Βιβλιο, σχολικες βιβλιοθηκες και δρασεις φιλαναγνωσιας στην Κυπρο

«Πηγαίνω σε διάφορες τάξεις και «παίζουμε» τα βιβλία. Συνδυάζω  δηλαδή  παιχνίδια, θέατρο, θεατρικό παιχνίδι, παντομίμα, αφήγηση και τα βιβλία…  ζωντανεύουν»

«Στην καραντίνα κάναμε live μεταδόσεις με αφηγήσεις παραμυθιών, τις οποίες είδαν πάνω από 8 χιλιάδες άτομα»

Εκεί που ο μαθητής συνδημιουργεί με τον δάσκαλο

Η Κομοτηνή μας κάθε φθινόπωρο καλωσορίζει τους πρωτοετείς φοιτητές της και μαζί μ’ αυτούς υποδέχεται και τους γονείς τους, οι οποίοι στηρίζουν έμπρακτα την νέα ζωή των παιδιών τους. Ένας τέτοιος γονιός είναι και ο Αντρέας Κώστα, εκπαιδευτικός από την Κύπρο, ιδιαιτέρως γνωστός καθώς αποτελεί υπόδειγμα εκπαιδευτικού εξαιτίας της αγάπης του για τα βιβλία και των δράσεων που διοργανώνει γύρω απ’ αυτά. Καθώς ο γιος του πέρασε στο Τμήμα Φυσικής Αγωγής του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης βρέθηκαν στην πόλη μας και είχαμε την χαρά για μια γόνιμη γνωριμία-συνομιλία, η οποία είμαστε σίγουροι πως δεν θα ’χει τέλος.

Ο κ. Κώστα παραχώρησε μια ιδιαιτέρως ενδιαφέρουσα συνέντευξη στο Ραδιόφωνο του «Παρατηρητή της Θράκης», στην οποία μίλησε για τις δράσεις Φιλαναγνωσίας που διοργανώνει, για τη θέση της λογοτεχνίας στο εκπαιδευτικό σύστημα της Κύπρου, για τη σημασία της σωστής μελέτης ενός βιβλίου, αλλά και για τις εντυπώσεις του από την πολυπολιτισμική μας Θράκη, η οποία θυμίζει, σε σημεία της, την όμορφη Κύπρο.

Εξάλλου, ενίοτε, οι λογοτεχικές μας συζητήσεις μοιάζουν να γίνονται πολιτισμικές συναντήσεις και το αντίστροφο, εξ ου και μετά το πρώτο μέρος της συνομιλίας μας για το βιβλίο στην Κύπρο, ακολουθεί το δεύτερο μέρος της, όπου με τον κ. Κώστα, συζητάμε την κατάσταση ρευστότητας την οποία βιώνουν σήμερα οι Κύπριοι λόγω της έντασης που επικρατεί στην Ανατολική Μεσόγειο, το βίωμα της προσφυγιάς, τη συνάντησή του με τον ζωγράφο-συνομιλητή του Γιώργου Σεφέρη Αδαμάντιο Διαμαντή, αλλά και την παντοτινή προσδοκία των Κυπρίων για ελεύθερη και ενωμένη Κύπρο. 

Αντρέας Κώστα: «Νιώθω ότι η Κομοτηνή είναι μια πόλη κερδισμένη»

ΠτΘ: Ας ξεκινήσουμε με τις εντυπώσεις σας από την πόλη μας. Πώς σας φάνηκε λοιπόν η Κομοτηνή μας, το κοινωνικό κλίμα της οποίας προσιδιάζει με το παλιό ειρηνικό κλίμα της πολυπολιτισμικής Κύπρου;
Α.Κ.: Νιώθω υπέροχα που βρίσκομαι για 4η φορά στην Κομοτηνή. Βρήκα μια όμορφη και φιλόξενη πόλη με ανοιχτόκαρδους ανθρώπους. Ξέρετε είναι σαν ένας άνθρωπος με μια γεμάτη καρδιά, ζωντανή που πάλλεται και μας προσκαλεί να τη ζήσουμε. Είμαι σίγουρος ότι θα ανακαλύψουμε πολλά πράγματα στην πορεία και θέλω να ξαναρθώ γιατί δεν έχω δει ακόμα πολλά. Νιώθω ότι η Κομοτηνή είναι μια πόλη κερδισμένη.

