Δείτε περισσότερα στο: http://www.paratiritis-news.gr/

Η πανδημία της Cοvid-19 έχει αλλάξει τους όρους ζωής στον πλανήτη, και βέβαια έχει φέρει ριζικές –προσωρινές ελπίζουμε– αλλαγές και στην ακαδημαϊκή ζωή, καθιστώντας τις διαδικτυακές διδασκαλίες και δράσεις τον κανόνα για το περσινό αλλά και το τρέχον ακαδημαϊκό έτος. Στο «Εργαστήριο Λαογραφίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας» του Τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας, του ΔΠΘ, αποφασίσαμε να μην επιστρέψουμε στον ιό να μας οδηγήσει σε αναγκαστική εσωστρέφεια και απομόνωση. Κι έτσι, τόσο κατά το εαρινό εξάμηνο του ακαδημαϊκού έτους 2019-2020, όσο και κατά το χειμερινό εξάμηνο του αναλόγου έτους 2020-2021 σχεδιάσαμε και πραγματοποιήσαμε μια σειρά από δράσεις επιστήμης και πολιτισμού, με στόχο να μην διακόψουμε τις διεθνείς συνεργασίες μας, να μην σταματήσουμε τις ερευνητικές δράσεις μας και να κρατήσουμε την επαφή μας με τους φοιτητές μας.

Όσον αφορά τις περσινές δραστηριότητές μας, υπήρξε το καλοκαίρι που μας πέρασε πλήρης ενημέρωση. Γι’ αυτό και σε όσα ακολουθούν θα επικεντρωθούμε σε όσα έγιναν από τον Οκτώβριο που μας πέρασε μέχρι σήμερα. Πρόκειται για έναν συνδυασμό απολογισμού και έμπρακτης διακήρυξης της θέλησής μας να μην διακόψουμε το ακαδημαϊκό, ερευνητικό και εκπαιδευτικό μας έργο, γι’ αυτό και οι εκδηλώσεις που σχεδιάστηκαν και πραγματοποιήθηκαν είχαν ανάλογο χαρακτήρα και περιεχόμενο. Συγκεκριμένα, το Νοέμβριο του χειμερινού εξαμήνου του ακαδημαϊκού έτους 2020-2021, το Εργαστήριο οργάνωσε τις ακόλουθες εκδηλώσεις οι οποίες όπως προαναφέρθηκε έγιναν διαδικτυακά, λόγω της πανδημίας της Covid-19:

• «Η ενδυματολογική συλλογή του Μουσείου Νεότερου Ελληνικού Πολιτισμού: συγκρότηση - ερμηνεία – τεκμηρίωση» (Πέμπτη, 12 Νοεμβρίου 2020), με ομιλήτρια την κα Ελένη Παπαθωμά, Επιμελήτρια του Μουσείου Νεότερου Ελληνικού Πολιτισμού, με πρωτοβουλία της Επίκ. Καθηγήτριας κας Νάντιας Μαχά-Μπιζούμη

• «Διερευνώντας τον ρόλο της συντήρησης στη διάσωση και την ανάδειξη του λαϊκού πολιτισμού. Η περίπτωση της έκθεσης του ΜΕΛΤ “Άνθρωποι και Εργαλεία. Όψεις της Εργασίας στην Προβιομηχανική Κοινωνία”» (Τετάρτη, 18 Νοεμβρίου 2020), με ομιλήτρια την κα Αλεξάνδρα Μπολότη, Συντηρήτρια Αρχαιοτήτων και Έργων Τέχνης – Μουσειολόγου, στη Διεύθυνση Συντήρησης Αρχαίων και Νεωτέρων Μνημείων του ΥΠΠΟΑ, με πρωτοβουλία της Επίκ. Καθηγήτριας κας Νάντιας Μαχά-Μπιζούμη

• «’Το σύγχρονο ελληνικό ιστορικό μυθιστόρημα’. Διαδικτυακή συζήτηση με τον συγγραφέα Ισίδωρο Ζουργό» (Τρίτη, 24 Νοεμβρίου 2020), με πρωτοβουλία του μέλους ΕΔΙΠ κ. Θαν. Κούγκουλου

