Έτσι είναι η δημοκρατία;

Η νομοθετική λαίλαπα της κυβέρνησης εν μέσω πανδημίας που αφορά καίριους τομείς της ζωής πολυπληθών κοινωνικών ομάδων, ύστερα από απόφαση ενός και μόνον, του πρωθυπουργού, αναδεικνύει εύλογα την απορία μας: Έτσι είναι η δημοκρατία; Διότι στον ίδιο ή σε μικρότερο βαθμό αποτελεί στο διηνεκές το κύριο χαρακτηριστικό της λειτουργίας του πολιτικού συστήματος της χώρας. Ποιος είναι ο ρόλος του δήμου ώστε να χαρακτηρίζεται το πολίτευμα ως δημοκρατία; Διότι όλες οι εξελίξεις αποφασίζονται από τον ένα, τον εκάστοτε πρωθυπουργό, σε σημείο ώστε το πολίτευμα της χώρας μας να συνιστά, σύμφωνα με τον Ένζο Τραβέρσο, μια «βοναπαρτιστική παρέκκλιση της εξουσίας που εγκαθιδρύει μια διαρκή κατάσταση εξαίρεσης, στην οποία τα κοινοβούλια περιορίζονται σε όργανα πρωτοκόλλησης των νόμων που έχουν αποφασιστεί από την εκτελεστική εξουσία». Η ψήφος μετατρέπεται σε λευκή επιταγή προς τον εκάστοτε πρωθυπουργό, την οποία διαχειρίζεται κατά το δοκούν, καταλήγουμε δηλαδή σε μια μορφή αυταρχισμού στο όνομα της δημοκρατίας.

Όμως είναι και μια σειρά χαρακτηριστικών του πολιτικού συστήματος στη χώρα μας που προϊδεάζουν γι’ αυτό το αποτέλεσμα, όπως η αναίρεση των προεκλογικών εξαγγελιών στο νομοθετικό και εκτελεστικό έργο που εξαγγέλλονται για την υφαρπαγή της ψήφου. Χαρακτηριστική είναι η περίοδος της οικονομικής κρίσης
–χωρίς η ανακολουθία λόγων και έργων να περιορίζεται σε αυτήν την περίοδο. Όλες οι μνημονικές κυβερνήσεις είχαν εκλεγεί κατηγορώντας την προηγούμενη για τη μνημονική της συμμόρφωση, για να ακολουθήσουν με την εκλογή τους την ίδια μνημονική οδό. Αλλά και όσες φορές η κομματική αριθμητική δεν εξασφάλιζε την κοινοβουλευτική πλειοψηφία, αυτή σε κρίσιμες ψηφοφορίες εξασφαλίστηκε με τη μεταπήδηση βουλευτών από άλλο κόμμα, δίκην ποδοσφαιρικών ομάδων, αλλοιώνοντας τους κοινοβουλευτικούς συσχετισμούς των κομμάτων που καθόρισε η εκπεφρασμένη βούληση του εκλογικού σώματος.

Αλλά και η εντύπωση που έχει καλλιεργηθεί ότι στις εκλογές ψηφίζεις τον υποψήφιο της επιλογής σου αποτελεί μύθο. Διότι επιλέγεις μεταξύ των υποψηφίων που επέλεξε ο αρχηγός του κόμματος, ώστε να είναι δεσμευμένοι απέναντί του, γνωρίζουν μάλιστα ότι οποιαδήποτε παρέκκλιση θα επιφέρει τη διαγραφή τους. Γι’ αυτό το κοινοβούλιο είναι σε πλήρη αναντιστοιχία με την κοινωνική σύνθεση της κοινωνίας, καίτοι το πολίτευμα της χώρας χαρακτηρίζεται ως αντιπροσωπευτικό. Ποιες κοινωνικές ομάδες εκπροσωπούνται και τι ποσοστό του ελληνικού λαού εκπροσωπείται συνολικά στη Βουλή; Το σύνταγμα δεν διασφαλίζει τις διαδικασίες για την αναλογική αντιπροσώπευση της κοινωνίας στο κοινοβούλιο, των μεγάλων κοινωνικών ομάδων των αγροτών, των ιδιωτικών υπαλλήλων, των μικροεπαγγελματιών. Παλαιότερα η συντριπτική πλειονότητα των βουλευτών ήσαν γιατροί, μηχανικοί, δικηγόροι, εκπροσωπούσαν δηλαδή ένα ελάχιστο ποσοστό του εκλογικού σώματος. Σήμερα εκπροσωπείται ακόμη μικρότερο ποσοστό: Εκλέγονται αναγνωρίσιμοι μέσω ΜΜΕ, τηλεπαρουσιαστές, ηθοποιοί, μετεωρολόγοι, πανεπιστημιακοί, δημοσιογράφοι κ.ά. Το αποτέλεσμα; Στην τελευταία του συνέντευξη ο πρωθυπουργός εκτίμησε ότι «έχουμε περισσότερα περιφερειακά νοσοκομεία από όσα χρειαζόμαστε», παρά την ανυπαρξία της πρωτοβάθμιας υγείας που ανέδειξε η πανδημία, η οποία αναγκαστικά θα κατευθύνει τους ασθενείς στα ιδιωτικά θεραπευτήρια. Ποιος μπορεί να τον σταματήσει θεσμικά; Ούτε είναι τυχαίο ότι οι αναθεωρήσεις του Συντάγματος δεν αγγίζουν την ουσία του πολιτικού συστήματος. Η κομματική αντιπαράθεση στη Βουλή επικεντρώνεται στο άρθρο 16 του Συντάγματος για τον δημόσιο χαρακτήρα τής ανώτατης παιδείας, που έχει καταλυθεί προ πολλού στην πράξη, αποκαλύπτοντας κάθε φορά τον προσχηματικό χαρακτήρα της διαδικασίας.

