Ευρωπη και μεταναστευση στην προιστορια
Σήμερα, που οι περισσότεροι Ευρωπαίοι αναρωτιούνται πώς πρέπει να αντιδράσει η Ευρωπαϊκή Ένωση στα κύματα των προσφύγων και των μεταναστών κατακλύζουν την Ευρώπη από τη Μέση Ανατολή, ίσως θα ήταν καλή ιδέα να ρίξουμε μία καλή ιστορική ματιά σε όλες τις μεταναστεύσεις που γνώρισε κατά καιρούς η Ευρώπη, ακόμη και πριν από την έλευση του Homo sapiens sapiens ως είδος.
Θα κατανοήσουμε έτσι ότι η μετανάστευση από άλλα μέρη του κόσμου έχει υπάρξει καθοριστική στη διαμόρφωση του σύγχρονου DNA μας. Θα φανεί επίσης ότι οι αποκαλούμενοι «αρχέγονοι λαοί» ανήκουν επομένως στη σφαίρα του μύθου, αφού οι μείξεις στο γενετικό υλικό του σύγχρονου Ευρωπαίου υπήρξαν συνεχείς.
Το πότε ακριβώς εγκατέλειψε ο μακρινός ανθρωποειδής πρόγονός μας την ανατολική Αφρική, η οποία υπήρξε το λίκνο των ανθρωποειδών, παραμένει ακόμη μυστήριο σε μεγάλο βαθμό. Οι περισσότεροι επιστήμονες τοποθετούν αυτήν την έξοδο πριν από 500.000 χρόνια περίπου, όταν ο άνθρωπος του Νεάντερνταλ και ο άνθρωπος της Ντενίσοβα έφτασε στην Ευρώπη.
Εν συνεχεία, στην Ευρώπη, έφτασαν οι πρώτοι σύγχρονοι άνθρωποι, δηλαδή οι Sapiens, πριν από 40.000 περίπου χρόνια και αναμείχθηκαν γονιδιακά με τους προϋπάρχοντες πληθυσμούς πριν επικρατήσουν οριστικά. Οι Νεάντερνταλ διέμεναν στην Ευρώπη και οι Ντενίσοβα πιο ανατολικά και στην Ασία, γι’ αυτό οι σύγχρονοι Ευρωπαίοι φέρουν τουλάχιστον ένα 2% από γονίδιο Νεάντερνταλ στο γονιδίωμά τους, ενώ οι Ασιάτες φέρουν ένα ποσοστό από τον άνθρωπο Ντενίσοβα στο δικό τους.
Τελικά επικράτησαν οι Sapiens, αυτό όμως δεν ήταν το τέλος του μεταναστευτικού ρεύματος από τη Μέση Ανατολή στην Ευρώπη. Πριν από 8.000 περίπου χρόνια, οι πρώτοι γεωργοί αφίχθησαν στα μέρη μας διά μέσου των Βαλκανίων. Αυτοί οι άνθρωποι δεν ανήκαν, κατά πάσα πιθανότατα, στην Ινδοευρωπαϊκή φυλή και μιλούσαν γλώσσες μη ινδοευρωπαϊκές, σαν αυτές που έχουν εκτοπιστεί σήμερα σε απομονωμένα μέρη της Ευρώπης, όπως τα βασκικά, τα ετρουσκικά, τα εσθονικά, τα ουγγρικά, τα φινλανδικά και τα σαρδηνικά.
Η επικράτηση του αγροτοκτηνοτροφικού τρόπου ζωής ήταν μια αργή διαδικασία, η οποία κράτησε περί τα 2.000 έτη πριν επικρατήσει τελικά. Στη βόρεια Ευρώπη άργησε περισσότερο να επικρατήσει ο αγροτοκτηνοτροφικός χαρακτήρας, σε αντίθεση με τη νότια. Άνθρωποι όπως οι κάτοικοι της Σαρδηνίας έχουν στο DNA τους το μεγαλύτερο ποσοστό από αυτούς τους νέους μετανάστες από την Ανατολία, οι οποίοι έφεραν τη γεωργία. Αντιθέτως, οι Σκανδιναβοί είναι εκείνοι οι οποίοι παρουσιάζουν το μεγαλύτερο ποσοστό από DNA κυνηγών στο γονιδίωμά τους.
