«Θα αφησει ο κορωνοιος… το στιγμα του;»

Ο κοινωνικός στιγματισμός ως απόρροια του κορωνοϊού

«Κοινωνικό Παρατηρητήριο So Covid-19 Microscope»

 

Γράφουν οι Καλλιόπη Ανταλή, Αγγελική Κατσιγιάννη και  Ελένη Μανουσαρίδου*

 

Η πανδημία του νέου κορωνοϊού έχει «χτυπήσει» εκατοντάδες ανθρώπους σε όλο τον πλανήτη, αρχής γενομένης την Κίνα. Η χώρα είχε τεθεί αρχικά στο «στόχαστρο». Χώρες όπως οι ΗΠΑ και η Γαλλία έχουν ανακοινώσει και επισήμως ότι προτίθενται να κινηθούν νομικά και να αναζητήσουν ευθύνες για τον ιό από την Κίνα με κατηγορίες, όπως αμέλεια και απόκρυψη σημαντικών γεγονότων.

 

Στη χώρα μας, ο πρώτος άνθρωπος που επιβεβαιώθηκε ότι νοσεί από κορωνοϊό βρέθηκε στις 26 Φεβρουαρίου 2020 στη Θεσσαλονίκη και πρόσφατα είχε ταξιδέψει σε χώρα του εξωτερικού, ενώ εκείνο το διάστημα ακολούθησαν κι άλλοι. Τα πρώτα «κρούσματα» στο ξεκίνημα της πανδημίας βρέθηκαν αντιμέτωπα με βαριές κατηγορίες, ότι «έφεραν» τον ιό στη χώρα, καθιστώντας τα έτσι δακτυλοδεικτούμενα. Όχι μόνο ο ασθενής «μηδέν» αλλά και νοσούντες σε ολόκληρη τη χώρα, όπως στην Πάτρα και την Καστοριά, φορτώθηκαν με ένα τεράστιο ψυχολογικό «βάρος» που δεν δύνανται να σηκώσουν. Συγκεκριμένα, ο πρώτος νοσούντας χαρακτηρίστηκε ως «η αρχή του κακού», κατηγορήθηκαν ακόμη οι γουναράδες της Καστοριάς επειδή ταξίδεψαν στο Μιλάνο, όπου το ξέσπασμα της πανδημίας στην Ιταλία έτυχε να συμπέσει με εκείνο το ταξίδι, μαθητές επειδή πραγματοποίησαν τις προγραμματισμένες τους εκδρομές στο εξωτερικό που τόσο περίμεναν, ενώ οι πολίτες της Πάτρας, η οποία αποτελεί σημείο αναχώρησης και άφιξης Ελλήνων προς και από τη γειτονική Ιταλία, ήταν από τους πρώτους που στοχοποιήθηκαν λόγω των αυξημένων κρουσμάτων. Όλοι αυτοί οι άνθρωποι είναι μόλις ένα δείγμα της «στοχοποίησης» η οποία υπήρξε.

 

Πώς άραγε επηρεάζουν τα ΜΜΕ στον κοινωνικό στιγματισμό;

 

Η υπερπληροφόρηση και ο «βομβαρδισμός» ειδήσεων αποτελούν τη μήτρα του κοινωνικού στιγματισμού των νοσούντων από Covid-19, οδηγώντας στον αποκλεισμό ανθρώπων που μέχρι χθες ήταν συμπολίτες, γείτονες και συνάδελφοί μας. Η κατάσταση αυτή οφείλεται ως έναν βαθμό στον χειρισμό της κατάστασης εκ μέρους των ΜΜΕ, τα οποία εστίαζαν στη διερεύνηση προσωπικών δεδομένων των νοσούντων, καθιστώντας τους ευάλωτους προς τον κοινωνικό τους περίγυρο, αλλά και ολόκληρη την ελληνική κοινωνία.