«Ακόμη και οι πρώτες εικόνες μου σχετίζονται με το βιβλίο. με τη  μητέρα μου να γράφει με ξύλο κάτω στο χώμα, στα αντίσκηνα της προσφυγιάς,  τα πρώτα γράμματα για να μας τα διδάξει»

ΠτΘ: Είστε αφιερωμένος στην υπόθεση προώθησης του βιβλίου, δημιουργείτε βιβλιοθήκες και ασχολείστε με δημιουργικές δράσεις προώθησης της ανάγνωσης. Έτσι, έχετε τάξει τον εαυτό σας στο «Κίνημα της Φιλαναγνωσίας». Πώς ξεκίνησε όλη αυτή η διαδρομή και ποια είναι η γνώμη σας γύρω από τις απόψεις ότι το βιβλίο έχει πεθάνει προ πολλού δίνοντας τη θέση του στα τεχνολογικά μέσα;
Α.Κ.: Διαφωνώ απόλυτα με αυτές τις απόψεις και τις πολεμάω. Μάλιστα έχω πάρα πολλούς υποστηρικτές, ανεξαρτήτως εκπαίδευσης, οι οποίοι επισκέπτονται τις βιβλιοθήκες που έχουμε δημιουργήσει και αντιλαμβάνονται την ύπαρξη και την αξία του βιβλίου, καθώς δεν το λογαριάζουν ως ένα απλό αντικείμενο. Είναι η συνέχεια του εαυτού μας, δεν μπορώ να φανταστώ τη ζωή μου χωρίς αυτό. Ακόμα και από τις πρώτες στιγμές της ζωής μου, οι εικόνες που θυμάμαι σχετίζονται μ’ αυτό. Είμαι πρόσφυγας γεννημένος το ’72 μέσα στα αντίσκηνα. Οι πρώτες εικόνες ήταν η μητέρα μου να γράφει με ξύλο κάτω στο χώμα τα πρώτα γράμματα για να μας τα διδάξει. Οι γονείς μου λάτρευαν το βιβλίο και μας έβαλαν αυτό τον σπόρο μέσα μας. Έτσι, καταλάβαμε ότι η μόρφωση που σου δίνει το βιβλίο σε κάνει καλύτερο άνθρωπο. Κι εμένα ως εκπαιδευτικό δεν με ενδιαφέρει απλά η ανάγνωση, αλλά το πώς το ίδιο το βιβλίο θα γίνει ένας οδοδείχτης για όλη μας τη ζωή. 

ΠτΘ: Αυτή την αγάπη για το βιβλίο καταφέρνετε να την περνάτε και στους μαθητές σας σήμερα;
Α.Κ.: Σίγουρα μέρος της, αλλά δεν είμαι θαυματοποιός.  Γιατί το βιβλίο δεν είναι μια απλή ανάγνωση ή μια περίληψη. Το βιβλίο σχετίζεται με τον τρόπο που θα το ζήσει κανείς.  Πρέπει ο μαθητής να δει το δάσκαλο του να γονατίζει κάτω, να ξαπλώνει και να το διαβάζει, μέχρι και να δακρύζει σε κάποια σημεία του, αλλά αυτό πρέπει να το αφήσει να βγει προς τα έξω. Κι εγώ αυτό κάνω, αφήνω τους μαθητές μου να γίνουν παρατηρητές του έρωτά μου προς τα βιβλία.

«Ως μαθητής στην Κύπρο δικαιούσαι μια ώρα την εβδομάδα να κάνεις το ονομαζόμενο μάθημα “ώρα βιβλιοθήκης”»

ΠτΘ: Μιλήστε μας λίγο για τις δράσεις φιλαναγνωσίας που διοργανώνετε.
Α.Κ.: Αρχικά, ως μαθητής στην Κύπρο δικαιούσαι μια ώρα την εβδομάδα να κάνεις το ονομαζόμενο μάθημα «ώρα βιβλιοθήκης», το οποίο επαφίεται στις επιθυμίες του εκάστοτε δασκάλου. Σχεδόν καθημερινά θα βρω 5-10 λεπτά, βέβαια αν έχω μεγάλο ενθουσιασμό μπορεί και 40 λεπτά ή ολόκληρη τη μέρα, για να κάνουμε λογοτεχνία, χωρίς οι μαθητές μου να μένουν πίσω στην ύλη και και χωρίς να φοβούνται οι γονείς ότι τα παιδιά τους έχουν έναν ονειροπόλο δάσκαλο, ο οποίος ασχολείται μόνο με τη λογοτεχνία και όχι με τα υπόλοιπα μαθήματα. Προσπαθώ και παίρνω ώρες είτε από το μη διδακτικό μου χρόνο, χωρίς να μου το ζητήσει το σχολείο, είτε μέσω του προγράμματος και πηγαίνω σε διάφορες τάξεις και «παίζουμε» τα βιβλία. Δηλαδή συνδυάζω παιχνίδια, θέατρο, θεατρικό παιχνίδι, παντομίμα, αφήγηση και τα βιβλία…  ζωντανεύουν.

