Οι ανθρωπινες αναγκες στη «σκια» του κορωνοιου

«Κοινωνικό Παρατηρητήριο So Covid-19 Microscope»

Γράφουν οι Ανταλή Καλλιόπη, Κουτσανέλλου Θεοδώρα, Καρβουνιάρη Κατερίνα, Αναγνώστου Σταύρος*

Οι ανθρώπινες ανάγκες για ασφάλεια και κοινωνική ζωή θεωρούνται πρωταρχικές και καθολικές, ωστόσο είναι αυτές οι οποίες αμφισβητούνται περισσότερο εν καιρώ κρίσεων και δη επιδημικών, όπως στην προκειμένη. Βέβαια, η ποιότητα, η ένταση και η έκταση των ψυχοκοινωνικών επιπτώσεων διαφέρουν στις λεγόμενες «ευάλωτες κοινωνικές ομάδες», όπως συνέβη και στην περίπτωση του κορωνοϊού.

Ποιοι αξίζουν κρεβάτι στην εντατική;

Η μεγάλη θνητότητα του ιού στις μεγαλύτερες ηλικίες και οι ειδήσεις των χιλιάδων θανάτων, με τις εικόνες απομονωμένων ηλικιωμένων στα σπίτια τους ή εγκαταλελειμμένων σε γηροκομεία να κάνουν τον γύρο του κόσμου, «μιλούν» ακόμη στις συνειδήσεις μας. Όπως αντίστοιχα σε πιο προηγμένες χώρες του καπιταλιστικού κόσμου η ανθρώπινη ζωή, αντί για υπέρτατη αξία, «βγαίνει στη διατίμηση» ανάλογα με την ηλικία και το ιατρικό προσωπικό, έτσι και εδώ καλείται να απαντήσει στο δίλημμα «ποιος θα ζήσει, ποιος θα πεθάνει».

Υπηρεσίες «κεκλεισμένων των θυρών»

Οι χρονίως πάσχοντες και τα ΑμεΑ, που πλήττονταν ήδη από τις διαχρονικές ανεπάρκειες των συστημάτων Υγείας και Πρόνοιας και που βιώνουν παράλληλα τον κοινωνικό αποκλεισμό ως «κανονικότητα», βρίσκονται περισσότερο απομονωμένοι και ανήμποροι να αντιμετωπίσουν τα σοβαρά προβλήματα της υγείας τους εξαιτίας της αιφνίδιας διακοπής ή υπολειτουργίας πολλών υπηρεσιών. Οι ψυχικά πάσχοντες, τα πλέον «αόρατα» και στιγματισμένα μέλη αυτής της κοινωνίας, αντιμετωπίζουν –μαζί με τις οικογένειές τους– εκτός από τον φόβο και την ψυχολογική αποδιοργάνωση, εντονότερες –συγκριτικά με πριν–  συνθήκες εγκλεισμού σε μονάδες ψυχικής υγείας και ψυχιατρικές κλινικές, λόγω των μέτρων για «διακοπή αδειών και επισκεπτηρίων» που προκύπτουν από τις επίσημες οδηγίες του Υπουργείου Υγείας

Παράλληλα, η αναστολή λειτουργίας των περισσότερων Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας στην Κοινότητα ήταν σχεδόν καθολική, με αποτέλεσμα η «κοινωνική αποστασιοποίηση» να επιβληθεί και στους ανθρώπους που αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα ψυχικής υγείας, γεγονός οξύμωρο σε σχέση με τις θεραπευτικές τους ανάγκες, αφού είναι ζωτικής σημασίας για αυτούς η δυνατότητα διατήρησης των κοινωνικών τους σχέσεων.

Και οι «ήρωες» μπορεί να φοβούνται…

Οι εργαζόμενοι της πρώτης γραμμής, σε Υγεία και Πρόνοια, που αποτυπώθηκαν εξαρχής στη συνείδηση του κόσμου με τις ιδιότητες του «ήρωα», είναι αυτοί που καλούνται, και πάλι, να σταθούν στο ύψος των περιστάσεων. Την ίδια ώρα που και οι ίδιοι, ενδεχομένως, βιώνουν τον φόβο για τη σωματική και ψυχική τους υγεία, τον φόβο της ανεργίας, τις βραχύχρονες και κακοπληρωμένες συμβάσεις, αλλά και την καθημερινή ματαίωση, εξαιτίας της επιδείνωσης των εργασιακών τους συνθηκών, με μειωμένα ή καθόλου μέσα ατομικής προστασίας και λοιπές ελλείψεις.

