Ο αντισημιτισμος στον Μεσοπολεμο και η Διασκεψη του Εβιαν

Ο αντισημιτισμός τον 20^ό αιώνα δεν ήταν φαινόμενο που αφορούσε μονάχα τη ναζιστική Γερμανία. Για την ακρίβεια πολλοί πολίτες από όλες τις χώρες της Ευρώπης κατά τον Μεσοπόλεμο εμφορούνταν από αντισημιτικά συναισθήματα. Έχουν καταγραφεί διόλου κολακευτικές ρήσεις για τους Εβραίους από πολιτικούς πολλών χωρών, όπως των ΗΠΑ, του Ηνωμένου Βασιλείου και της Γαλλίας. Ακόμη και ο πρωθυπουργός του Καναδά, Μακένζι Κινγκ, όταν συναντήθηκε με τον Χίτλερ λίγο πριν ξεσπάσει ο πόλεμος, δεν έκανε καμία απολύτως προσπάθεια για να αντικρούσει τα αντισημιτικά σχόλια τα οποία άκουγε διαρκώς να λέγονται γύρω του. Αξίζει να σημειωθεί, επίσης, ότι μέχρι και η πολωνική κυβέρνηση σκεφτόταν, κατά τη δεκαετία του 1930, να εξορίσει τους Εβραίους στη Μαδαγασκάρη. Ούτε και ο Λόυντ Τζορτζ, πρωθυπουργός της Μ. Βρετανίας, έδειξε να ενοχλείται στο ελάχιστο από τα αντισημιτικά σχόλια του Χίτλερ, όταν τον επισκέφθηκε στο καταφύγιό του στις Άλπεις τον Σεπτέμβρη του 1936.

Αν πάντως υπήρχε κάποια χώρα υποψήφια για κατεξοχήν άσκηση βίας και διώξεις Εβραίων, αυτή δεν ήταν η Γερμανία, ούτε η Πολωνία, αλλά η Ρωσία. Ας μην ξεχνάμε ότι το πιο γνωστό και αποδεδειγμένα χαλκευμένο αντιεβραϊκό κείμενο, «Τα Πρωτόκολλα των Σοφών της Σιών», είχε εκδοθεί στις αρχές του αιώνα στη Ρωσία.

Στο Κισινάου, πρωτεύουσα της σημερινής Μολδαβίας, ξέσπασε το 1903 ένα φοβερό πογκρόμ κατά των Εβραίων. Εκατοντάδες σπίτια και καταστήματα Εβραίων καταστράφηκαν και σκοτώθηκαν εννέα άτομα. 

Το χειρότερο πογκρόμ, όμως, συνέβη δύο χρόνια αργότερα στην Οδησσό της σημερινής Ουκρανίας, όπου καταστράφηκαν 1600 σπίτια και τραυματίστηκαν ή σκοτώθηκαν αρκετές χιλιάδες Εβραίοι. Αποδεικτικό της δυσχερέστατης θέσης στην οποία βρίσκονταν οι Εβραίοι της Ρωσίας, είναι η μετανάστευση 2 εκατομμυρίων συνολικά Εβραίων από το 1880 έως και το ξέσπασμα του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου.

Όταν, επομένως, ο Χίτλερ βγήκε στην εξουσία το 1933 και έθεσε σε εφαρμογή δύο χρόνια αργότερα τους περίφημους Νόμους της Νυρεμβέργης, ο κόσμος ήταν έτοιμος για τις αντισημιτικές διώξεις. Αναμφίβολα, η ήττα της Γερμανίας στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και η σκληρή τιμωρία που της επιβλήθηκε κατόπιν από τους Συμμάχους, μαζί με τα αποτελέσματα του κραχ του 1929 που έπληξε σκληρά τη χώρα, ήταν τα γεγονότα τα οποία ώθησαν στο ζενίθ το αντιεβραϊκό μένος πολλών Γερμανών, οι οποίοι έψαχναν ένα εξιλαστήριο θύμα για τα δεινά τους.

Με τους Νόμους της Νυρεμβέργης, το ναζιστικό καθεστώς επιχείρησε να καθορίσει τη σεξουαλική ζωή Γερμανών και Εβραίων. Ουσιαστικά απαγόρευε τους μεικτούς γάμους και θεωρήθηκε ως η απαρχή του «εβραϊκού απαρτχάιντ» στη Γερμανία. Παραδόξως όμως οι ίδιοι οι Εβραίοι αντιμετώπισαν σχεδόν θετικά τους νόμους αυτούς, αφού θεώρησαν ότι, μετά από αυτό, το ναζιστικό καθεστώς θα τους άφηνε επιτέλους στην ησυχία τους. 