• «Ο σασμός (συμβιβασμός) ως εθιμικός τρόπος εξωδικαστικής επίλυσης διαφορών στη σύγχρονη Κρήτη» (Παρασκευή, 27 Νοεμβρίου 2020), με ομιλητή τον Αναπληρωτή Καθηγητή του Τμήματος Φιλοσοφικών και Κοινωνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Κρήτης κ. Άρη Τσαντηρόπουλο, με πρωτοβουλία της Επίκ. Καθηγήτριας κας Αικ. Μάρκου.

Περισσότερες ήταν οι ανάλογες εκδηλώσεις του Δεκεμβρίου. Απαριθμώ με χρονολογική σειρά:

• «Κινήσεις για την πνευματική αφύπνιση της επαρχίας στον Μεσοπόλεμο» (Τρίτη, 1 Δεκεμβρίου 2020), με ομιλητή τον Αναπληρωτή Καθηγητή του Τμήματος Φιλολογίας του ΑΠΘ κ. Λάμπρο Βαρελά, με πρωτοβουλία του μέλους ΕΔΙΠ κ. Θαν. Κούγκουλου

• «Τα Μουσεία ως περιβάλλον άτυπης εκπαίδευσης. Μουσειακά ενδύματα σε εκπαιδευτικά προγράμματα» (Πέμπτη, 3 Δεκεμβρίου 2020), με ομιλήτρια την κα Αλεξάνδρα Τράντα, Αρχαιολόγο - Μουσειολόγο - Ακαδημαϊκή Υπότροφο ΠΑΔΑ, με πρωτοβουλία της Επίκ. Καθηγήτριας κας Νάντιας Μαχά-Μπιζούμη 

• «Το μυθιστόρημα ως εθνοθρησκευτική ταυτότητα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία: μια καραμανλίδικη διασκευή του Πολυπαθούς του Γρ. Παλαιολόγου» (Τρίτη, 8 Δεκεμβρίου 2020), με ομιλήτρια την Καθηγήτρια Νεοελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου İstanbul κα Damla Demirözü, με πρωτοβουλία του μέλους ΕΔΙΠ κ. Θαν. Κούγκουλου

• «Τεκμηριώνοντας μια ενδυματολογική συλλογή: η ενδυματολογική συλλογή του Πελοποννησιακού Λαογραφικού Ιδρύματος “Β. Παπαντωνίου”» (Τετάρτη, 9 Δεκεμβρίου 2020), με ομιλήτρια την κα Αγγελική Ρουμελιώτη, Eπιμελήτρια του Πελοποννησιακού Λαογραφικού Ιδρύματος στο Ναύπλιο, με πρωτοβουλία της Επίκ. Καθηγήτριας κας Νάντιας Μαχά-Μπιζούμη

• «Από το Μουσείο Ελληνικών Χειροτεχνημάτων στο Μουσείο Νεότερου Ελληνικού Πολιτισμού» (Πέμπτη, 10 Δεκεμβρίου 2020), με ομιλήτρια την Διευθύντρια του Μουσείου Νεότερου Ελληνικού Πολιτισμού κα Έλενα Μελίδη, με πρωτοβουλία της Επίκ. Καθηγήτριας κας Νάντιας Μαχά-Μπιζούμη

• «Ο Παππούς Πάγος, η Κόρη του Χιονιού και το Άστρο των Χριστουγέννων: οι παραδόσεις του Δωδεκαημέρου στη Ρωσία» (Πέμπτη, 17 Δεκεμβρίου 2020), με ομιλήτρια την Αναπλ. Καθηγήτρια στο Τμήμα Βυζαντινής και Νεοελληνικής Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Λομονόσωφ της Μόσχας (кафедра византийской и новогреческой филологии МГУ им. М.В. Ломоносова) κα Ksenia Klimova, με πρωτοβουλία του Διευθυντή του Εργαστηρίου

• «Το Κέντρον Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών στο πλαίσιο των ευρωπαϊκών λαογραφικών και εθνολογικών αρχείων» (Τετάρτη, 16 Δεκεμβρίου 2020), με ομιλητή τον Διευθυντή Ερευνών, και Διευθύνοντα το Κέντρο Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών κ. Ευάγγελο Καραμανέ, με πρωτοβουλία του Διευθυντή του Εργαστηρίου.

