«Η καλλιπυγος μαναβισσα», ως συνδυασμος ομιλουμενης και λογιας γλωσσας,αναψε φωτιες και στην Κομοτηνη
Aπό τους κ.κ. Ασημάκη Φλιάτουρα, Ζωή Γαβριηλίδου, Μαρία Μητσιάκη και Άννα Αναστασιάδη-Συμεωνίδη
Η παρουσίαση του νέου συλλογικού τόμου με τίτλο «Από τον οίκο στο σπίτι και τανάπαλιν… Το λόγιο επίπεδο στη σύγχρονη νέα ελληνική: Θεωρία, ιστορία, εφαρμογή»πραγματοποιήθηκε την Τρίτη 29 Οκτωβρίου στη Λέσχη Κομοτηναίων από το εργαστήριο του Τμήματος Ελληνικής Φιλολογίας ΔΠΘ «ΣυνΜορΦωΣΗ» και τις εκδόσεις Πατάκη.
Η εν λόγω παρουσίαση ήταν αφιερωμένη στην επιμελήτρια του τόμου, κ. Άννα Αναστασιάδη-Συμεωνίδη, ομότιμη καθηγήτρια γλωσσολογίας του Τμήματος Φιλολογίας του ΑΠΘ, η οποία χθες, Τετάρτη 30 Οκτωβρίου, αναγορεύτηκε σε Επίτιμη Καθηγήτρια της Σχολής Κλασικών και Ανθρωπιστικών Σπουδών του ΔΠΘ. Για το βιβλίο μίλησαν: ο έτερος επιμελητής του τόμου, ο κ. Ασημάκης Φλιάτουρας, λέκτορας Γλωσσολογίας στο ΤΕΦ, η κ. Ζωή Γαβριηλίδου, καθηγήτρια Γλωσσολογίας στο ΤΕΦ και Αντιπρύτανης του ΔΠΘ και η κ. Μαρία Μητσιάκη, επίκουρη καθηγήτρια Γλωσσολογίας στο ΤΕΦ.
Κατά τη διάρκεια της ενδιαφέρουσας και διαδραστικήςπαρουσίασης του τόμου, πραγματοποιήθηκαν επιμορφωτικά γλωσσικά παιχνίδια και παράλληλη συζήτηση με τους παρευρισκόμενους για το λόγιο επίπεδο που χρησιμοποιείται στη γλώσσα σήμερα. Άλλωστε, η βιβλιοπαρουσίαση δεν αφορούσε μόνο εκπαιδευτικούς και φοιτητές,αλλά απευθυνόταν σε όλους τους «ευαισθητοποιημένους»χρήστες της ελληνικής γλώσσας, γεγονός που διαφάνηκε και από την αθρόα συμμετοχή νεαρών φοιτητών του Τμήματος. Αξίζει να σημειωθεί πως παρόντες στην εκδήλωση ήταν μεταξύ άλλων η Κοσμήτορας της Σχολής Κλασικών και Ανθρωπιστικών Σπουδών κ. Πηνελόπη Καμπάκη- Βουγιουκλή, η Πρόεδρος του ΤΕΦ κ. Μαρία Τζιάτζη, o καθηγητής Βυζαντινής Φιλολογίας του ΤΕΦ κ. Γρηγόρης Παπαγιάννης, ο αναπληρωτής καθηγητής του Τμήματος κ. Γιώργος Τσομής, ο επίκουρος καθηγητής Λατινικής Φιλολογίας κ.Χάρης Μιχαλόπουλος, ο κ. Σπύρος Κιοσσές, μέλος ΕΔΙΠ, η κ. Λυδία Μίτιτς, μέλος ΕΕΠ, ο βιβλιοθηκονόμος του ΤΕΦ κ.Πασχάλης Κατσίκας, ο κ. Αντώνης Καμπάς καθηγητής του Τμήματος Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού του ΔΠΘ, η κ. Δήμητρα Φλιάτουρα, μητέρα του κ. Ασημάκη Φλιάτουρα, οι συνεργάτιδες του ΤΕΦ κ. Χρύσα Δούρου και του ΤΙΕ κ. Αγγελική Μουζακίτη κ.ά.
