Ιζαμπελ Αλιεντε, «Μακρυ πεταλο απο θαλασσα»

Της Λεύκης Σαραντινού*

Η Ιζαμπέλ Αλιέντε είναι μία από τις πλέον αναγνωρισμένες εκπροσώπους της λατινοαμερικάνικης λογοτεχνίας. Όσο λοιπόν αυτή γράφει, εμείς θα τη διαβάζουμε και η γραφή της θα μας ταξιδεύει σε τόπους μακρινούς και χρόνους αλλοτινούς. Στο νέο της βιβλίο ταξιδεύουμε με εκείνο το «μακρύ πέταλο από θάλασσα», το πλοίο Winnipeg στα μέσα του 20ου αιώνα.

Ο ισπανικός εμφύλιος και η δικτατορία του Φράνκο οπωσδήποτε δεν είναι θέματα άγνωστα στη διεθνή μυθιστοριογραφία. Είθισται όμως οι λογοτέχνες να επικεντρώνονται στην εποχή μετά τη νίκη του Φράνκο ή στα γεγονότα του ίδιου του εμφυλίου. Λιγότεροι δημιουργοί έχουν ασχοληθεί με το θέμα της τύχης των ηττημένων δημοκρατικών που κατέληξαν πρόσφυγες στη Νότιο Γαλλία και κρατούνταν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης υπό εξαιρετικά δυσμενείς συνθήκες διαβίωσης. Σε αυτό ακριβώς το θέμα επικεντρώνεται αυτή τη φορά η Αλιέντε με τον δικό της μοναδικό τρόπο να εστιάζει στον ίδιο τον άνθρωπο μέσα από τη χειμαρρώδη αφήγησή της.

Πρωταγωνιστής είναι ο γιατρός Βίκτορ Νταλμάου και η οικογένειά του. Ο Βίκτορ και ο αδελφός του πήραν μέρος στον εμφύλιο στο πλευρό των δημοκρατικών. Μετά την ήττα των τελευταίων από τα φρανκικά στρατεύματα η μόνη εναλλακτική τους ήταν η προσφυγιά και η εξορία. Ο Βίκτορ θα αναγκαστεί να νυμφευτεί ο ίδιος την έγκυο αρραβωνιαστικιά του αδελφού του όταν εκείνος θα αφήσει την τελευταία του πνοή στο πεδίο της μάχης και να σαλπάρουν για τη Χιλή μαζί με άλλους πρόσφυγες με το πλοίο “Winnipeg”, το οποίο μίσθωσε γι' αυτόν ακριβώς τον σκοπό ο ποιητής Πάμπλο Νερούδα. Εκεί οι Καταλανοί θα αρχίσουν μία νέα ζωή πριν βρεθούν για άλλη μία φορά αντιμέτωποι με μία ακόμη δικτατορία: εκείνη του Πινοσέτ που θα ανατρέψει τον Σαλβαδόρ Αλιέντε. Τότε τα εναπομείναντα μέλη της οικογενείας θα αναγκαστούν να ξαναπάρουν τον δρόμο της προσφυγιάς, αυτή τη φορά για την πλούσια Βενεζουέλα.

Καταλονία, Νότια Γαλλία, Χιλή, Βενεζουέλα: αυτοί είναι επομένως οι ισπανόφωνοι τόποι στους οποίους διαδραματίζεται το μυθιστόρημα της Ι.Α., ένα μυθιστόρημα που βασίζεται όμως σε αληθινά ιστορικά γεγονότα και πρόσωπα.

Το βιβλίο είναι ένα χρονικό των γεγονότων του 20ου αιώνα τα οποία αφορούν κατά κύριο λόγο την Ισπανία και τη Λατινική Αμερική: ο ισπανικός εμφύλιος, ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος ο οποίος όμως πέρασε ξώφαλτσα από την Ισπανία και τη Νότια Αμερική, η δράση του ποιητή Πάμπλο Νερούδα, ο κομμουνισμός και η Χούντα, η άνοδος του Σαλβαδόρ Αλιέντε στη Χιλή, οι παρεμβάσεις των Αμερικανών στη Χιλή, η άνοδος και η πτώση της δικτατορίας του Πινοσέτ, η πτώση του Φράνκο, όλα αυτά είναι τα γεγονότα που συνυφαίνουν τις ζωές των πρωταγωνιστών με τον μίτο της Ιστορίας.

