Ο εκτοπισμος των Εβραιων απο τις κατεχομενες περιοχης

Η επίσκεψη της Κλειώς

Η αντίδραση των υπολοίπων χωρών που είχαν υποστεί την εισβολή των Γερμανών στο αίτημά των τελευταίων για τον εκτοπισμό των Εβραίων από τα εδάφη τους  ποικίλει κατά πολύ. Άλλες χώρες  συνεργάστηκαν για τον σκοπό αυτό αγαστά με τον κατακτητή- ή, όπως θα δούμε, και πιο χλιαρά πολλές φορές-, αφού ο αντισημιτισμός ήταν κάτι παραπάνω από διαδεδομένος στον κόσμο τη δεκαετία του ’40, κάποιοι, όμως, αψήφησαν  τους Γερμανούς, καταφέρνοντας έτσι να διασώσουν μεγάλο μέρος του εβραϊκού πληθυσμού τους. Δεν θα πρέπει, πάντως, να ξεχνάμε ότι και η επιθυμία των ίδιων των Γερμανών για εκτοπισμό των Εβραίων από κάθε χώρα ποικίλε επίσης κατά πολύ, με αποτέλεσμα, σε όποια μέρη οι ντόπιοι βοήθησαν τελικά στη σωτηρία των Εβραίων, να συνεπικουρηθούν από τους ίδιους τους ναζί σε αυτό. Με άλλα λόγια, οι αναμφισβήτητα ηρωικές προσπάθειες των ανθρώπων που βοήθησαν τους Εβραίους να γλιτώσουν, δεν θα είχαν ευοδωθεί αν οι ίδιοι οι Γερμανοί δεν έκαναν «τα στραβά μάτια» στην επιχείρηση αυτή.

Όπου συνέβη αυτό, φυσικά, δεν σημαίνει ότι οι Γερμανοί ήταν φιλοεβραίοι, απλά δεν ήθελαν ή δεν μπορούσαν να σπαταλήσουν ανθρώπινο δυναμικό έτσι ώστε να ανακαλύψουν τους κρυμμένους Εβραίους ή να αναγκάσουν τους ντόπιους να τους παραδώσουν. Σε κάποιες περιπτώσεις, επίσης, η φυγή τους από το έδαφος του Γ΄ Ράιχ-και όχι απαραίτητα η εξόντωσή τους-, σε κάθε περίπτωση, εξυπηρετούσε τον στόχο τους για την επίτευξη της φυλετικής καθαρότητας.

Μία τέτοια περίπτωση είναι η περίπτωση της Δανίας, της χώρας που κατάφερε να διασώσει το μεγαλύτερο ποσοστό των Εβραίων της χώρας της. Γενικά, οι διώξεις των Εβραίων εντάθηκαν μετά το 1942 και ιδίως το 1943 όταν πολλοί σύμμαχοι των Γερμανών άρχισαν να τους εγκαταλείπουν, καθώς η ήττα τους στον πόλεμο διαγραφόταν πλέον ολοκάθαρα.

Στη Δανία, τη χώρα που γνώρισε την πιο ήπια ναζιστική κατοχή, ζούσαν τον φθινόπωρο του 1943 επτάμισι περίπου χιλιάδες Εβραίοι. Η απόφαση για τη σύλληψή τους πάρθηκε στις 1 Οκτωβρίου του 1943. Όμως ο ναζί πληρεξούσιος της Δανίας, Βέρνερ Μπεστ, έκανε  κάτι πραγματικά ασυνήθιστο: άφησε να διαρρεύσει η πληροφορία για την επικείμενη σύλληψη των Εβραίων  μέσω του Γκέοργκ Ντούκβιτς, του Γερμανού ναυτικού επιτετραμμένου. Ο Μπεστ δεν έδρασε  έτσι κατόπιν των φιλικών συναισθημάτων που έτρεφε για τους Εβραίους, αλλά απλά επειδή ήταν διορατικός. Είχε διαβλέψει ότι οι ναζί θα έχαναν τον πόλεμο και επιθυμούσε σφόδρα να έχει ελαφρυντικά διαπιστευτήρια στο βιογραφικό του, προκειμένου να γλιτώσει την επικείμενη τιμωρία που θα επέβαλαν οι Σύμμαχοι μετά από το τέλος του πολέμου. Έτσι, άφησε ευχαρίστως να διαρρεύσει αυτή η πληροφορία. Από κει κι έπειτα, τη σκυτάλη την έλαβαν οι Δανοί, οι οποίοι πράγματι ειδοποίησαν και έκρυψαν στα σπίτια τους πολλούς Εβραίους, πριν τους φυγαδεύσουν μυστικά στην απέναντι και εύκολα προσβάσιμη με βάρκα Σουηδία.

