Ηλιακο παρατηρητηριο η λατομειο ψαμμιτη;

Διαλόγων συνέχεια

Οι επιστημονικοί διάλογοι για τον αρχαιολογικό πλούτο της Θράκης είναι ό,τι το καλύτερο μπορεί να συμβεί σε μια περιοχή που οι αρχαιολογικοί της πόροι, όπως και σε πολλές άλλες περιοχές της πατρίδας μας, κείνται απλώς, υφιστάμενοι με πολλαπλούς τρόπους τις συνέπειες της οικονομικής κρίσης, γεγονός αδιάψευστο αφού τα διατιθέμενα ποσά για την αρχαιολογική έρευνα και την ανάδειξη των αρχαιολογικών χώρων όλο και συρρικνώνονται.

Ενδεικτικό επ’ αυτού η αναγγελθείσα από το 2015 νέα έκθεση του αρχαιολογικού μουσείου Κομοτηνής που κόλλησε εδώ και μια πενταετία στη γραφειοκρατία ή η μελέτη  ανάδειξης  του ρωμαϊκού τάφου των Συμβόλων που υπέστη επίσης το ίδιο.
Είναι βέβαια αξιοσημείωτο ότι οι πολιτικοί άνδρες της περιοχής ανεξαρτήτως πολιτικών χώρων και με αφορμή τη σύσταση της διακομματικής επιτροπής ομνύουν με ζέση στην ανάδειξη και αξιοποίηση του αρχαιολογικού πλούτου της Ροδόπης, επειδή όμως πολλές κυβερνήσεις πέρασαν στο μεταξύ, αν η διακομματική επιτροπή αποφασίσει να λάβει υπόψιν της αυτό το διαχρονικό έλλειμμα της Ροδόπης,  διαθέτοντας πόρους και στρατηγική, θα κάνει τη διαφορά, συνθήκη που εκ βάθους καρδίας ευχόμεθα να συμβεί.

Μέχρι να συμβούν όμως όλα αυτά, τόσο εμείς όσο και οι αναγνώστες μας με ιδιαίτερο πράγματι ενδιαφέρον, όπως καταδείχνουν και τα σχετικά εργαλεία μετρήσεων, διάβασαν το άρθρο  του Σταύρου Κιοτσέκογλου  ꟷείναι  Δρ. Αρχαιολογίας,  Μέλος ΕΤΕΠ του Εργαστηρίου Λαογραφίας  και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Τμήματος Ιστορίας-Εθνολογίας του ΔΠΘꟷ  με τίτλο  «Η λατρεία του ήλιου στην ελληνική Θράκη ─ Τα πρώτα μεγαλιθικά ιερά του Ήλιου και ηλιακά παρατηρητήρια στην Ελλάδα», στο φύλλο με αρ. 8192, 15/12/2020 της εφημερίδας μας,  αλλά και την ακολουθήσασα διευκρίνιση της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ξάνθης δια της προϊσταμένης της αρχαιολόγου κ. Κωνσταντίνας Καλλιντζή με τίτλο «Η Εφορεία Αρχαιοτήτων Ξάνθης διευκρινίζει…», στο φύλλο με αρ.8195, 18/12/2020.

Με ενδιαφέρον, μια και η επιστήμη της αρχαιολογίας με τις αυστηρές επιστημονικές μεθόδους αφ’ ενός παραμένει νοητικά προκλητική και αφ’ ετέρου ιδιαίτερα ελκυστική και για το ευρύ κοινό που πραγματικά  χαίρεται  να διαβάζει τον διάλογο των επιστημόνων για μια περιοχή της Ξάνθης, τη Μάνδρα,  που διέθετε λατομεία,  έχει όμως λαξεύσεις και εξάρματα που άλλες ειδικότητες επιστημόνων διαβάζουν διαφορετικά ή και συμπληρωματικά, ενώ ο διάλογος και η έρευνα μέλλεται να συνεχίσει.

Διάλογοι λοιπόν και σήμερα, με τη φιλοξενία της απάντησης του κ. Κιοτσέκογλου προς τις αιτιάσεις της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ξάνθης, αλλά και φιλοξενία στο αυριανό φύλλο άρθρου υπογεγραμμένου από την αρχαιολόγο και προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ξάνθης  κ. Κωνσταντίνα Καλλιντζή, για τα «Λατομεία των αρχαίων Αβδήρων στη θέση Μάνδρα Ξάνθης», όπου παρουσιάζονται επισταμένως τα επιστημονικά της συμπεράσματα και μετά από έρευνα χρόνων.

Ως «Παρατηρητής της Θράκης», για τους ωραίους αυτούς διαλόγους θερμά, τους δυο συνομιλητές μας, ευχαριστούμε.

Ηλιακό παρατηρητήριο ή λατομείο ψαμμίτη;

Του Σταύρου Κιοτσέκογλου*

Ο χαρακτηρισμός οδός λιθαγωγίας στην οποία αναφέρεται η συνάδελφος Κα Κωνσταντίνα Καλλιντζή, δεν είναι πρακτικά λειτουργικός, γιατί όπως δείχνει η Εικόνα 7, οποιοδήποτε βαγόνι τροχήλατο περνούσε τα περίπου 25 μέτρα αυλακιού, θα σταματούσε στη λαξευμένη υπερυψωμένη πτύχωση που με το σώμα της εισέρχεται στον χώρο που υποτίθεται θα συνεχιζόταν η αυλάκωση (Βλέπε κόκκινο βέλος). Άλλωστε πέραν του εν λόγω σημείου δεν συνεχίζεται η αυλάκωση.
 

