Ο ιστορικος Ομαρ Μοχαμεντ: To «ματι» που κατεγραφε τα εγκληματα του ISIS

Κατέβαινε στην παλιά πόλη της Μοσούλης και γινόταν μάρτυρας των πιο φρικτών εγκλημάτων

Κάθε πρωί κατέβαινε στην παλιά πόλη της Μοσούλης. Προσπαθούσε να χαθεί στην ανωνυμία του πλήθους. Γινόταν μάρτυρας των πιο φρικτών εγκλημάτων. Εκτελέσεις αντιφρονούντων και ομοφυλοφίλων, ακρωτηριασμοί όσων δεν συμμορφώνονταν με τους νέους ηθικούς κανόνες των κατακτητών, όλα συνέβαιναν εκεί, σε κοινή θέα. Θεωρούσε χρέος του να τα καταγράψει.

Μόλις επέστρεφε στο σπίτι του, σημείωνε άμεσα ό,τι αποτρόπαιο είχε δει. Επειτα, σκάναρε το χαρτί και φυλούσε σε ξεχωριστά σημεία το χειρόγραφο και το ηλεκτρονικό αρχείο. Αλλαζε κρυψώνες μέσα στο σπίτι του δύο και τρεις φορές την ημέρα. Για λόγους ασφαλείας, είχε δύο υπολογιστές. Στον «καθαρό» είχε αποθηκεύσει μόνο ισλαμικά κείμενα για να μην κινήσει υποψίες. Στον άλλο, ο οποίος δεν έπρεπε να πέσει σε λάθος χέρια, κρατούσε τα ντοκουμέντα της δράσης του Ισλαμικού Κράτους στην πόλη του. Ενημέρωνε μέσω του Facebook και του Twitter τη διεθνή κοινότητα για το πώς οι τζιχαντιστές προσπαθούσαν να διαγράψουν την ιστορία του τόπου του. Διαδικτυακά ήταν γνωστός με το ψευδώνυμο «Mosul Eye» (Το Μάτι της Μοσούλης).

Για το ISIS ήταν ένας ενοχλητικός κατάσκοπος, για τους καταπιεσμένους συμπολίτες του η μόνη αδέσμευτη φωνή και για τον δυτικό κόσμο μια ασφαλής πηγή ενημέρωσης. Μια από τις φήμες που κυκλοφορούσε τον παρουσίαζε ως κατάσκοπο της CIA. Πίσω από αυτή τη ριψοκίνδυνη αποστολή, όμως, κρυβόταν ένας νεαρός λέκτορας Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Μοσούλης.

«Δεν νιώθω ασφαλής ακόμη και σήμερα. Οταν βιώνεις όλες αυτές τις τρομακτικές καταστάσεις, δεν είναι εύκολο να νιώσεις ασφαλής. Χρειάζεσαι χρόνο», λέει σε συνομιλία μας μέσω Skype ο 34χρονος Ομάρ Μοχάμεντ, από το διαμέρισμά του στο Παρίσι όπου ζει εδώ και τρία χρόνια. «Πρέπει να προσέχουμε ακόμη και σήμερα. Ο αγώνας κατά του ISIS δεν έχει τελειώσει», τονίζει σχετικά με την πιθανότητα να υπάρχουν και σήμερα στη Μοσούλη πυρήνες τζιχαντιστών εν υπνώσει.

Το 2017, αφού κατάφερε να εξασφαλίσει βίζα και να εγκατασταθεί μέσω Τουρκίας στη Γαλλία, ο Μοχάμεντ αποκάλυψε σε μια αποκλειστική συνέντευξή του στο Associated Press ότι αυτός ήταν το περιβόητο «Μάτι της Μοσούλης». «Είχα κουραστεί τόσο πολύ να κρύβομαι, να μην μπορώ να μοιραστώ το μυστικό ακόμη και με τη μητέρα μου. Δεν είχα απλά μια διπλή ζωή. Δεν αναγνώριζα πλέον τον εαυτό μου», λέει.

Σήμερα διδάσκει Ιστορία της Μέσης Ανατολής στο Πανεπιστήμιο Sciences Po του Παρισιού. Προσπαθεί να συγκεντρώσει δωρεές για να εξοπλιστούν με συγγράμματα οι κατεστραμμένες βιβλιοθήκες της Μοσούλης και ετοιμάζει ένα βιβλίο για τα εγκλήματα του Ισλαμικού Κράτους. Αυτή είναι η πρώτη φορά που μιλάει σε ελληνικό μέσο.