Η Δανία, επομένως, κατάφερε να διασώσει επτά από τις επτάμισι χιλιάδες Εβραίους της , κατ’ αυτόν τον τρόπο. Επιπλέον από τους πεντακόσιους περίπου Εβραίους που εκτοπίστηκαν τελικά, σώθηκαν σχεδόν όλοι, αφού οι ναζί δεν τους  πήγαν στην Ανατολή, αλλά στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Τερεζίν στην Τσεχία. Η Δανία, λοιπόν, κατάφερε να διασώσει το 95% των Εβραίων της. Οι παράγοντες που συνέβαλαν στην επιτυχία αυτή, της οποίας ανάλογο δεν υπήρξε πουθενά στην Ευρώπη, ήταν πολλοί.

Οι Δανοί είχαν μία ιστορική κουλτούρα που τους ένωνε εναντίον του ισχυρού γείτονά τους, των Γερμανών. Επιπλέον, σέβονταν βαθιά ως λαός τα ατομικά ανθρώπινα δικαιώματα και θεωρούσαν τους Δανούς Εβραίους περισσότερο ως συμπολίτες τους, παρά ως ξένη μειονότητα στο έδαφός τους. Πέρα από τα παραπάνω, μεγάλο ρόλο έπαιξε και η γειτνίαση με μία χώρα τόσο κοντινή, εύκολα προσβάσιμη και φιλική προς τους Εβραίους, τη Σουηδία.

Φυσικά, τα εύσημα για την επιτυχή επιχείρηση ανήκουν και στους Σουηδούς, αφού αυτοί ανακοίνωσαν από το ραδιόφωνο στις 2 του Οκτώβρη ότι ευχαρίστως θα καλωσόριζαν στα εδάφη τους όλους τους Εβραίους που θα διέσχιζαν τα σύνορα. Όμως, αν οι Γερμανοί το επιθυμούσαν θα μπορούσαν εύκολα να εμποδίσουν τον διάπλου του θαλάσσιου στενού. Για τον Μπεστ όμως, είτε οι Εβραίοι έφευγαν στη Σουηδία, είτε στέλνονταν σε στρατόπεδο ανατολικά, το αποτέλεσμα ήταν ακριβώς το ίδιο: η επικράτειά του θα ήταν ελεύθερη από Εβραίους. Έτσι, λοιπόν, η άτυπη συνεργασία μεταξύ Δανών, Γερμανών και Σουηδών ήταν εκείνη που έσωσε τους Εβραίους της Δανίας. Στην Ελλάδα δεν συνέβη το ίδιο, παρόλο που πολλοί ντόπιοι προσπάθησαν να βοηθήσουν τους Εβραίους.

Οι Γερμανοί εισέβαλαν στις ιταλοκρατούμενες περιοχές της Ελλάδας τον Σεπτέμβρη του 1943 επιθυμώντας να εκτοπίσουν τους πενήντα πέντε χιλιάδες περίπου Εβραίους. Ο αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός διαμαρτυρήθηκε δημοσίως και κάλεσε μάλιστα και τον κλήρο να κρύψει Εβραίους. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπήρχε αντισημιτισμός στην Ελλάδα, το αντίθετο, απλά ότι οι περισσότεροι Έλληνες επέλεξαν τελικά να βοηθήσουν τους συμπολίτες τους.