Οι εκδηλώσεις μας συνεχίστηκαν και μετά τις διακοπές του Δωδεκαημέρου. Τον τρέχοντα Ιανουάριο λοιπόν σχεδιάστηκαν και πραγματοποιήθηκαν οι ακόλουθες εκδηλώσεις:

• «Οι φωτιές των Χριστουγέννων στις παραδόσεις Ελλήνων και Σέρβων» (Πέμπτη, 14 Ιανουαρίου 2021), με ομιλήτρια την Ερευνήτρια Α΄ Βαθμίδας του Етнографски институт САНУ (СРПСКЕ АКАДЕМИЈЕ НАУКА И УМЕТНОСТИИЗ БЕОГРАДА, РЕПУБЛИКА СРБИЈА) / Institute of Ethnography SASA (Serbian Academy of Sciences and Arts) κα Gordana Blagojević, με πρωτοβουλία του Διευθυντή του Εργαστηρίου

• «Εθνοϊατρικά συστήματα και πνευματικές θεραπείες σε ασιατικές αυτόχθονες ομάδες του Νεπάλ και της Μαλαισίας» (Πέμπτη, 14 Ιανουαρίου 2021), με ομιλήτρια την Αναπλ. Καθηγήτρια στο Τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου κα Diana Riboli, με πρωτοβουλία της Επίκ. Καθηγήτριας Β. Κράββα.

• Την Παρασκευή 15 Ιανουαρίου, το Εργαστήριο, με πρωτοβουλία και επιστημονική επιμέλεια της Επικ. Καθηγήτριας Β. Κράβα, και σε συνεργασία με το «Λαογραφικό Αρχείο και Μουσείο» του Τμήματος Φιλολογίας του ΕΚΠΑ, με επιστημονική επιμέλεια της Επίκ. Καθηγήτριας Βασιλ. Χρυσανθοπούλου, διοργάνωσε την διαδικτυακή Επιστημονική Ημερίδα «Καταναλώνοντας υλικότητες: αντικείμενα, διαδρομές και ιστορίες». Σε αυτήν, μετά την εισαγωγική ομιλία του Διευθυντή του Εργαστηρίου, συμμετείχαν η Κοινωνική Ανθρωπολόγος Αίγλη Μπρούσκου, η Επίκ. Καθηγήτρια του ΔΠΘ Νάντια Μαχά, η Επίκ. Καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας Ζωή Γοδόση, η Επίκ. Καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Πατρών Κλειώ Γκουγκουλή, ο Επίκ. Καθηγητής του ΕΚΠΑ Γιώργος Κούζας, η Επίκ. Καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αιγαίου Έλια Πετρίδου, η Επίκ. Καθηγήτρια του ΔΠΘ Νατάσα Φιλιππουπολίτη, ο Συντηρητής Έργων Τέχνης Άγγ. Μήτσας και η Μουσειολόγος του Λαογραφικού και Εθνολογικού Μουσείου Μακεδονίας – Θράκης Ρένα Μπότσιου.

Όπως εύκολα μπορεί ο αναγνώστης να διαπιστώσει, στις εκδηλώσεις αυτές πήραν μέρος διακεκριμένοι συνάδελφοι από πανεπιστήμια, ερευνητικά κέντρα, ιδρύματα και μουσεία της ημεδαπής και της αλλοδαπής (Τουρκία, Ρωσία, Σερβία, Ιταλία), δίνοντας τόσο στους φοιτητές και τις φοιτήτριές μας, όσο και στο κοινό που τις παρακολούθησε την ευκαιρία να έρθουν σε επαφή με τις ανάλογες επιστημονικές και πολιτισμικές εξελίξεις μιας σειράς ερευνητικών προγραμμάτων και προσπαθειών, που βρίσκονται σε εξέλιξη. Κι αυτό στα πλαίσια του σχεδιασμού μας ώστε το ΤΙΕ και το ΔΠΘ να αποτελέσουν σημείο αναφοράς για την εξέλιξη της Λαογραφίας και της Κοινωνικής Ανθρωπολογίας στη χώρα μας.