Υπάρχει εναλλακτική πρόταση; Ο Τόμας Τζέφερσον, ο τρίτος πρόεδρος των ΗΠΑ, πρότεινε να χωριστούν οι κομητείες σε συνοικίες, σε «στοιχειώδεις δημοκρατίες», στις οποίες ο ίδιος ο λαός, όχι μόνον οι αντιπρόσωποί του, θα μπορούσε να εκφράσει τη δημόσια ελευθερία του. Αυτό δεν ήταν πρωτοφανής καινοτομία για την Αμερική: Είχε εφαρμοστεί στο παρελθόν σε τοπικές συνελεύσεις των κωμοπόλεων, μέσω των οποίων οι κάτοικοι είχαν άμεση ενεργή συμμετοχή στην αυτοδιοίκηση. Σημειώνει η Χάνα Άρεντ για τον Τόμας Τζέφερσον: «Οι περιγραφές του συστήματος των συνοικιών που έκανε άρχιζαν πάντα υπενθυμίζοντας πως το σθένος της (Αμερικανικής) επανάστασης στο ξεκίνημά της οφειλόταν στις “μικρές Δημοκρατίες”, πως είχαν ωθήσει ολόκληρο το έθνος σε ενεργητική δράση». Η «δυναμική αυτής της οργάνωσης» ήταν τόσο μεγάλη, ώστε «δεν υπήρχε ούτε ένας άνθρωπος στις Πολιτείες των δήμων αυτών που το σώμα του να μην παρασύρεται σε δράση από αυτή την ορμή». Σε αντίθεση με όσα βιώνουμε σήμερα που το σύστημα θέλει τον πολίτη απλό θεατή των εξελίξεων. Για να συμπληρώσει η Άρεντ:

«Τα συνοικιακά συμβούλια προέκυψαν από ανθρώπους που απλώς ζούσαν στην ίδια γειτονιά και στη συνέχεια εξελίχτηκαν σε επαρχιακά συμβούλια και περιφερειακά συμβούλια […]. Τα συμβούλια λένε: Θέλουμε να συμμετέχουμε, θέλουμε να συζητάμε, θέλουμε να φθάσει η φωνή μας στο κοινό και τέλος θέλουμε να έχουμε τη δυνατότητα να καθορίζουμε την πολιτική πορεία της χώρας μας».

Η κοινοβουλευτική δημοκρατία, όπως τη βιώνουμε, έδινε απαντήσεις στο παρελθόν ως μεταβατικό πολιτικό σύστημα σε μια κοινωνία αργά εξελισσόμενη. Παρέμεινε εκεί. Σήμερα, απαιτείται μια ανώτερη έκφραση της δημοκρατίας για να δίνει απαντήσεις στις ραγδαίες κοινωνικές εξελίξεις. Αν όσα αναφέρουν ο Τζέφερσον και η Άρεντ εφαρμόστηκαν πριν δύο και πλέον αιώνες είναι αυτονόητη η δυνατότητα υλοποίησής τους σήμερα. Πώς; Με την αξιοποίηση της τεχνολογίας. Η τεχνολογία μπορεί να αξιοποιηθεί για τη διεύρυνση της δημοκρατίας, διότι μπορεί να εξασφαλίσει τη συμμετοχή όλων στη λήψη των αποφάσεων.

Αλεξανδρούπολη, 4-7-2021

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.

Ετσι ειναι η δημοκρατια;