Επιπροσθέτως, ήταν απολύτως λογικό να μη θέλουν να φύγουν από τη Γερμανία, αφού δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι, αφενός, ο Χίτλερ δεν φαινόταν τότε ότι θα έμενε για πολύ καιρό στην εξουσία –οι τρεις τελευταίοι καγκελάριοι δεν είχαν μείνει στην εξουσία πάνω από κάποιους μήνες– και, αφετέρου, τους εμπόδιζε το γεγονός ότι θα έπρεπε να αφήσουν πίσω τους όλοι τους την περιουσία. Κανείς τους, επομένως, δεν ήθελε να ζήσει ως φτωχός πρόσφυγας στο εξωτερικό, όταν μάλιστα είχε και κάποια περιουσία στη Γερμανία, την οποία οι ναζί δεν θα άφηναν σε καμία περίπτωση να εκποιηθεί στην κανονική της αξία. 

«Όταν ο Χίτλερ βγήκε στην εξουσία το 1933 και έθεσε σε εφαρμογή δύο χρόνια αργότερα τους περίφημους Νόμους της Νυρεμβέργης, ο κόσμος ήταν έτοιμος για τις αντισημιτικές διώξεις. Αναμφίβολα, η ήττα της Γερμανίας στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και η σκληρή τιμωρία που της επιβλήθηκε κατόπιν από τους Συμμάχους, μαζί με τα αποτελέσματα του κραχ του 1929 που έπληξε σκληρά τη χώρα, ήταν τα γεγονότα τα οποία ώθησαν στο ζενίθ το αντιεβραϊκό μένος πολλών Γερμανών, οι οποίοι έψαχναν ένα εξιλαστήριο θύμα για τα δεινά τους»

Επιπλέον, οι αντιεβραϊκές διώξεις δεν χαρακτηρίζονταν από την ίδια ένταση σε ολόκληρη τη Γερμανία κατά τη δεκαετία του ’30, αλλά ποίκιλαν κατά πολύ, ανάλογα με την περιοχή. Πιο έντονες ήταν οι διώξεις στη Φρανκονία της Βαυαρίας, απ’ όπου κατάγονταν πολλοί επιφανείς ναζί, ενώ σε μεγάλες πόλεις, όπως η Φρανκφούρτη και το Βερολίνο, τα πράγματα για τους Εβραίους ήταν πιο ήπια.

Όσοι από τη μειονότητα, επομένως, είχαν προβλέψει την επερχόμενη καταιγίδα και επέλεγαν τελικά τη φυγή από τη χώρα στην οποία είχαν ζήσει οι πρόγονοί τους, αντιμετώπιζαν πάμπολλες δυσκολίες. Στην ουσία καμία άλλη χώρα της Ευρώπης δεν ήθελε να τους υποδεχτεί, ενώ η έκδοση βίζας για την Αμερική ήταν σχεδόν αδύνατη.

Αυτό που τελικά έκανε ο υπόλοιπος κόσμος για να βοηθήσει τους Εβραίους ήταν, μετά από πρόταση των Αμερικανών, η Διάσκεψη του Εβιάν, μίας πόλης στη Γαλλία. Η μόνη αποτελεσματική λύση για την αντιμετώπιση του εβραϊκού ζητήματος θα ήταν η δημιουργία εβραϊκού κράτους στην Παλαιστίνη, όπως είχε αναγγελθεί από τους Βρετανούς στην περίφημη Διακήρυξη Μπάλφουρ το 1917. Η λύση αυτή, όμως, προσέκρουε, για την ώρα, στην έντονη αντίθεση των Αράβων, οι οποίοι αντιτάσσονταν με μένος στον εποικισμό της Παλαιστίνης από τους Εβραίους. Έτσι, οι Βρετανοί, οι οποίοι διαφέντευαν ακόμη την Παλαιστίνη, ήταν απρόθυμοι στο Εβιάν να υποστηρίξουν μία τέτοια πρόταση, μη θέλοντας να δημιουργήσουν περαιτέρω ταραχές στην ήδη αυτή προβληματική κτήση τους.