Η παρουσίαση ξεκίνησε με τον κ. Ασημάκη Φλιάτουρα, έναν εκ των δύο επιμελητών του τόμου, ο οποίος παρουσίασε τα βασικά ερωτήματα που τέθηκαν σε σχέση με το λόγιο στη σύγχρονη ελληνική γλώσσααπό τους 10 συν-συγγραφείς του τόμου, όπως επίσης και τις απαντήσεις που έδωσε ο καθένας τους. Ακολούθησαν οι εισηγήσεις της κ. Ζωής Γαβριηλίδου, η οποία επισημαίνοντας την αναλυτική αναφορά στον τόμο του κ. Φλιάτουρα, χαριτολογώντας ανέφερε ότι θα πει τα ίδια αλλά… «λογιότερα». Στη συνέχεια, τον λόγο έλαβε η κ. Μαρία Μητσιάκη, η οποία μίλησε για τη δασκάλα της και δασκάλα της Ζωής Γαβριηλίδου, του Ασημάκη Φλιάτουρα και της Αγγελικής Μουζακίτη με εγκάρδιο τρόπο, συστήνοντας και στους Κομοτηναίους μία ιδιαίτερα σημαντική επιστήμονα στον τομέα της Γλωσσολογίας, αλλά και μια εξαιρετική «δασκάλα». Είναι εξάλλου χαρακτηριστικό και ιδιαίτερης αξίας, και στα χρόνια μας, ότι η κ. Αναστασιάδη-Συμεωνίδη κατανοούσε απόλυτα την ανάγκη των μεταπτυχιακών φοιτητών της να εργάζονται, εκπαιδευτική συνειδητότητα και χάρισμα των πραγματικών δασκάλων που σήμερα σπανίως συναντάται.
Οι κ.κ. Γαβριηλίδου και Μητσιάκη,παρουσιάζοντας τον τόμο, είπαν μεταξύ άλλων και τα ακόλουθα:
Ζωή Γαβριηλίδου*
«Επιβεβλημένος ο επαναπροσδιορισμός και η σύγχρονη προσέγγιση του λόγιου»
Είναι γεγονός ότι ο όρος λόγιο χρησιμοποιείται από πληθώρα μελετητών της ελληνικής γλώσσας σε έρευνες, λεξικά και γραμματικές, χωρίς, όμως, να ανταποκρίνεται σε ένα ενιαίο θεωρητικό πλαίσιο, επεσήμανε η καθηγήτρια γλωσσολογίας, κ. Ζωή Γαβριηλίδου. Χαρακτηριστική είναι η σύγχυση τόσο ανάμεσα στον πρωτοτυπικό/αποδεκτό λόγιο και στη νεοκαθαρεύουσα, όσο και η ρυθμιστική διόρθωση με σκοπό κυρίως τη λογιοποίηση με βάση ιδεολογικοπολιτικά κριτήρια. Επομένως, σαράντα χρόνια μετά την καθιέρωση της δημοτικής, η ίδια τόνισε πως ήταν απόλυτα επιβεβλημένος ο επαναπροσδιορισμός και η σύγχρονη προσέγγιση που θα οδηγεί σε μια σαφέστερη οριοθέτηση του αποδεκτού χρηστικού χαρακτηριστικού του λόγιου και στην περαιτέρω μελέτη του σε επίπεδο θεωρίας, ιστορίας και εφαρμογής.
Η χρησιμότητα της έρευνας, συνέχισε η ίδια, είναι δεδομένη τόσο για την καλύτερη και ομαλότερη συγχρονική και διαχρονική περιγραφή της ελληνικής όσο και για ποικίλα εφαρμοσμένα πεδία, λ.χ. μετάφραση, διδακτική, για να καταλήξει σε δύο βασικά συμπεράσματα που προκύπτουν από την ανάγνωση του τόμου.
«Υπάρχει διάχυτη η αίσθηση για σταδιακή αποϊδεολογικοποίηση και απενοχοποίηση των ομιλητών στη χρήση και τη στάση τους απέναντι στο λόγιο»
Από τη μία, εξήγησε «το λόγιο είναι ένας ιστορικός φιλολογικός όρος, που όσο και αν διχάζει και συνδέεται με τα κακώς κείμενα του γλωσσικού ζητήματος και την ιδιότυπη διγλωσσία του 19ου αι., επιβιώνει μέχρι σήμερα, διότι, τουλάχιστον με τη συγκεκριμένη μορφή που απαντά στη νεοελληνική, αποτελεί ιδιοσυγκρασιακό χαρακτηριστικό της, που δεν μπορεί να αποδοθεί με άλλον απολύτως ταυτόσημο όρο. Στη συγχρονία δεν ταυτίζεται ούτε με το αρχαιοπρεπές ούτε με το επίσημο/υψηλό ύφος, ακριβώς διότι εκπροσωπεί και τα δύο, είναι δηλαδή το «αρχαιοπρεπές επίσημο».
