευελπιστούσε ότι θα ενταχθεί στις δομές του ΝΑΤΟ μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, μπορεί να διασφαλίσει την ειρήνη στην ήπειρο. Όμως για να συμβεί αυτό θα πρέπει η ΕΕ να υπερβεί τις συνέπειες των δύο Παγκοσμίων Πολέμων και να απεξαρτηθεί από τη μέγγενη των ΗΠΑ. Αυτό είναι το πρόβλημα της Ευρώπης.

Αλεξανδρούπολη, 4/3/2022

google-news Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.