Στη Ζάκυνθο έλαβε χώρα η πιο διάσημη πράξη αντίστασης για τη διάσωση των Εβραίων. Όταν οι Γερμανοί ζήτησαν μία λίστα από τις αρχές του τόπου με τα ονόματα των Εβραίων, ο δήμαρχος και ο επίσκοπος παρέδωσαν ένα χαρτί το οποίο περιείχε μόνο τα δικά τους ονόματα, μόνο δύο δηλαδή. Οι διακόσιοι εβδομήντα πέντε Εβραίοι είχαν κρυφτεί στα σπίτια Ελλήνων και οι Γερμανοί επέλεξαν να μην τους αναζητήσουν για άγνωστο λόγο. Προφανώς, είτε ο Γερμανός διοικητής του νησιού δεν θα ήταν φανατικός ναζί, είτε δεν θα ήθελε να σπαταλήσει ανθρώπινο δυναμικό για μία τέτοια επιχείρηση. Το αποτέλεσμα πάντως ήταν να σωθούν όλοι οι Εβραίοι του νησιού, σε αντίθεση με την ηπειρωτική Ελλάδα και δη τη Θεσσαλονίκη, όπου οι Γερμανοί ήταν αποφασισμένοι να εκτοπίσουν όλους τους Εβραίους παρά τις προσπάθειες των ντόπιων. Και πράγματι το κατάφεραν. Στη Θεσσαλονίκη, για παράδειγμα εξοντώθηκε το 95% των Εβραίων της και μάλιστα στο Άουσβιτς. Εδώ πρέπει να σημειωθεί ότι οι Έλληνες Εβραίοι είχαν πολύ μικρό ποσοστό επιβίωσης στα στρατόπεδα, σε αντίθεση με τους Εβραίους από άλλες χώρες της Ευρώπης και αυτό οφείλεται σε δύο κυρίως λόγους: οι Εβραίοι της Ελλάδας δεν μιλούσαν γερμανικά, οπότε δεν κατανοούσαν τις διαταγές στο στρατόπεδο και, επιπλέον, ήταν πιο ευάλωτοι στο κρύο της Πολωνίας, αφού δεν ήταν συνηθισμένοι.

Στην Ιταλία παρά την απαράδεκτη στάση του φιλοναζί Πάπα Πίου ΙΒ΄, ο οποίος αρνήθηκε να καταδικάσει δημοσίως τον εκτοπισμό και την εξόντωση των Εβραίων, κάποιοι παπάδες και μοναστήρια έκρυψαν, εντούτοις, τέσσερις χιλιάδες περίπου Εβραίους και τους έσωσαν το φθινόπωρο του 1943, όταν αποφασίστηκε ο εκτοπισμός τους. Χίλιοι οκτακόσιοι, όμως Εβραίοι της Ρώμης εκτοπίστηκαν στο Άουσβιτς, με το μεγαλύτερο ποσοστό από αυτούς, φυσικά, να μην ξαναγυρίσει ποτέ ζωντανό από εκεί. Το ίδιο συνέβη και με την εβραϊκή κοινότητα της  Νίκαιας στη νότιο Γαλλία, η οποία βρισκόταν υπό την κατοχή των Ιταλών.

Συνολικά, επτά χιλιάδες από τους Εβραίους της Ιταλίας εκτοπίστηκαν και εξοντώθηκαν. Το 80% όμως του συνολικού πληθυσμού κατάφερε να διαφύγει τελικά ζητώντας άσυλο στη γειτονική Ελβετία. Οι χώρες, όμως, με τα μεγαλύτερα ποσοστά εξόντωσης των Εβραίων τους ήταν η Ολλανδία και η Πολωνία.  Η τελευταία έχει το μεγαλύτερο ποσοστό θανάτου αμάχων, αναλογικά με τον πληθυσμό της, κατά τη διάρκεια του Δευτέρους Παγκοσμίου Πολέμου. Έξι εκατομμύρια Πολωνοί πέθαναν κατά τη διάρκειά του και τα τρία από αυτά ανήκαν σε Εβραίους. Στην Ολλανδία, όπου οι ντόπιοι ηγέτες συνεργάστηκαν με τους ναζί, το 75% των Εβραίων εκτοπίστηκε. Στο Λουξεμβούργο τρισίμισι χιλιάδες Εβραίοι από ένα σύνολο τριακοσίων χιλιάδων εκτοπίστηκε τελικά. Στο Βέλγιο με τους εξήντα πέντε περίπου χιλιάδες Εβραίους, ο αντισημιτισμός ήταν εντονότερος, οι ναζί όμως, τουλάχιστον αρχικά, δεν εξανάγκασαν τόσο φανατικά τους Εβραίους να εκτοπιστούν.