Η Διάσκεψη ξεκίνησε στις 6 Ιουλίου 1938, με την εναρκτήρια ομιλία του Μάιρον Τέιλορ, του επικεφαλής της αμερικανικής αντιπροσωπείας, ο οποίος εξέθεσε και αναγνώρισε το πρόβλημα.

Ενώ, όμως, οι εκπρόσωποι όλων των χωρών θρηνούσαν για την κατάσταση στη Γερμανία, κανένας δεν ήθελε να δεχτεί μεγάλο αριθμό Εβραίων στην επικράτεια της χώρας του. Οι λόγοι που προέβαλαν γι’ αυτό ήταν η υψηλή ανεργία, ο κίνδυνος φυλετικών ταραχών και η μη απορρόφηση ενός πληθυσμού που δεν ήταν γεωργοί, όπως οι Εβραίοι.

Επιπλέον, αν οι υπόλοιπες χώρες ασκούσαν πίεση στον Χίτλερ για την αντισημιτική πολιτική του, τότε εκείνος, εκβιαστικά δρώντας,  ενέτεινε τις διώξεις στο εσωτερικό. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα ο ξένος τύπος να διστάζει να δημοσιεύει τις ακρότητες του ναζιστικού καθεστώτος απέναντι στην εβραϊκή μειονότητα, αφού κάθε φορά που αυτό συνέβαινε, ο Χίτλερ απαντούσε με ακόμη σκληρότερες διατάξεις.

Η Διάσκεψη τελείωσε στις 15 του ίδιου μήνα χωρίς να έχει γίνει τίποτε  το σημαντικό για να βοηθηθούν οι Εβραίοι της Γερμανίας. Αποφασίστηκε μονάχα η δημιουργία μιας Διακυβερνητικής Επιτροπής για τους Πολιτικούς Πρόσφυγες από τη Γερμανία, η οποία, όμως, ήταν ουσιαστικά ανήμπορη να δράσει.

Χαρακτηριστική ήταν η αντίδραση της Γκόλντα Μέιρ, μετέπειτα πρωθυπουργού του Ισραήλ, η οποία ήταν παρούσα στη Διάσκεψη. Ήταν οργισμένη, όπως έγραψε αργότερα, διότι οι «αριθμοί» για τους οποίους μιλούσαν με τόση αναισθησία οι κυβερνώντες των δυτικοευρωπαϊκών χωρών, δεν ήταν παρά ανθρώπινα όντα, τα οποία καταδικάζονταν να περάσουν την υπόλοιπη ζωή τους στα φρικτά στρατόπεδα συγκέντρωσης του Τρίτου Ράιχ, μόνο και μόνο επειδή οι υποκριτικές κυβερνήσεις των υπολοίπων χωρών αρνούνταν να τους παράσχουν άσυλο και βίζα.

Η αλήθεια είναι, βέβαια, ότι υπήρχε πράγματι ο κίνδυνος να ζητήσουν και οι Εβραίοι από τις ανατολικές χώρες άσυλο από τη Δύση, αν οι χώρες της δυτικής Ευρώπης δέχονταν μεγάλο αριθμό Εβραίων στο έδαφός τους. Υπήρχε, επίσης, ο φόβος μήπως και οι χώρες της ανατολικής Ευρώπης προβούν στις ίδιες διώξεις με τους ναζί, προκειμένου να καταφέρουν να διώξουν τους Εβραίους από την επικράτειά τους. Οι δυτικοευρωπαϊκές κυβερνήσεις, επομένως, δεν ήθελαν να ενθαρρύνουν τέτοιες πολιτικές, επιδεινώνοντας περαιτέρω το πρόβλημα.

Όπως και να έχει, πάντως, η θλιβερή αυτή υποκριτική αντίδραση της Δύσης, άφησε το περιθώριο στον Χίτλερ να χλευάσει το αποτέλεσμα της Διάσκεψης και να εντείνει τις διώξεις του και την Τελική Λύση.

ΠΗΓΕΣ

–Rees Laurence, «Ολοκαύτωμα – Μια νέα ιστορία», Μενέλαος Αστερίου μτφ., εκδ. Πατάκη, Αθήνα 2021.

–Rees Laurence, «Άουσβιτς: Οι Ναζί και τη “Τελική Λύση”», Κωνσταντίνος Κρίτσης μτφ., εκδ. Πατάκη, Αθήνα 2013.

–Rees Laurence, «Οι ναζί», Ουρανία Παπακωνσταντονοπούλου, εκδ. Πατάκη, Αθήνα 2008.

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.