Το δεύτερο βασικό συμπέρασμα, τόνισε «είναι πως το λόγιο στη σύγχρονη νέα ελληνική είναι το αποτέλεσμα εξέλιξης αλλά και λειτουργίας μεμονωμένων στοιχείων της καθαρεύουσας». Όμως,όπως εξήγησε «πλέον υπάρχει διάχυτη η αίσθηση για σταδιακή αποϊδεολογικοποίηση και απενοχοποίηση των ομιλητών στη χρήση και τη στάση τους απέναντι στο λόγιο. Ωστόσο αυτό δεν σημαίνει ότι είναι άμοιρο ιδεολογικής επιλογής ή ότι δεν λείπουν φυγόκεντρες, ιδεολογικά προσανατολισμένες, ρυθμιστικές και υπερδιορθωτικές λειτουργίες με τη μορφή ψευδολόγιου ή νεοκαθαρεύουσας, τις οποίες ο τόμος απορρίπτει και θεωρεί ότι εσφαλμένα εντάσσονται στην αποδεκτή λειτουργία του λογίου».
Καταληκτικά, η κ. Γαβριηλίδου κατέθεσε την άποψή της γιατί η συγκεκριμένη έρευνα είναι σημαντική και πρωτοποριακή, υπογραμμίζοντας πως «η οπτική της έρευνας είναι περιγραφική και όχι ρυθμιστική, καθώς δεν ενδιαφέρεται να καταγράψει τι θα έπρεπε να λέμε, αλλά να αποτυπώσει τη γλωσσική χρήση και να την ερμηνεύσουμε, δηλαδή τι λέμε, πού και γιατί». Πρόκειται σύμφωνα με την ίδια για μία έρευνα η οποία «σέβεται απόλυτα την ποικιλότητα αλλά και τη γλωσσική αλλαγή και αποστασιοποιείται από οποιαδήποτε νεο- ή κρυφο- ή νοσταλγο-καθαρευουσιάνικη νοοτροπία. Καταγράφει τις φυσικές και κυρίως τεχνητές τάσεις δημιουργικής σύζευξης των λόγιων και μη λόγιων στοιχείων και η πρωτοτυπία της έγκειται στον ξεκάθαρο ορισμό και στη νηφάλια περιγραφική της προσέγγιση».
Μαρία Μητσιάκη*
«Είναι αδύνατο να αποτυπώσουμε σε λίγες λέξεις την παρουσία της κ. Αναστασιάδη-Συμεωνίδη στον χώρο της Γλωσσολογίας και της Διδακτικής αλλά και στις καρδιές μας»
«[…] Είναι αδύνατο να αποτυπώσουμε σε λίγες λέξεις την παρουσία της κ. Αναστασιάδη-Συμεωνίδη στον χώρο της Γλωσσολογίας και της Διδακτικής αλλά και στις καρδιές μας. Αυτό, όμως, που μπορούμε να αποτυπώσουμε είναι το γιατί ο συγκεκριμένος τόμος του λογίου συνιστά μια τεράστια καινοτομία για την Ελληνική Γλωσσολογία. Οι δύο επιμελητές διαμορφώνουν ένα “αχτύπητο δίδυμο”, συμπληρώνοντας ο ένας τον άλλον στην αγάπη τους για τη γλώσσα και τη διαχρονία της υπό το πρίσμα της συγχρονίας. Η Άννα Αναστασιάδη-Συμεωνίδη εκπόνησε τη διδακτορική της διατριβή στον Καθηγητή Γλωσσολογίας του ΕΚΠΑ Γεώργιο Μπαμπινιώτη με θέμα τη νεολογία στην ΚΝΕ και πολύ νωρίς στην ακαδημαϊκή της πορεία ορίστηκε υπεύθυνη της μετάφρασης των διοικητικών εγγράφων του ΑΠΘ από την καθαρεύουσα στη δημοτική. Είναι πραγματικά μαγικό το πώς στο ίδιο πρόσωπο συνδυάζεται η αγάπη για τη δημοτική και τη συγχρονία της γλώσσας με τη βαθιά γνώση και τον σεβασμό στη διαχρονία. Οφείλω να πω ότι ακόμη και σήμερα, όταν επιμελούμαι κείμενα, καταφεύγω σχεδόν πάντα στο κριτικό της μάτι, το οποίο βλέπει ό,τι δεν βλέπουν ακόμη και δεινοί επιμελητές.