Ο φιλοναζί δικτάτορας Κουίσλινγκ στη Νορβηγία δεν είχε, φυσικά, καμία πρόθεση να διασώσει τους χίλιους επτακόσιους Εβραίους που ζούσαν στα εδάφη της χώρας του. Οι Εβραίοι της Νορβηγίας υπέστησαν, λοιπόν, αρκετές διώξεις, καθώς οι ναζί φοβούνταν τη μακρά ακτογραμμή της Νορβηγίας, πράγμα που την καθιστούσε ευάλωτη σε τυχόν επιθέσεις των συμμάχων, αλλά και τη γειτνίασή της με την ουδέτερη Σουηδία.

Ένα από τα χειρότερα παραδείγματα αντισημιτισμού, πάντως, δίνουν οι Σλοβάκοι του καθολικού ιερέα και πολιτικού Γιόζεφ Τίσο, ο οποίος συμφώνησε να πληρώσει τους ναζί προκειμένου να απομακρύνουν τους ενενήντα χιλιάδες Εβραίους από τα εδάφη του το 1942 με την προϋπόθεση να μην επέστρεφαν ποτέ!

Από τους υπόλοιπους ευρωπαϊκούς λαούς, οι Ρουμάνοι του επίσης φιλοναζί  δικτάτορα Αντονέσκου, αρχικά ήταν πολύ ενθουσιώδεις στο να προπηλακίσουν, να σκοτώσουν και να διώξουν από τα εδάφη τους τους Εβραίους, ένας ενθουσιασμός ο οποίος μετριάστηκε κάπως όταν ο Χίτλερ άρχισε να δείχνει ότι θα χάσει τον πόλεμο και απαίτησε ο ίδιος από το δικτάτορα να του παραδώσει τους εναπομείναντες στη χώρα του Εβραίους. Οι Βούλγαροι αρχικά δίστασαν, τελικά όμως παρέδωσαν και αυτοί τους Εβραίους τους, όπως και οι Γάλλοι του Βισύ.  Οι τελευταίοι έδωσαν χωρίς τύψεις τους δικούς τους Εβραίους όταν ένας Γάλλος Ες -Ες βρέθηκε να διευθύνει τη γαλλική αστυνομία.  Οπότε από τις 20 του Γενάρη ως  τις 17 Αυγούστου του 1944 στάλθηκαν στο Άουσβιτς σχεδόν δεκαπέντε χιλιάδες Εβραίοι.  Στους πιο αντισημίτες λαούς, πάντως, θα πρέπει να συγκαταλεγούν οι Κροάτες, οι Ούγγροι και οι Λευκορώσοι.

Η Ουγγαρία, πάντως, ως σύμμαχος του Άξονα τον οποίο ο Χίτλερ δεν άφησε να αποσκιρτήσει από τη Συμμαχία το 1944, αποτελεί μία ιδιαίτερη περίπτωση. Ενώ οι Φινλανδοί, οι οποίοι ήσαν σύμμαχοι των Γερμανών- μοιραία αφού οι Σοβιετικοί είχαν εισβάλει στη χώρα τους- δεν εξαναγκάστηκαν να παραδώσουν το 1944 στον Χίτλερ τους δύο χιλιάδες περίπου Εβραίους τους, δεν συνέβη το ίδιο με την Ουγγαρία του ναυάρχου Χόρτυ. Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, υπήρχε έντονος αντισημιτισμός στην Ουγγαρία, αλλά έως τις 18 Μαρτίου του 1944, όταν η χώρα προσαρτήθηκε επισήμως στο Γ Ράιχ, οι Εβραίοι της είχαν υποστεί μεν πολλά περιοριστικά μέτρα, δεν είχαν όμως εξαναγκαστεί να εκτοπιστούν. Ο Άιχμαν, ο επικεφαλής για την Τελική Λύση, γνώριζε πως δεν θα μπορούσε να εκτοπίσει τους Εβραίους της Ουγγαρίας αν δεν συνεργαζόταν οι αρχές με τους ναζί. Έτσι, τοποθέτησε σε όλες τις θέσεις κλειδιά φανατικούς αντισημίτες. Πρώτος στόχος, αφού τους καθησύχασαν ψευδώς για αρχή, ήταν οι Εβραίοι της Ανατολικής Ουγγαρίας. Διακόσιες χιλιάδες περίπου εκτοπίστηκαν τελικά στο Άουσβιτς και στο Μαουτχάουζεν της Αυστρίας. Ακολούθησαν Εβραίοι από άλλες περιοχές, περίπου τετρακόσιες τριάντα χιλιάδες συνολικά, εκ των οποίων το μεγαλύτερο μέρος εξοντώθηκε.