Η πτώση

Στις 10 Ιουνίου 2014, η Μοσούλη, η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη στο Ιράκ, παραδόθηκε αμαχητί στους τζιχαντιστές του ISIS.

«Μετά την αποχώρηση των αμερικανικών στρατευμάτων από το Ιράκ, ξεκίνησαν πάλι οι δολοφονίες και οι απαγωγές. Το ISIS είχε καταφέρει να διεισδύσει στις τάξεις των δυνάμεων ασφαλείας και δεν μπορούσες πλέον να εμπιστευθείς κανέναν. Ηλεγχαν την πόλη παρασκηνιακά όπως οι μαφιόζοι, ώσπου τον Ιούνιο του 2014 όλα κατέρρευσαν και απλώς αντικατέστησαν εκείνους που είχαν προηγουμένως τα ηνία», λέει ο Μοχάμεντ.

Η καθημερινότητα στην πόλη του άλλαξε δραματικά. «Ηταν λες και ζούσαμε ξαφνικά στον Μεσαίωνα», θυμάται ο ιστορικός. «Καθημερινά γίνονταν δημόσιες εκτελέσεις. Αλλαξαν παντελώς τη δομή της πόλης καταστρέφοντας την πολιτισμική της κληρονομιά. Εξόρισαν τους χριστιανούς, υποδούλωσαν τους Γιαζίντι και σκότωσαν όποιον δεν συμφωνούσε μαζί τους. Ηλεγχαν μέσω της “αστυνομίας ηθών” (Hisbah) το πώς ντυνόσουν, πώς ζούσες, πώς ανέπνεες».

Μία εβδομάδα μετά την πτώση της Μοσούλης, ο Μοχάμεντ δημιούργησε στο Facebook τη σελίδα «Mosul Eye», η οποία έχει σήμερα πάνω από 370.000 ακολούθους. Διατηρεί μέχρι και σήμερα τους ίδιους λογαριασμούς στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης προσπαθώντας να αναδείξει τις ανάγκες των συμπολιτών του.

«Ενιωθα ότι ήταν χρέος μου να προστατέψω ως ιστορικός την ιστορία της πόλης μου, παρά το μεγάλο ρίσκο. Υπήρχε ο κίνδυνος να στοχοποιήσουν την οικογένεια και τους φίλους μου», λέει. «Για το Ισλαμικό Κράτος ήταν πολύ σημαντικό να αλλάξει η ιστορία της πόλης. Ετσι θα μπορούσαν να επιβάλουν τη δική τους εκδοχή για το παρελθόν και να ελέγξουν το μέλλον».

Μετά την επέλαση των τζιχαντιστών, σταμάτησαν και τα μαθήματα του Μοχάμεντ στο πανεπιστήμιο. Για να επιβιώσει, εργάστηκε περιστασιακά σε μανάβικο, σε φούρνο και ως οδηγός ταξί. Καθημερινά, όμως, μάζευε πληροφορίες για τη δράση των κατακτητών. Στις 28 Ιουνίου 2014 έγραψε στο Facebook: «Οι μαχητές του ISIS κυκλοφορούν με υπολογιστές στους οποίους έχουν βάσεις δεδομένων με πολιτικά και στρατιωτικά αρχεία. Στήνουν σημεία ελέγχου στην πόλη ζητώντας από πολίτες τις ταυτότητές τους. Ψάχνουν όσους έχουν “επικηρύξει”». Στις 24 Αυγούστου 2015 ανήρτησε τη φωτογραφία μιας σορού που είχε λιθοβοληθεί. «Μοσούλη – Εκτέλεση ενός άνδρα ο οποίος κατηγορήθηκε για μοιχεία», έγραψε.

Το μυστικό

Για λόγους ασφαλείας δεν είχε αποκαλύψει σε κανέναν συγγενή του τι έκανε. Το 2015 η «Κ» παρουσίασε ένα παρόμοιο εγχείρημα από τη Ράκα της Συρίας. Εκεί μια ομάδα τουλάχιστον 17 ακτιβιστών είχε αναλάβει την ενημέρωση του δυτικού κόσμου για τα εγκλήματα του ISIS. Σε αντίθεση με την περίπτωση του Μοχάμεντ, στη Ράκα δεν είχε επωμιστεί όλη αυτή την ευθύνη ένας μοναχικός μπλόγκερ. «Με την επέλαση του ISIS, η Ράκα έγινε η πόλη του σκότους. Δεν υπάρχουν δημοσιογράφοι εκεί, δεν υπάρχει ενημέρωση. Πρέπει με κάποιο τρόπο να μάθει ο κόσμος την αλήθεια», είχε δηλώσει στην «Κ» ο Αμπνταλαζίζ Αλχάμζα, ένα από τα βασικά μέλη της ομάδας με την ονομασία «Η Ράκα σφαγιάζεται σιωπηλά».