Η Αλιέντε γράφει για γεγονότα, πρόσωπα και μέρη που γνωρίζει από πρώτο χέρι. Αποτέλεσμα είναι το μυθιστόρημά της να έχει μία βαθιά ανθρώπινη διάσταση και να καταφέρνει να συγκινεί τον αναγνώστη μέσα από τα συνηθισμένα θέματα που θίγει, με επίκεντρο πάντα τον ίδιο τον άνθρωπο: τη χαρά που αντλεί κάποιος όταν εργάζεται πάνω σε αυτό που του αρέσει, τον πόνο της προσφυγιάς και του ξεριζωμού, την αγωνία που διακατέχει τους ανθρώπους από υψηλότερες κοινωνικά τάξεις να ξεφύγουν από τις αυστηρές κοινωνικές επιταγές, την καταπίεση των γυναικών, τη σκληρή φτώχεια των απλών ανθρώπων της Νοτίου Αμερικής, τις διώξεις της δικτατορίας, τα βασανιστήρια και την καταπίεση, τη μητρότητα, και, φυσικά, τον αγνό και απόλυτο έρωτα.

Η αφήγηση της Ι.Α. ρέει σαν ποταμός. Κυλάει τόσο αβίαστα που τίποτε από όλα όσα συμβαίνουν στις ζωές των πρωταγωνιστών, όσο σοβαρά κι αν είναι, δεν καταφέρνει να ξαφνιάσει τον αναγνώστη. Αντιθέτως όλα μοιάζουν να έρχονται φυσιολογικά ως αποτέλεσμα των ιστορικών γεγονότων και των επιλογών στις οποίες προβαίνουν οι ήρωες, ως φυσική συνέπεια των χρόνων που περνούν και της κυματιστής και ανάλαφρης αφήγησης της Αλιέντε, που για κάποιον μυστήριο λόγο μοιάζει να περικλείει όλη την απεραντοσύνη της θάλασσας.

Ο πρωταγωνιστής γιατρός Βίκτορ είναι ένας χαρακτήρας στον οποίο αξίζει να σταθούμε. Πρόκειται για άτομο ήρεμο, ευγενικό, δοτικό και φλεγματικό που αφήνει τη ζωή να του τα φέρει όπως εκείνη θέλει, χωρίς αυτός να της ζητάει ποτέ τον λόγο. Τον χαρακτήρα αυτόν θα τον λατρέψουν οι αναγνώστες αφού πρόκειται για έναν γιατρό που τηρεί απαρεγκλίτως τον όρκο του Ιπποκράτη και είναι γεμάτος αγνή αγάπη για τους συνανθρώπους του. Ο Βίκτορ θα ταλαιπωρηθεί πολύ στη ζωή του πριν τελικά δικαιωθεί. Γιατί, όπως θα φανεί στο βιβλίο, η ζωή δεν τελειώνει ούτε στα εβδομήντα, αλλά ούτε και στα ογδόντα.

Από αυτή την άποψη πρόκειται για ένα ανάγνωσμα ολοζώντανο που μεταδίδει στον αναγνώστη τη θέληση και την αγάπη της συγγραφέως για τους ανθρώπους και για την ίδια τη ζωή.

Carpe diem, λοιπόν, διότι τίποτε δεν είναι σίγουρο σε αυτή τη ζωή και δεν γνωρίζουμε τι μας επιφυλάσσει το αύριο…

*Η Λεύκη Σαραντινού είναι ιστορικός και συγγραφέας. Πρόσφατα βιβλία της, το βοήθημα ιστορίας για τη θεωρητικής κατεύθυνση της γ΄ λυκείου («Θέματα Νεοελληνικής Ιστορίας», εκδ. Historical Quest 2020), η βυζαντινή ιστορία για παιδιά («Σε χρόνους βυζαντινούς», εκδ. Historical Quest, 2020) και η ιστορική ανάλυση των μύθων που εντάχθηκαν στην επίσημη ιστορία («Μύθοι που έγιναν ιστορία», εκδ. Ενάλιος 2020).

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.