Αλλά ας υποθέσουμε ότι πρόκειται για οδό λιθαγωγίας, δηλαδή ενός λαξευτού δρόμου με τον οποίον τα βαγόνια έβγαζαν έξω από το λατομείο το αποσπασμένο υλικό. Οι αυλακώσεις βοηθούσαν στην κίνηση του βαγονιού που έχοντας μεγάλο και βαρύ φορτίο δόμων θα το μετακινούσε με τη χρήση υποζυγίων. Στην Εικόνα 7, παρατηρούμε μεταξύ των δύο αυλακώσεων όπου κυλούν οι τροχοί, πως υπάρχει βραχώδης νησίδα, ψηλότερη μάλιστα των πλαϊνών πτυχώσεων. Ποιος ο λόγος να αφήσουν αλάξευτη την εν λόγω βραχώδη νησίδα, πάνω από την οποία τα υποζύγια και οι συνοδοί εργάτες θα αδυνατούσαν να διέλθουν, η οποία δυσχεραίνει την διέλευση παρά την διευκολύνει; Σημειωτέον η βραχώδης νησίδα είναι λαξευμένη σε πέντε σημεία, δημιουργώντας πέντε κενά, που δημιουργούν έξι βραχώδη άνισα συμφυή τμήματα, όπως το ηλιακό παρατηρητήριο του φυσικού πάρκου Rusenski Lom της Βουλγαρίας.

Προφανώς η χρήση της εν λόγω κατασκευής δεν προοριζόταν για οδό λιθαγωγίας, γιατί δεν δείχνει να είναι λειτουργική για κανένα τροχήλατο μεταφορικό μέσο. Ακόμη από τα σημεία λατόμησης στην περιοχή, όπως το εσωτερικό του θρόνου (Εικ. 8), οι αυλακώσεις (Εικ. 7), και σε κάποια άλλα σημεία, δεν πρέπει να έχει αφαιρεθεί δομικό υλικό περισσότερο των δέκα κυβικών μέτρων. Βεβαίως, το δομικό υλικό που λατομήθηκε με εμφανή τα ίχνη εργαλείων για την δημιουργία του θρόνου, πιθανόν να χρησιμοποιήθηκε από τους αρχαίους Θράκες ή τους Αβδηρίτες για οικοδομικές κατασκευές ή ταφικά μνημεία στην αρχαία πόλη.
 

Η Εικόνα 9, εικονίζει κατά την άποψή μου έναν κυκλικό ηλιακό δίσκο που έχει διάμετρο 0,60 μ. και είναι εγγεγραμμένος σε συμφυή βράχο. Ας υποθέσουμε όμως ότι είναι ένα κυκλικό σχέδιο, για το οποίο ο αρχαίος λαξευτής είχε την πρόθεση να λαξεύσει μια μυλόπετρα για ένα χειρόμυλο που δεν τελείωσε ποτέ. Ο τύπος αυτών των εργαλείων είναι μικρής διαμέτρου 0,25 – 0,30 μ., για να είναι λειτουργικά σε καθημερινή χρήση από την νοικοκυρά του σπιτιού και εύκολα διαχειρίσιμα. Άλλωστε το εν λόγω πέτρωμα έχει ρήγματα σε πολλά σημεία, καθώς η σωστή επιλογή πετρώματος για χειρόμυλο ήταν πάντα η έλλειψη του παραμικρού ρήγματος ή ραγίσματος της επιφάνειας του πετρώματος. Αναμφισβήτητα πρόκειται για ηλιακό δίσκο.
 

Οι φωτογραφίες που λησμόνησα να εντάξω στην ανακοίνωσή μου (Εικ. 10,11), είναι αποκαλυπτικές των τελετών που πραγματοποιούνταν στον εν λόγω χώρο. Μπροστά από μια κυκλική τελετουργική κοιλότητα είναι λαξευμένοι: ένας θρόνος προσανατολισμένος ανατολικά που ενσαρκώνει τη ανεικονική παρουσία της Μεγάλης Μητέρας Θεάς και αριστερά του τρία σκαλοπάτια, σύνηθες σύμβολο ιερότητας σε μεγαλιθικά μνημεία της Θράκης και της Μ. Ασίας (Φρυγίας, Μυσίας). Το ερώτημα όσο αφορά τις Εικόνες 10,11, είναι, γιατί ένας βράχος η επιφάνεια του οποίου είναι προσβάσιμη από βορρά, δύση και νότο, να φέρει στην μη προσβάσιμη ανατολική πλευρά του, θρόνο και σκαλοπάτια; Μήπως η ανατολή του ήλιου είναι ο πρωταγωνιστής των τελετουργιών και των εκδηλώσεων των Θρακών κατοίκων της περιοχής που προσανατόλισαν ανατολικά τα λατρευτικά τους σύμβολα; Θα μπορούσαν εμφανή σύμβολα θρόνων, ηλιακών δίσκων, τελετουργικών κοιλοτήτων να βρίσκονται σε ένα λατομείο;
 

Για το ηλιακό παρατηρητήριο ή λατομείο της Μάνδρας, (-οι διαφορετικές απόψεις είναι θεμιτές στην αρχαιολογία αρκεί να τεκμηριώνονται), η διεπιστημονική προσέγγιση του χώρου είναι αναγκαία. Ευελπιστώ να μην υπάρξουν καταστροφές επί του μνημείου και η υπάρχουσα κατάσταση να μείνει ως έχει. Η προσέγγιση του χώρου από ειδικούς αρχαιοαστρονόμους Έλληνες και ξένους που θα πραγματοποιήσουν τις αναγκαίες μετρήσεις-παρατηρήσεις, θα πραγματοποιηθεί με το τέλος της πανδημίας με τη σύμφωνη γνώμη, πιστεύω, και της συναδέλφου Κας Κωνσταντίνας Καλλιντζή.

google-news Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.