Η επισκεψη της Κλειως

Η συμφωνία αυτή, που σφράγισε τη μοίρα της Μέσης Ανατολής, συνήφθη μεταξύ της Μεγάλης Βρετανίας και της Γαλλίας διαρκούντος του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, στις 16 Μαΐου του 1916. Οι όροι της όμως αφορούσαν και τη Ρωσία, αν και η τελευταία δεν έστειλε αντιπρόσωπο. Ονομάστηκε έτσι από τα ονόματα των διπλωματών που έλαβαν μέρος, τον Βρετανό Μαρκ Σάικς και τον Γάλλο Φρανσουά Ζορζ Πικό. Αφορούσε τις ζώνες επιρροής μεταξύ των Μεγάλων Δυνάμεων στα εδάφη της καταρρέουσας Οθωμανικής Αυτοκρατορίας μετά το πέρας του πολέμου.

Της Λεύκης Σαραντινού*

Σύμφωνα με τους όρους της η Μεγάλη Βρετανία έλαβε το Κουβέιτ, τη Βαγδάτη, τα σημαντικά λιμάνια του Ισραήλ Χάιφα και Άκρα και τη νότια Μεσοποταμία, θα κυριαρχούσε δηλαδή στην περιοχή του Περσικού Κόλπου. Η Γαλλία θα κυριαρχούσε βορειότερα, θα λάμβανε δηλαδή τον Λίβανο και σε κάποιες πόλεις της Συρίας και του Ιράκ, όπως τη Δαμασκό, το Χαλέπι, την Ούρφα και τη Μοσούλη. Η Ρωσία θα κυριαρχούσε ακόμη βορειότερα, στην ανατολική Τουρκία δηλαδή στις επαρχίες του Ερζερούμ, της Τραπεζούντας και του Βαν. Η Παλαιστίνη θα ετίθετο υπό διεθνή έλεγχο.

Η συμφωνία αυτή, όπως ήταν φυσικό,  προκάλεσε την αγανάκτηση του αραβικού κόσμου. Σε συνδυασμό με τη Διακήρυξη Μπάλφουρ τον επόμενο χρόνο αποτέλεσε το αποκορύφωμα των επεμβάσεων από τις Μεγάλες Δυνάμεις στη Μέση Ανατολή.

Η Διακήρυξη Μπάλφουρ πήρε το όνομά της από τον Υπουργό Εξωτερικών της Μεγάλης Βρετανίας, Άρθουρ Τζέιμς Μπάλφουρ. Πρόκειται ουσιαστικά για μία ανοιχτή επιστολή του ομώνυμου Υπουργού προς τον ηγέτη της εβραϊκής κοινότητας της Μεγάλης Βρετανίας λόρδο Λάιονελ Ουόλτερ Ρότσιλντ. Η επιστολή γνωστοποιεί ουσιαστικά την απόφαση- υπόσχεση που είχε λάβει η βρετανική κυβέρνηση να συμβάλει στην ίδρυση ενός εθνικού εβραϊκού κράτους στη Μέση Ανατολή υπό τη δική της προστασία και ζητά από τον λόρδο να τη διαβιβάσει στη Διεθνή Σιωνιστική Ομοσπονδία. Το αντάλλαγμα για αυτή την προστασία ήταν η εβραϊκή κοινότητα να ενθαρρύνει τις ΗΠΑ να μπουν στον πόλεμο στο πλευρό των Συμμάχων. 

Το αρνητικό στην όλη ιστορία ήταν ότι η επιστολή δεν ανέφερε πουθενά τα πολιτικά δικαιώματα των μη Εβραίων Παλαιστινίων. Εύλογη ήταν, επομένως, η αντίδραση του αραβόφωνου κόσμου στο σχέδιο της Μεγάλης Βρετανίας.

Η συμφωνία Σάικς-Πικό και η Διακήρυξη Μπάλφουρ ευθύνονται, δυστυχώς, κατά έναν μεγάλο μέρος για την εκρηκτική κατάσταση που επικρατεί στη Μέση Ανατολή ακόμη και σήμερα. Πέρασαν, πράγματι, πολλά χρόνια από την «επίσημη» κατάρρευση της αποικιοκρατίας στην Μέση Ανατολή. Συμπεραίνουμε όμως ότι οι δυσάρεστες συνέπειες από την αποικιοκρατία και τον ιμπεριαλισμό των «Δυνατών», καθώς και από τη βούληση των ισχυρών να επιβληθούν εν αγνοία των υπαρχουσών γεωπολιτικών συνθηκών στους «αδύναμους» λαούς, είναι ακόμη ορατές.

ΠΗΓΕΣ: Arthur Goldschidt Jr, Aoma Boum, «Ιστορία της Μέσης Ανατολής», εκδ. Επίκεντρο, Eugene Rogan, «Οι Άραβες», εκδ. Αλεξάνδρεια

*Η Λεύκη Σαραντινού είναι ιστορικός και συγγραφέας. Πρόσφατα βιβλία της, το βοήθημα ιστορίας για τη θεωρητικής κατεύθυνση της γ΄ λυκείου («Θέματα Νεοελληνικής Ιστορίας», εκδ. Historical Quest 2020), η βυζαντινή ιστορία για παιδιά («Σε χρόνους βυζαντινούς», εκδ. Historical Quest, 2020). και η ιστορική ανάλυση των μύθων που εντάχθηκαν στην επίσημη ιστορία («Μύθοι που έγιναν ιστορία», εκδ. Ενάλιος 2020)

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.