ΠτΘ: Το Υπ. Παιδείας είπατε περιλαμβάνει «την ώρα βιβλιοθήκης» στο ωρολόγιο πρόγραμμα;
Α.Κ.: Στο παρελθόν υπήρχε μεγαλύτερη μέριμνα γι’ αυτή την ώρα, αλλά οι δάσκαλοι πιστεύω στην Κύπρο είναι πολύ ευαισθητοποιημένοι με τη λογοτεχνία. Έχω κάνει και εγώ κάποια σεμινάρια σε δασκάλους, τα οποία είχαν τεράστια απήχηση. Στην καραντίνα που περάσαμε, μάλιστα, οι ίδιοι οι μαθητές μου ζήτησαν να κάνουμε live μεταδόσεις με αφηγήσεις παραμυθιών, τις οποίες είδαν πάνω από 8 χιλιάδες άτομα. Έπειτα μου ζήτησαν από τον ΑΝΤ1 να κάνω μυθολογικές αφηγήσεις. Είναι αυτός ο τρόπος που λέμε για να ζωντανέψεις την ιστορία στα παιδιά, και να τους περάσεις «εκ των έσω» την όλη διαδικασία.

«Υπάρχουν βιβλιοθήκες σε όλα τα σχολεία της Κύπρου και ιδιαίτερα στα δημοτικά»

ΠτΘ: Κάθε δημοτικό σχολείο στην Κύπρο έχει τη βιβλιοθήκη του; Παρά την κρίση που υπάρχει οι βιβλιοθήκες είναι ενεργές στην Κύπρο;
Α.Κ.: Υπάρχουν βιβλιοθήκες σε όλα τα σχολεία και ιδιαίτερα στα δημοτικά. Στη μέση εκπαίδευση υπάρχει το ενδιαφέρον από πλευρά των εκπαιδευτικών αλλά σίγουρα το πρόγραμμα είναι πιο πιεστικό. Όμως υπάρχει και η παράδοση του «αναγκαστικού βιβλίου», αυτού δηλαδή που για 30-35 χρόνια είμασταν υποχρεωμένοι να αγοράσουμε και να επεξεργαστούμε με τους φιλολόγους μας. Όταν ήμουν εγώ μικρός το βιβλίο αυτό ήταν «Ο μεγάλος περίπατος του Πέτρου» και με διαταγή του Υπ. Παιδείας ήταν υποχρεωτικά μέσα στο πρόγραμμά μας. Τώρα υπάρχουν και διάφορα άλλα σαν εισηγήσεις.

«Κάνω μια μεγάλη εκστρατεία εδώ και 31 χρόνια ακριβώς, όπου μαζεύω μεταχειρισμένα βιβλία σε καλή κατάσταση, και μετά τα δωρίζω σε βιβλιοθήκες ή σε φιλανθρωπικές οργανώσεις»

ΠτΘ: Υπάρχει περίπτωση κάποια βιβλιοθήκη που θέλει να συσταθεί να σας απευθυνθεί και να της δωρίσετε βιβλία;
Α.Κ.: Κάνω μια μεγάλη εκστρατεία εδώ και 31 χρόνια ακριβώς, όπου μαζεύω μεταχειρισμένα βιβλία σε καλή κατάσταση και έχω μαζέψει πάρα πολλές χιλιάδες βιβλία μεταχειρισμένα. Αυτά τα βιβλία, είτε τα βάζω στις βιβλιοθήκες μας, είτε τα δίνω σε διάφορες φιλανθρωπικές οργανώσεις. Έχουμε και εμείς μια φιλανθρωπική οργάνωση στην οποία τα πουλάμε και τα κέρδη, δίνονται είτε σε ανθρώπους που τα έχουν ανάγκη, είτε τα δίνω εγώ προσωπικά σε οικογένειες που τα χρειάζονται.