Τον δεύτερο βασικό σκοπό του Εργαστηρίου μας, τον διεπιστημονικό διάλογο, εξυπηρετούν οι εκδόσεις του που ολοκληρώθηκαν το ίδιο διάστημα: ένα βήμα στο νηφάλιο επιστημονικό διάλογο μεταξύ ανθρωπιστικών και κοινωνικών επιστημών, και ειδικότερα μεταξύ της Λαογραφίας και της Κοινωνικής Ανθρωπολογίας, αποτελεί η έκδοση του Εργαστηρίου, σε επιμέλεια του γράφοντος, με τίτλο Ο Σύγχρονος Ελληνικός Λαϊκός Πολιτισμός: Μεταξύ Λαογραφίας & Κοινωνικής Ανθρωπολογίας - Πρακτικά Επιστημονικής Ημερίδας Αφιερωμένης στον Ομότιμο Καθηγητή Μηνά Αλ. Αλεξιάδη (Κομοτηνή 2020) [στη σειρά: Μελέτες Λαογραφίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας, αρ. 10, που εκδίδει το Εργαστήριο, και σε συνεργασία με τις εκδόσεις «Παρατηρητής της Θράκης»].       

Στον τόμο περιλαμβάνονται επτά ανακοινώσεις μελών του Εργαστηρίου από την Επιστημονική Ημερίδα με τίτλο «Ο σύγχρονος ελληνικός λαϊκός πολιτισμός: μεταξύ Λαογραφίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας», που διοργανώθηκε στην Κομοτηνή, στις 15  Μαΐου 2019, προς τιμήν του Ομότιμου Καθηγητή του Τμήματος Φιλολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του ΕΚΠΑ, Μηνά Αλ. Αλεξιάδη, με την ευκαιρία της αναγόρευσής του σε επίτιμο διδάκτορα της Σχολής Κλασικών και Ανθρωπιστικών Σπουδών του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης από το Τμήμα Ιστορίας και Εθνολογίας του ΔΠΘ.            

Στην Εισαγωγή παρουσιάζεται από τον γράφοντα, «Η συμβολή του Εργαστηρίου Λαογραφίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του ΔΠΘ στην ανάπτυξη του διαλόγου μεταξύ των δύο επιστημών», και στη συνέχεια, ακολουθούν οι εισηγήσεις του Αναπληρωτή Καθηγητή Βασίλη Δαλκαβούκη με τίτλο «Λαογραφία και Κοινωνική Ανθρωπολογία: ορισμένες σκέψεις για μια σύγκληση στο επίπεδο της μεθόδου», της Επίκουρης Καθηγήτριας Βασιλικής Κράββα «Ανθρωπολογίζουσα Λαογραφία και Λαογραφίζουσα Ανθρωπολογία: η διαπολιτισμική και διεπιστημονική ματιά της Άλκης Κυριακίδου-Νέστορος», του γράφοντος «Μορφές διαχείρισης του πολιτισμικού αποθέματος στον σύγχρονο ελληνικό λαϊκό πολιτισμό», της Επίκουρης Καθηγήτριας Αικατερίνης Μάρκου «Οι γιορτές της Παλιάς Πόλης της Ξάνθης ως πολιτισμικό και τουριστικό θέλγητρο – Πολιτιστική πολιτική και διαχείριση», της Επίκουρης Καθηγήτριας Νάντιας Μαχά-Μπιζούμη «Η συνομιλία Λαογραφίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας στη μελέτη του παραδοσιακού και σύγχρονου ενδύματος», του Καθηγητή Μανόλη Γ. Σέργη «Ο Σταύρος Ζουμπουλάκης Στ’ αμπέλια της Αυτοεθνογραφίας – Αναπαραστάσεις όψεων του “παραδοσιακού” στην “ύστατη ώρα” του (δεκαετία του 1960), σε μια κοινότητα της Λακωνίας», και του Δρ. Νέας Ελληνικής Φιλολογίας – Μέλους ΕΔΙΠ του ΤΙΕ, Θανάση Β. Κούγκουλου, «Από την ηθογραφία στον αναστοχασμό των τοπικών ταυτοτήτων: Οι μουσουλμάνοι των Ιωαννίνων στην πεζογραφία του Χρήστου Χρηστοβασίλη και της Emel İnci». Τέλος, στο επίμετρο παρουσιάζονται από τον επιμελητή του τόμου στοιχεία «Συμπληρωματικά στην εργογραφία του Μηνά Αλ. Αλεξιάδη (2018-2020)».       