 

Αν αφήσουμε τον κοινωνικό στιγματισμό να διαιωνίζεται, θα εμποδίσει την υιοθέτηση υπεύθυνης συμπεριφοράς και κατά συνέπεια ενδέχεται να οδηγήσει στην απόκρυψη της ασθένειας λόγω του φόβου του αποκλεισμού. Πιθανότατα άνθρωποι που θα νοσήσουν, φοβούμενοι τη δημόσια κατακραυγή, να προτιμήσουν να αποκρύψουν από τους ειδικούς και από τον κοινωνικό τους περίγυρo την ασθένειά τους. Είναι χρέος όλων να αντιμετωπίζουν την πανδημία με ρεαλισμό και ειλικρίνεια με γνώμονα το συλλογικό συμφέρον.

 

Από «ήρωες» «πιθανώς άρρωστοι»

 

Το τελευταίο διάστημα, κατά την περίοδο του κορωνοϊού, παρατηρείται μια άλλη διάσταση του κοινωνικού στιγματισμού. Αυτήν τη φορά για τους εργαζόμενους στα νοσοκομεία, τους λεγόμενους από πολλούς «ήρωες», ενώ όπως έσπευσαν κάποιοι να τους χαρακτηρίσουν οι «πιθανώς άρρωστοι», δεδομένης της καθημερινής τους επαφής με ασθενείς του κορωνοϊού. Δεν ήταν λίγοι γιατροί, νοσηλευτές, ψυχολόγοι και κοινωνικοί λειτουργοί που εργάζονται στα νοσοκομεία και άλλες δομές στον τομέα της υγείας της χώρας, που κατήγγειλαν στιγματισμό από τον κοινωνικό τους περίγυρο ακριβώς λόγω της εργασίας τους στους χώρους αυτούς. Και εδώ τίθεται το ερώτημα πώς αυτοί οι άνθρωποι καλούνται να φέρουν εις πέρας το καθήκον τους, όταν εκτός από το «εργασιακό burnout» και το συνολικό άγχος που συνοδεύει αυτήν την κατάσταση –καθώς διακυβεύεται καθημερινά η υγεία τους– έχουν να αντιμετωπίσουν και μια πρωτόγνωρη κριτική στάση από τους συμπολίτες τους;

 

Η κριτική αυτή στάση παρατηρείται τον τελευταίο καιρό στην κοινωνία και όπως φαίνεται δεν κάνει διακρίσεις ανάμεσα σε θεράποντες και θεραπευμένους. Ο κοινωνικός στιγματισμός είναι ένα φαινόμενο που αν δεν αντιμετωπιστεί από τη βάση του θα εξακολουθεί να διαιωνίζεται και μετά το πέρας της πανδημίας. Η ωραιοποίησή του πίσω από χαρακτηρισμούς, όπως οι «ήρωες με τις γαλάζιες στολές» και τα μαζικά χειροκροτήματα, όταν υποκρύπτουν στερεότυπα και προκαταλήψεις δεν μπορεί παρά να συμβάλλουν στη συνέχισή του. Καθίσταται αναγκαίο από το κράτος να μεριμνήσει για ζητήματα που απορρέουν από την πανδημία, όπως αυτό και να λάβει μέτρα για τον έλεγχο και την υποχώρηση του κοινωνικού στιγματισμού.  Ο «αόρατος εχθρός» που ακούει στο όνομα κορωνοϊός μπορεί να ξεπεραστεί, αλλά κάποιοι άνθρωποι θα έχουν για πάντα το «στίγμα» του.

 

*Οι Καλλιόπη Ανταλή, Αγγελική Κατσιγιάννη και Ελένη Μανουσαρίδου είναι προπτυχιακές φοιτήτριες του Τμήματος Κοινωνικής Εργασίας του ΔΠΘ. Το παρόν κείμενο δημιουργήθηκε στο πλαίσιο του μαθήματος «Οι επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης στην κοινωνική προστασία» και συγκεκριμένα στο project «Κοινωνικό Παρατηρητήριο So Covid-19 Microscope», με υπεύθυνο καθηγητή τον Πρόεδρο του Τμήματος κ. Χαράλαμπο Πουλόπουλο, το εαρινό εξάμηνο του 2020. Η έρευνα της συγκεκριμένης ομάδας επικεντρώθηκε στα κοινωνικά στιγματισμένα άτομα.

 

google-news Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.