ΠτΘ: Άρα όποιο βιβλίο φτάσει στα χέρια σας έχει εξασφαλισμένη μακροζωία;
Α.Κ.: Με σαγηνεύει απίστευτα η ιδέα ότι η ζωή ενός βιβλίου θα συνεχιστεί και σε άλλα χέρια. Μου έλεγε κάποιος ότι πρέπει να έχω μαζέψει περίπου 50 χιλ.βιβλία και του απάντησα ότι θα κοιμηθώ τόσο ευτυχισμένος το βράδυ. Γιατί αν το καθένα απ’ αυτά διαβαστεί 20 φορές μιλάμε για 1 εκατομμύριο αναγνώσεις βιβλίων στις οποίες βοήθησα κι εγώ. Αυτός είναι ο τρόπος που σκέφτομαι. Το έντυπο βιβλίο πρέπει να συνεχίσει, υπάρχουν πολύ άνθρωποι που λατρεύουν τα βιβλία και λυπούνται να τα πετάξουν.

Η επιθετικότητα της Τουρκίας, ο ζωγράφος Αδαμάντιος Διαμαντής, ο Γιώργος Σεφέρης και η Κύπρος 

«Ξέρουμε ότι η Τουρκία θέλει να κατακτήσει ολόκληρη την Κύπρο είτε με λύση είτε χωρίς λύση και γι’ αυτό δουλεύει μακροπρόθεσμα»

«Το τραύμα της εισβολής και της προσφυγιάς υπάρχει και θα υπάρχει πάντα»

«Το δικαίωμα στην ελευθερία, αυτό είναι το περισσότερο που παίρνω από τον Σεφέρη»

Οι δυο φίλοι Γεώργιος Σεφέρης και Αδαμάντιος Διαμαντής στην Αχειροποίητο της Κύπρου

ΠτΘ: κ. Κώστα, εχετε ζήσει την τουρκική εισβολή στην Κύπρο όταν ήσασταν παιδί. Σήμερα και οι Κύπριοι και οι Έλληνες αλλά και οι Τούρκοι πολίτες καθημερινά τρεφόμαστε με μια κατάσταση ρευστότητας και μια παγίωση ότι η περιοχή μας είναι γεωπολιτικά ενδιαφέρουσα και εξ αυτού την ορέγονται πολλοί. Πώς ζουν οι Κύπριοι μετά την οδυνηρή εμπειρία το ’74 την καινούρια αποσταθεροποίηση στην Αν. Μεσόγειο;
Α.Κ.: Είμαι 48 ετών  και δεν θυμάμαι μέρα της ζωής μου που να μην καθοριζόταν από αυτή την αβεβαιότητα. Με αυτό μάθαμε να ζούμε, έμαθα να οδηγώ για παράδειγμα και να πηγαίνω στη Λευκωσία βλέποντας τον Πενταδάχτυλο απέναντι και σκεπτόμενος ότι μπορεί και τώρα οι Τούρκοι να μας κατακτήσουν ολόκληρους. Υπάρχει μέσα μας αυτή η ρευστότητα. Ξέρουμε ότι η Τουρκία θέλει να κατακτήσει ολόκληρη την Κύπρο είτε με λύση είτε χωρίς λύση και γι’ αυτό δουλεύει μακροπρόθεσμα. Δυστυχώς δεν έχουμε καταφέρει σαν ελληνισμός να δείξουμε ότι έχουμε πυγμή, ότι είμαστε ενωμένοι και δυνατοί στην ένωσή μας. Σίγουρα είναι δύσκολη η κατάσταση και πάντα θα είναι δύσκολη.

Κείμενο του Σεφέρη για τη γνωριμία του με τον Αδαμάντιο Διαμαντή

ΠτΘ: Το βίωμα της προσφυγιάς και το τραύμα της εισβολής κατά την οποία χάσατε το σπίτι σας υπάρχει ακόμα;
Α.Κ.: Ναι, υπάρχει και θα υπάρχει πάντα. Ευτυχώς εμείς, όπως έλεγε και η μητέρα μου, είμαστε από τους τυχερούς διότι χάσαμε μόνο το σπίτι και την περιουσία μας. Είχαμε πολύ μεγάλη περιουσία στο χωριό, την οποία αν είχα τώρα θα ήμουν οικονομικά άνετος και θα ζούσα στον τόπο μου. Η καταγωγή μου είναι από το χωριό Πατίκι της Καρπασίας, μια υπέροχη περιοχή που επισκέφθηκα το 2004, όταν άνοιξαν τα φράγματα.