Όμως, η αγάπη αυτή για τη γλώσσα σε όλες της τις εκφάνσεις δεν είναι χρωματισμένη, γεγονός που την καθιστά πρότυπο γλωσσολόγου, αφοσιωμένης στη γλωσσική περιγραφή και ανάλυση. Θεωρώ πως η πορεία και το έργο της κ. Άννας, μεταξύ του οποίου και ο παρών τόμος του λογίου, είναι η απάντηση στην επίθεση που δέχεται πολλές φορές ο χώρος της γλωσσολογίας, επειδή ακριβώς ως επιστήμη δεν στοχεύει στη ρύθμιση της γλώσσας. Είναι, δηλαδή, ο ίδιος άνθρωπος που οσμίζεται τις εν εξελίξει αλλαγές στη ΝΕ γλώσσα ακριβώς τη στιγμή που συμβαίνουν, για παράδειγμα την αισθητή μετακίνηση των πρωτόκλιτων θηλυκών αρσενικών της ΑΕ στα θηλυκά, π.χ. η ψήφος, ο ψήφος, τη λανθάνουσα τάση τονισμού των θηλυκών ουσιαστικών στη λήγουσα του πληθυντικού, π.χ. των ακτίνων, των ακτινών, τις αναλύει επιστημονικά ως αποκλίνουσες από τη νόρμα και ταυτόχρονα τις ερμηνεύει καθρεφτίζοντας τις σύγχρονες τάσεις στη γλώσσα μας, ενώ παράλληλα σέβεται και αναγνωρίζει την αξία της διαχρονίας και την κατάλληλη ανά περίσταση αξιοποίηση του επίσημου ακαδημαϊκού επιπέδου ύφους στη συγχρονία. Νιώθω μεγάλη τιμή και ευλογία που σε αρκετές από τις εργασίες αυτές συνεργάστηκα με την Άννα Αναστασιάδη-Συμεωνίδη.
Από την άλλη ή καλύτερα σε συνδυασμό με το παραπάνω προφίλ, ο Ασημάκης, πνευματικό τέκνο του Καθηγητή Χαράλαμπου Συμεωνίδη και της Άννας Αναστασιάδη-Συμεωνίδη, εκδήλωσε πολύ νωρίς στα φοιτητικά του χρόνια την αγάπη του για τη διαχρονία. Η ουσιαστική ειδοποιός διαφορά του από άλλους ιστορικούς γλωσσολόγους της Ελλάδας αλλά και του εξωτερικού είναι ότι δεν μένει στη διαχρονική εξέταση αλλά σχεδόν πάντα αναζητά τη σύνδεση με τη διαχρονία. Ποιος, λοιπόν, θα ήταν καταλληλότερος για την ανάδειξη του λόγιου επιπέδου στη Σύγχρονη Κοινή Νεοελληνική; Ασημάκη μου, κατανοώ πως σε ρίχνω απόψε αλλά θα συμφωνήσουμε όλοι μας πως ενόψει της αυριανής επιτιμοποίησης τα λόγια ανήκαν δικαιωματικά στην κ. Άννα […]».
Των εισηγήσεων ακολούθησαν ερωτήσεις και τοποθετήσεις των παρευρισκομένων στην εκδήλωση, με ιδιαίτερα σημαντική την επισήμανση ότι ο τόμος είναι χρήσιμος και για τους μη έλληνες ερευνητές, οι οποίοι έχουν δυσκολία να κατανοήσουν τον μεγάλο αριθμό λέξεων π.χ. της ελληνικής για την ίδια έννοια, που προέρχονται είτε από τη δημοτική γλώσσα είτε από το λόγιο επίπεδο είτε από το ενδιάμεσο φάσμα της.
*Ολόκληρες οι εισηγήσεις των ομιλητών της εκδήλωσης εδώ:
Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