Η αλλαγή των όρων της καθημερινής μας ζωής, με τον «φόβο» πλέον να παρεμβάλλεται στις ανθρώπινες σχέσεις, τόσο στην εργασία όσο και στην προσωπική μας ζωή, δεν αφήνει σχεδόν κανέναν ανεπηρέαστο. Οι πολιτικές δε που εφαρμόζονται προκαλούν ερωτηματικά ως προς τη χρήση του «φόβου» για την εφαρμογή κατασταλτικών μέτρων και την «αποκοπή» μας από τον δημόσιο χώρο, στον βαθμό που οι ζωές μας, προκειμένου να νιώσουμε «ασφαλείς», τείνουν να περιορίζονται μεταξύ του «Μένουμε σπίτι» και του εργασιακού μας χώρου, ενώ θα ήταν αναμενόμενο να δίνεται έμφαση, με αυτές τις πολιτικές, στην παροχή ενισχυμένης φροντίδας σε όσους έχουν αυξημένες ανάγκες και στη σοβαρή ενίσχυση των συστημάτων Υγείας και Πρόνοιας.

Η τεχνολογία στην υπηρεσία των κοινωνικών αναγκών

Το δυσαναπλήρωτο κενό των κλειστών υπηρεσιών στον χώρο της Υγείας και Πρόνοιας επιχειρείται να καλυφθεί, αρκετές φορές με αποσπασματικό και άνισο τρόπο, δια μέσου των νέων τεχνολογιών. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αυτά της «άυλης συνταγογράφησης», των τηλεσυνεδριών ψυχολογικής υποστήριξης, της online αίτησης επιδομάτων κ.ο.κ. Παράλληλα, άτυπα δίκτυα αλληλεγγύης και συλλογικές προσπάθειες σε αυτήν την κατεύθυνση επιχειρούν να εκφραστούν και να δράσουν με τη βοήθεια της τεχνολογίας.

Οι ανάγκες και οι παθογένειες που ήρθαν στην επιφάνεια με αφορμή την υγειονομική κρίση του κορωνοϊού είναι πολλές. Και αν η αναζήτηση «απαντήσεων» καθίσταται δύσκολη, μπορούμε τουλάχιστον να οξύνουμε τα αντανακλαστικά και την ικανότητά μας για κατανόηση αυτής της κρίσης και των αυξημένων κοινωνικών αναγκών που παρήγαγε και συνεχίζει να παράγει. Η τεχνολογία και οι νέοι τρόποι επικοινωνίας, εξ αποστάσεως και μη, και ευρύτερα η χρήση του διαδικτύου μπορούν να λειτουργήσουν ενισχυτικά προς την εξεύρεση απαντήσεων για την «κάλυψη» των προαναφερθέντων αναγκών. Όχι για να μας επιβάλλουν να λειτουργούμε ως αποκλειστικά «ψηφιακές οντότητες», αλλά για την ανάκτηση του δημόσιου χώρου, του ελέγχου της ζωής μας ως «όλον» και για την επανασύνδεσή μας· άνθρωποι προς ανθρώπους.

Παρ’ όλες τις αντιφάσεις και τις δυσκολίες που ενέχει ένα τέτοιο εγχείρημα, είμαστε εδώ για να το προσπαθήσουμε…

*Oι Ανταλή Καλλιόπη, Κουτσανέλλου Θεοδώρα, Καρβουνιάρη Κατερίνα, Αναγνώστου Σταύρος είναι προπτυχιακοί/ές φοιτητές/τριες του Τμήματος Κοινωνικής Εργασίας του ΔΠΘ. Το παρόν κείμενο δημιουργήθηκε στο πλαίσιο του μαθήματος «Οι επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης στην κοινωνική προστασία» και συγκεκριμένα στο project «Κοινωνικό Παρατηρητήριο So Covid-19 Microscope», με υπεύθυνο καθηγητή τον Πρόεδρο του Τμήματος κ. Χαράλαμπο Πουλόπουλο, το εαρινό εξάμηνο του 2020. Η έρευνα της συγκεκριμένης ομάδας επικεντρώθηκε στις πληθυσμιακές ομάδες των ηλικιωμένων, των ψυχικά νοσούντων και των ΑΜΕΑ.

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.