Αξίζει να σημειωθεί, πάντως, ότι όσο οι Γερμανοί φαινόταν να χάνουν τον πόλεμο, τόσο ο ναύαρχος Χόρτυ, θέλοντας να διασφαλίσει τη μελλοντική του επιβίωση άρχισε να διαμαρτύρεται για τον εκτοπισμό των Ούγγρων Εβραίων. Και ακόμη πιο περίεργο είναι ότι στην Ουγγαρία έλαβε χώρα η μοναδική πράξη αντίστασης του Πάπα Πίου ΙΒ σχετικά με τους Εβραίους. Ο παπικός λεγάτος του Πάπα επέλεξε να μοιράσει δεκαπέντε πιστοποιητικά ελεύθερης κυκλοφορίας σε Εβραίους της Βουδαπέστης, ένα έγγραφο που έσωσε τελικά τη ζωή σε πολλούς από αυτούς.

Βλέπουμε λοιπόν ότι δυστυχώς δεν ήταν λίγοι αυτοί που επέλεξαν να βοηθήσουν τους ναζί στο αποτρόπαιο έργο τους της φυλετικής εξόντωσης των Εβραίων. Πριν κλείσουμε όμως το άρθρο θα πρέπει να αναφερθούμε στην επονείδιστη στάση των Δυτικών Συμμάχων σε ό,τι αφορά το εβραϊκό ζήτημα. Ήταν μία στάση γεμάτη υποκρισία, ήδη από τη Διάσκεψη που είχε λάβει χώρα στο Εβιάν, μια Διάσκεψη που είχε λάβει χώρα το 1938 με την πρόθεση να βοηθήσει τους Εβραίους. Στην πράξη όμως, οι Δυτικές Δημοκρατίες δεν ήθελαν να δεχτούν μεγάλο αριθμό Εβραίων προσφύγων στα εδάφη τους, οπότε οι Εβραίοι εν τέλει έμειναν αβοήθητοι χωρίς να τους χορηγείται εύκολα βίζα. Το ίδιο ακριβώς συνέβη και στη Διάσκεψη των Βερμούδων η οποία έγινε το 1943 για το ίδιο ακριβώς θέμα, με μία όμως βασική διαφορά: τώρα πια όλοι ήξεραν τι συνέβαινε στην Ανατολή. Όλοι γνώριζαν, δεν υποψιάζονταν απλώς, για τις εκτελέσεις στους θαλάμους αερίων, τις κτηνωδίες και τις απίστευτες συνθήκες στα στρατόπεδα. Για άλλη μία φορά, όμως, η Δύση, εντελώς υποκριτικά, κώφευσε στις εκκλήσεις των ελάχιστων Εβραίων που είχαν σωθεί να βοηθήσουν τους ομοίους τους και η Μεγάλη Βρετανία δεν προσέφερε καταφύγιο στα εδάφη της στην Παλαιστίνη, ούτε και οι ΗΠΑ στο έδαφός τους. Κάτι το οποίο αναμφίβολα δεν θα συνέβαινε αν στα στρατόπεδα αυτά κρατούνταν αιχμάλωτοι στρατιώτες των Συμμάχων.

Εν τέλει, επομένως, βλέπουμε ότι σε συνθήκες πολέμου ο άνθρωπος αποκτηνώνεται. Το ζήτημα είναι σε ποιον βαθμό, από το να διαπράττει ο ίδιος εκτελέσεις αθώων, μέχρι να κλείνει τα μάτια στην οδυνηρή πραγματικότητα.

ΠΗΓΕΣ

-Rick Beyer, Συναρπαστικές πολεμικές ιστορίες που δεν ειπώθηκαν ποτέ, εκδ. Κλειδάριθμος

-Λεύκη Σαραντινού, Μύθοι που έγιναν ιστορία, εκδ. ενάλιος

-Laurence Rees, Το ολοκαύτωμα, μία νέα ιστορία, εκδ. Πατάκη

google-news Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.