Συνεπώς ο τόμος αυτός, που διατίθεται από τις εκδόσεις «Παρατηρητής της Θράκης», αποτελείται από μελέτες των μελών του Εργαστηρίου, παρουσιάζοντας ουσιαστικά το ερευνητικό έργο που πραγματοποιείται σε αυτό. Επίσης εντός των ημερών κυκλοφορείται ο συλλογικός επιστημονικός τόμος Το ελληνικό «λαϊκό» μυθιστόρημα του 19^ου αιώνα (Αθήνα 2021), σε επιμέλεια του μέλους ΕΔΙΠ του Εργαστηρίου Θαν. Β. Κούγκουλου [στη σειρά: Μελέτες Λαογραφίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας, αρ. 8, που εκδίδει το Εργαστήριο, και σε συνεργασία με τις εκδόσεις «Gutenberg»]. Στις 550 σελίδες του τόμου περιλαμβάνονται 21 μελέτες γραμμένες από 23 συγγραφείς, που πρωτοπαρουσιάστηκαν ως ανακοινώσεις στο διεθνές συνέδριο «Το ελληνικό «λαϊκό» μυθιστόρημα του 19ου αιώνα:  Θεωρητικά Ζητήματα», που διοργάνωσε το Εργαστήριο τον Μάιο του 2018.

Από τα παραπάνω, προκύπτει νομίζω ότι το «Εργαστήριο Λαογραφίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας» του Τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας του ΔΠΘ συνεχίζει εν μέσω πανδημίας, και με τα εργαλεία που η τεχνολογία προσφέρει, ακάθεκτο το έργο του. Και τούτο επειδή τόσο η επιστήμη, η έρευνα και ο πολιτισμός, όσο και η ακαδημαϊκή εξωστρέφεια και η εκπαίδευση των φοιτητών μας, κυρίως δε η πνευματική και επιστημονική επαφή και επικοινωνία μας μαζί τους, είναι πολύτιμες διαδικασίες, κατακτημένες με αγώνα, κόπο και μόχθο συλλογικό, με προσπάθεια και συνέργειες. Διαδικασίες πάνω στις οποίες στο Εργαστήριο και στο Τμήμα μας, αλλά και στη Σχολή Κλασικών και Ανθρωπιστικών Σπουδών του ΔΠΘ έχουμε θητεύσει με συνέπεια και συνέχεια.

Και δεν σκοπεύουμε βέβαια να αφήσουμε όλα αυτά να ακυρωθούν από κανένα ιό, ώστε όταν με το καλό επιστρέψουμε να συνεχίσουμε το ακαδημαϊκό έργο μας, με στόχο το Πανεπιστήμιό μας, η Σχολή,, το Τμήμα και το Εργαστήριό μας να βρίσκονται πάντα στην πρωτοπορία της λαογραφικής και ανθρωπολογικής έρευνας, όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και στον ευρύτερο χώρο της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, όπου βρίσκονται οι επιστημονικές, ερευνητικές και ακαδημαϊκές συνάφειές μας.

*Ο Μανόλης Γ. Βαρβούνης είναι Καθηγητής Λαογραφίας, Αν. Πρόεδρος του Τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας, Διευθυντής του Εργαστηρίου Λαογραφίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του ΔΠΘ