Για κάποιο διάστημα ο Αλχάμζα συντόνιζε τις δράσεις της συριακής ομάδας από ένα διαμέρισμα στην Καλλιθέα της Αθήνας, όπου είχε καταφύγει ως πρόσφυγας. Το Ισλαμικό Κράτος κατάφερε να εντοπίσει και να δολοφονήσει κάποιους από τους συντρόφους του στη Συρία. Ο Μοχάμεντ θεωρεί ότι το ίδιο θα συνέβαινε και σε εκείνον εάν συνεργαζόταν με άλλους ή αποκάλυπτε το μυστικό του. «Μην εμπιστεύεσαι κανέναν, κατάγραψε τα πάντα», λέει ότι ήταν η βασική αρχή του.

Πέρα από τις κρύπτες στο σπίτι του, είχε μάθει πώς να αλλάζει τη διεύθυνση IP στον υπολογιστή του για να ελαχιστοποιήσει τις πιθανότητες εντοπισμού του ακόμη και από τα ηλεκτρονικά του ίχνη.

Σταδιακά, όμως, αισθανόταν τον κλοιό να σφίγγει γύρω του. Οι μαχητές και οι συμπαθούντες του ISIS είχαν απλωθεί στη συνοικία του. Και η παραμικρή αβλεψία θα μπορούσε να τον προδώσει. Με τη βοήθεια διακινητή, πέρασε στη Ράκα τον Δεκέμβριο του 2015 έχοντας στις αποσκευές του και έναν σκληρό δίσκο χωρητικότητας ενός terabyte με όσα ντοκουμέντα είχε συλλέξει. Από εκεί κατέφυγε στην Τουρκία, όπου έμεινε μέχρι τον Φεβρουάριο του 2017. Συνέχισε, αυτοεξόριστος, να γράφει ως «Το Μάτι της Μοσούλης» συγκεντρώνοντας χρήσιμο υλικό από συγγενείς, φίλους και άλλους πληροφοριοδότες. Ορισμένες φορές δημοσίευε αποσπάσματα αυτών των πληροφοριών, αρκετό καιρό αφού τις είχε συλλέξει, για να μην προδώσει την ταυτότητα των συνομιλητών του και τους εκθέσει σε κίνδυνο.

«Πολλοί υιοθέτησαν την ιδεολογία του ISIS, ειδικά οι νεότεροι κάτω των 25 ετών. Ενας εξ αυτών ήταν φοιτητής μου. Ηταν ένα έξυπνο παιδί και ήθελε να συνεχίσει τις σπουδές του, να κάνει και διδακτορικό. Οταν τον είδα μετά την κατάληψη της πόλης, ήταν άλλος άνθρωπος. Παραμένει δύσκολο για εμένα να το εξηγήσω, ακόμη και σήμερα. Είχαν πολύ ισχυρό μηχανισμό προπαγάνδας», λέει ο Μοχάμεντ.

Τον Ιούλιο του 2017, έπειτα από μήνες σκληρού ανταρτοπολέμου, η Μοσούλη απελευθερώθηκε. Μέχρι και σήμερα συνεχίζεται με βραδείς ρυθμούς η προσπάθεια ανοικοδόμησής της. «Μου λείπει η πόλη μου κάθε μέρα», λέει ο Μοχάμεντ όταν τον ρωτάμε εάν υπάρχει περίπτωση να πατήσει ξανά στα χώματά της.

«Ελπίζω κάποτε να επιστρέψω. Αλλά το ερώτημα είναι εάν θέλω να τη δω κατεστραμμένη. Δεν ξέρω εάν θα μπορέσω να την αναγνωρίσω. Η πόλη που ήξερα δεν υπάρχει. Καταστράφηκε. Δεν ξέρω εάν είμαι έτοιμος να κάνω αυτό το ταξίδι».

Πηγή: kathimerini.gr

google-news Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.