Τη Σαρδηνία την άφησαν απρόσβλητη σχεδόν και οι επόμενοι μετανάστες από τη στέπα της Ασίας, εντείνοντας τη γενετική τους απομόνωση. Οι μετανάστες αυτοί έφτασαν στην Ευρώπη πριν από 5.000 περίπου χρόνια και ήταν μάλλον οι πρώτοι Ινδοευρωπαίοι.
Η παλαιότερη ινδοευρωπαϊκή γλώσσα που γνωρίζουμε είναι εκείνη των Χετταίων, ενώ στην Ευρώπη εκείνη των Μυκηναίων. Η Γραμμική Α των Μινωιτών, η οποία κατά πάσα πιθανότητα δεν είναι ινδοευρωπαϊκή, δείχνει ότι και οι ίδιοι οι Μινωίτες, όπως και οι κάτοικοι της Σαρδηνίας, δεν ήταν άνθρωποι της στέπας, δηλαδή Ινδοευρωπαίοι, αλλά άνθρωποι από το προηγούμενο μεταναστευτικό κύμα, ήτοι αγρότες της Ανατολίας.
Η κοιτίδα των Ινδοευρωπαίων τοποθετείται στο σημερινό Ιράν και η εξάπλωση των ινδοευρωπαϊκών χίντι στον ινδικό βορρά, σε αντίθεση με τη δραβιδική γλώσσα των Ταμίλ που επικρατεί στη νότια Ινδία, δείχνει, αναντίρρητα, την πορεία που ακολούθησαν οι Ινδοευρωπαίοι μετανάστες ανά την υφήλιο. Οι Ινδοευρωπαίοι όμως έφεραν μαζί τους στην Ευρώπη, εκτός από τη γλώσσα, και το βακτηρίδιο της πανώλης, σε μια μορφή πιο αρχέγονη από τη μεταγενέστερη μεσαιωνική του.
Κατά την εποχή του χαλκού, περί το 4.000-3.000 π.Χ. δηλαδή, ο κόσμος είχε αρχίσει ήδη να μοιάζει περισσότερο με αυτόν που γνωρίζουμε σήμερα, από την άποψη της επικράτησης της πατριαρχίας, της επαγγελματικής εξειδίκευσης, του εμπορίου και των πολέμων, αλλά και της ιδιοκτησίας και της ιεραρχίας.
Η επόμενη μεγάλη μετανάστευση από την Ανατολία τοποθετείται στους ιστορικούς χρόνους, δηλαδή περί τον 4ο-6ο μεταχριστιανικό αιώνα. ‘Ήδη όμως οι τέσσερις προηγούμενες της προϊστορικής εποχής είχαν καθορίσει σε μεγάλο βαθμό το σύγχρονο DNA μας.
Επομένως, συνάγεται από τα παραπάνω, ότι η μετανάστευση έχει παίξει πολύ μεγαλύτερο ρόλο από όσο θα θέλαμε να πιστεύουμε στο γονιδίωμα του σύγχρονου Ευρωπαίου, καταρρίπτοντας οποιαδήποτε θεωρία περί «αρχέγονων λαών».
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Dorren Gaston, «Βαβέλ – Ο γύρος του κόσμου σε 20 γλώσσες», Γιώργος Μαραγκός μτφ., εκδ. Μεταίχμιο, Αθήνα 2021.
- Johannes Krause & Thomas Trappe, «Το ταξίδι των γονιδίων μας», Γιώτα Λαγουδάκου μτφ., εκδ. Διόπτρα, Αθήνα 2021.
Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
