«Κοινωνικες, Τελετουργικες και Πολιτισμικες Οψεις του Συγχρονου Λαικου Πολιτισμου της Σαμου» δια χειρος του Προεδρου του ΤΙΕ και Καθηγητη Λαογραφιας Μ. Γ. Βαρβουνη

Κυκλοφόρησε τον Ιούλιο ένας εξαιρετικός τόμος για τον σύγχρονο λαϊκό πολιτισμό της Σάμου

Η αγάπη του Καθηγητή Λαογραφίας και Προέδρου του Τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας της Σχολής Κλασικών και Ανθρωπιστικών Σπουδών του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, κ. Μανόλη Γ. Βαρβούνη για την ιδιαίτερη πατρίδα του, τη Σάμο, παραμένει άσβηστη παρά τη μακρόχρονη διαμονή του στην Κομοτηνή. Το σημαντικότερο είναι όμως πως όχι μόνο τη μνημονεύει με οποιαδήποτε ευκαιρία, αλλά επιλέγει πολύ συχνά να την εξετάζει υπό το επιστημονικό πρίσμα, καταγράφοντας, αναδεικνύοντας και διασώζοντας πάνω από όλα τη λαογραφική της όψη.

Απτό παράδειγμα αποτελεί το νέο του σύγγραμμα με τίτλο: «Κοινωνικές, Τελετουργικές και Πολιτισμικές Όψεις του Σύγχρονου Λαϊκού Πολιτισμού της Σάμου», που κυκλοφόρησε τον Ιούλιο του 2020 από τον εκδοτικό οίκο Κ. & Μ. Σταμούλη – Ιωάννη Αρχ. Χαρπαντίδη, ένα σύγγραμμα εξαιρετικά φροντισμένο και προσεγμένο σε κάθε λεπτομέρειά του, που αποτυπώνει τον σύγχρονο λαϊκό πολιτισμό της Σάμου και είναι αφιερωμένο στη μνήμη του συντοπίτη  του καθηγητή Κώστα Μ. Σοφούλη (1937-2020).

Μ. Γ. Βαρβούνης

«Στόχος του βιβλίου είναι η μελέτη των μετασχηματισμών και των μετεξελίξεων που διαμόρφωσαν τον σύγχρονο σαμιακό λαϊκό πολιτισμό»

Ο  ίδιος ο συγγραφέας αναφέρει στον πρόλογό του σχετικά με την έκδοση: «Στο βιβλίο αυτό γίνεται προσπάθεια μελέτης του σύγχρονου λαϊκού πολιτισμού της Σάμου, από τη σκοπιά της νέας ελληνικής λαογραφίας. Ουσιαστικά στις σελίδες του δίνεται η συνέχεια όσων διαπίστωσα και μελέτησα στο πλαίσιο της διδακτορικής διατριβής μου, στο πέρασμα από τη δεκαετία του ’80 στη δεκαετία του ’90, σχετικά με την παραδοσιακή θρησκευτική συμπεριφορά των κατοίκων της Σάμου. Η συνεχής έρευνα και καταγραφή των εκδηλώσεων του λαϊκού πολιτισμού του νησιού, αλλά και η ανάπτυξη τόσο της σαμιακής, όσο και της σχετικής ελληνικής και ξένης βιβλιογραφίας, οδήγησαν στο συμπέρασμα ότι χρειαζόταν η επέκταση τόσο των χρονικών, όσο και των θεματολογικών ορίων της μελέτης εκείνης. Από τη διαπίστωση αυτής της επιστημονικής αναγκαιότητας προέκυψε το συγκεκριμένο βιβλίο, με στόχο τη μελέτη των μετασχηματισμών και των μετεξελίξεων που διαμόρφωσαν τον σύγχρονό μας σαμιακό λαϊκό πολιτισμό.

Για να επιτευχθεί αυτό, χρησιμοποιήθηκαν βεβαίως μεθοδολογικά και θεωρητικά- ερμηνευτικά εργαλεία και από συγγενείς της Λαογραφίας επιστήμες, όπως η Κοινωνική Ανθρωπολογία και η Κοινωνιολογία. Ωστόσο η μελέτη αυτή σχεδιάστηκε και συντέθηκε ως μια καθαρώς λαογραφική ανάγνωση και προσπάθεια ερμηνείας του νεωτερικού και μετανεωτερικού λαϊκού πολιτισμού του νησιού, όπως αυτός διαμορφώνεται από τις νέες οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες, από την κυριαρχία των τουριστικών εκμεταλλεύσεων, τη δράση των συλλόγων, την παρουσία των αποδήμων Σαμίων, αλλά και με βάση τις σύγχρονες διαδικασίες διαχείρισης του παλαιότερου πολιτισμικού αποθέματος, την εισαγωγή νέων πολιτισμικών προτύπων, τη φολκλοριστική αναβίωση και τη δημιουργία νεωτερικών μορφών λαϊκού πολιτισμού. Με δυο λόγια, υπό το κράτος των εξελίξεων και των επιδράσεων που φέρνει η πολιτισμική παγκοσμιοποίηση και τα παράγωγά της, όπως η εκκοσμίκευση και η απομάγευση του κόσμου, η διολίσθηση από την τελετουργικότητα στην κοινωνικότητα και η μυθοποίηση του παρελθόντος.