«Γιε μου», μου είπε ο Αδαμάντιος Διαμαντής, «εγώ δεν θα προλάβω να ζήσω τον τόπο μας ελεύθερο, μακάρι να τον ζήσεις εσύ»

ΠτΘ: Η Κύπρος γράφει ο Σεφέρης, ο οποίος έζησε κι αυτός το οδυνηρό βίωμα της προσφυγιάς, είναι  το τελευταίο τμήμα του «ζωντανού» ελληνικού πολιτισμού. Συμφωνείτε;
Α.Κ.: Έζησε σε μια πολύ σκληρή κατάσταση, διότι ήταν οχλοκρατία όταν πήγαινε ο Σεφέρης το 53-54-55 στην Κύπρο. Ένοιωθε ότι έβραζε ένα ηφαίστειο, ένοιωθε ότι οι άνθρωποι είχαν δικαίωμα στην ελευθερία. Αυτό είναι το περισσότερο που παίρνω από τον Σεφέρη, αυτό το δικαίωμα στην ελευθερία. Να σας αφηγηθώ ένα περιστατικό τώρα που με έχει σημαδέψει. Τον Νοέμβριο του ’91 όταν επισκέφτηκα τον Αδαμάντιο Διαμαντή ήταν 91 χρόνων, και μιλούσε για ώρες, λέγοντάς μου ολόκληρη την ιστορία της Κύπρου για 91 χρόνια. Μου είπε προς το τέλος της συνάντησής μας «γιε μου, εγώ δεν θα προλάβω να ζήσω τον τόπο μας ελεύθερο, μακάρι να τον ζήσεις εσύ» και μου έκανε δώρο ένα μικρό βιβλίο, γράφοντας την ελπιδοφόρα αφιέρωση «στον Αντρέα εύχομαι να δει τον τόπο μας ελεύθερο».

Δακτυλόγραφο ποίημα του Σεφέρη αφιερωμένο στον Αδαμάντιο Διαμαντή

«Κι εγώ μέσω του Σεφέρη ξαναγνώρισα την Κύπρο»

ΠτΘ: Λαμβάνοντας υπόψη τη λαμπρή ποιητική Κυπριακή παράδοση, να αναφέρουμε π.χ. τη λογοτεχνική περίπτωση του Κώστα Μόντη, θα μπορούσατε να ισχυρισθείτε κι εσείς οι Κύπριοι ότι μάθατε καλύτερα την Κύπρο από τα ποιήματα και το πολιτικό  ημερολόγιο  για το Κυπριακό του Σεφέρη, όπως ισχυρίζονται πολλοί ελλαδίτες;    
Α.Κ.: Σίγουρα, και ο Κώστας Μόντης είναι ένας τρομερός δάσκαλος. Μερικές φορές  τον τόπο σου τον βλέπεις καλύτερα μέσα από τα μάτια κάποιου τρίτου με περισσότερη διαύγεια. Όταν διάβασα το σημείωμα που άφησε ο χωρικός στον Σεφέρη «κ. Γιώργο, το βιβλίο σου» και έπειτα ο ποιητής έγραψε ένα ποίημα ειδικά για το συναίσθημα της αποδοχής που ένοιωσε στην Κύπρο, τότε κι εγώ μέσω του Σεφέρη ξαναγνώρισα την Κύπρο, πήγα, είδα τα βήματα του, είδα τους τόπους που περπάτησε, έκανα λογοτεχνικούς περιπάτους από μόνος μου.

ΠτΘ:  «Τα αηδόνια υπάρχουν στις Πλάτρες» κ. Κώστα;
Α.Κ.: Μα φυσικά. Οι Πλάτρες είναι ένα πολύ όμορφο χωριό στο οποίο πηγαίνουμε κάθε χρόνο για εξοχή και εκεί υπάρχουν πολλά αηδόνια. Έτσι, μ’ αρέσει κάθε πρωί να σηκώνομαι και να κατεβαίνω από το βουνό και στο εκκλησάκι που κάθομαι δίπλα στα αηδόνια να λέω  «εδώ ήταν ο Σεφέρης».

Η έκδοση με την  αλληλογραφία τους σε επιμέλεια του κύπριου Μιχάλη Πιερή 

ΥΓ. Οι φωτογραφίες αντλήθηκαν από το http://users.sch.gr/achrono/wordpress/wp-content/uploads/2018/11/Seferis-Diamantis.pdf

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.