Όσα περιλαμβάνονται στις σελίδες του βιβλίου αυτού είναι προϊόντα συστηματικής και συνεχούς βιωματικής και συμμετοχικής ενίοτε παρατήρησης και έρευνας των εκδηλώσεων του νεωτερικού σαμιακού λαϊκού πολιτισμού, με συνδυασμό της emic και της etic προσέγγισης, από τα μέσα της δεκαετίας του ’90 ως και τις μέρες μας. Μιας παρατήρησης η οποία σε συνδυασμό με την αποδελτίωση τοπικών πηγών και τη μελέτη της σχετικής βιβλιογραφίας οδήγησε στη συνειδητοποίηση των εκάστοτε ερευνητικών ζητουμένων και στην ερμηνευτική προσέγγισή τους. Γι’ αυτό και τα γραφόμενα εδώ μπορούν να θεωρηθούν case study, με εφαρμογή σε ανάλογες περιπτώσεις και άλλων ελληνικών τόπων. Η μακρόχρονη αυτή διαδικασία συλλογής και επεξεργασίας των δεδομένων, συντέλεσε ώστε για ορισμένα από τα ζητήματα που μελετώνται στον συγκεκριμένο τόμο να έχουν ήδη γίνει ειδικές επιστημονικές δημοσιεύσεις, όπως μπορεί να φανεί και από τη βιβλιογραφία που παρατίθεται στο τέλος. Έτσι, πολλά από τα κομμάτια του βιβλίου έχουν ήδη τεθεί υπό την κρίση της επιστημονικής κοινότητας και των ομοτέχνων, και οι παρατηρήσεις τους συντέλεσαν καθοριστικά στη βελτίωση πολλών σημείων, στη συμπλήρωση και ενίοτε στην ανασύνθεση κάποιων κομματιών.

Από την άλλη πλευρά, ο τρόπος με τον οποίο μελετάται εδώ ο σύγχρονος σαμιακός λαϊκός πολιτισμός αντανακλά τις θεωρητικές και μεθοδολογικές κατακτήσεις της σύγχρονης ελληνικής Λαογραφίας, και αποτυπώνει το σύγχρονο πρόσωπο της πολύμορφης και δυναμικής αυτής επιστήμης. Πρόσωπο που δημιουργήθηκε μέσα από μια σειρά θεωρητικών συζητήσεων, με επιστημολογικές αντιπαραθέσεις προς συναφείς επιστημονικούς κλάδους αλλά και με την εφαρμογή της κοινωνικοϊστορικής μεθόδου και όσων έφερε στη Λαογραφία ο καθηγητής Μ. Γ. Μερακλής και η λεγόμενη “Σχολή των Ιωαννίνων”, καθώς εξελίχθηκαν και διαμορφώθηκαν από τους μαθητές και συνεχιστές του, κατεξοχήν δε από τον εισηγητή της “νεωτερικής Λαογραφίας” στην Ελλάδα, τον καθηγητή Μηνά Αλ. Αλεξιάδη και τους μαθητές του. Μεγάλο μάλιστα μέρος της επεξεργασίας τού υλικού έγινε στο πλαίσιο του ερευνητικού έργου που επιτελείται στο “Εργαστήριο Λαογραφίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας”, του Τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, γεγονός για το οποίο θέλω θερμά να ευχαριστήσω τους άμεσους συνεργάτες μου εκεί την επίκουρη καθηγήτρια Νάντια Μαχά-Μπιζούμη, τον Θανάση Κούγκουλο, τον Γιώργο Κούζα και τον Αλέξανδρο Καπανιάρη, για τη βοήθεια που ο καθένας από τη δική του σκοπιά μου προσέφεραν.

Μπορεί το βιβλίο να ολοκληρώθηκε, η σχετική έρευνα όμως δεν έχει σταματήσει. Καθώς οι καθημερινές κοινωνικές, τεχνολογικές και πολιτισμικές εξελίξεις δημιουργούν ένα ολοένα και μεταβαλλόμενο περιβάλλον, συνεχώς εμφανίζονται νέες εκδηλώσεις της νεωτερικότητας και της μετανεωτερικότητας στο πεδίο του σύγχρονου λαϊκού πολιτισμού, τις οποίες η σύγχρονη επίσης επιστήμη της Λαογραφίας οφείλει να επισημαίνει, να καταγράφει και να μελετά. Οι συνθήκες αυτές επιβάλλουν τη συνέχιση της έρευνας σε ένα πεδίο που μετασχηματίζεται ταχύτατα. Γι’ αυτό και στον μετά χείρας τόμο αποτυπώνονται τα πράγματα όπως εξελίχθηκαν και διαμορφώθηκαν στις δύο πρώτες δεκαετίες του 21ου αιώνα […]».
 

google-news Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.