Η ιστορια δυο αρχοντικων του Ιασμου

Παραμένει αναξιοποίητο το Αρχοντικό Κούγια

Η αντιμετώπιση της Αρχιτεκτονικής ιστορίας της περιοχής μας, είναι σε πολλές περιπτώσεις άνιση, και ειδικά σε κάποιες προβληματική, με διατηρητέα κτίρια ή κτίρια ιδιαίτερης αρχιτεκτονικής αξίας, να απαξιώνονται σταδιακά.

Οι λόγοι είναι πολλαπλοί, όμως η κατάληξη, εκτός από μερικές χαρακτηριστικές περιπτώσεις, είναι η ίδια: κτίρια που είτε μένουν ερημωμένα, ή τελικά καταρρέουν, παίρνοντας μαζί τους και ένα κομμάτι της τοπικής ιστορίας μαζί τους.

Και τις δύο περιπτώσεις μπορούμε να τις βρούμε σε δύο διατηρητέα αρχοντικά του Ιάσμου, το Αρχοντικό Παπαβασιλείου, ένα μοναδικό κτίριο 300 ετών το οποίο βρίσκεται σε πολύ άσχημη κατάσταση, ώστε η όποια παρέμβαση σε αυτό να καθίσταται ιδιαίτερα δύσκολη, και το αρχοντικό Κούγια, το οποίο βρίσκεται ακόμα σε σχετικά καλή κατάσταση, αλλά αν συνεχιστεί η φθορά του πιθανότατα θα χαθεί και αυτό.

Ο ΠτΘ μίλησε με τον κ. Παναγιώτη Σπορίκη, ο οποίος κατά την δραστηριοποίησή του στον Πολιτιστικό Σύλλογο Ιάσμου είχε στενή επαφή τόσο με τις παλιότερες προσπάθειες για να σωθούν αυτά τα δύο κτίσματα, αλλά και με την ιστορία τους.

Ένα μοναδικό παράδειγμα ιστορίας 300 ετών

Το παλιότερο από τα δύο είναι το αρχοντικό Παπαβασιλείου, το οποίο είναι περίπου 300 ετών, χτισμένο τον 18ο αιώνα αρκετά ψηλά στον Οικισμό, λίγο πιο κάτω από το σημείο που βρίσκεται σήμερα το Αρνεμούσι.

Το αρχοντικό ήταν ένα τριώροφο δίδυμο κτίριο, σε ένα οικόπεδο περίπου 750 τ.μ. που σημαίνει ότι αν κάποιος έβαζε στη μέση ένα καθρέφτη, το ένα μισό ήταν ίδιο με το άλλο μισό, σε ένα ενιαίο κτίριο, και είναι δύσκολο να βρεθεί ανάλογό του στη Θράκη.

Αυτό κατόπιν, για λόγους κληρονομικούς, χωρίστηκε, με το ανατολικό κομμάτι να μετατρέπεται για σύγχρονη χρήση, ενώ το άλλο κομμάτι έμεινε σχετικά άθικτό, και σύμφωνα με τον κ. Σπορίκη, θα μπορούσε να αποτελέσει ένα σημείο αναφοράς, και θα μπορούσε να χρησιμεύσει και σαν υπόδειγμα σε μια μελλοντική αναπαλαίωση του άλλου  τμήματος.

Το ιδιοκτησιακό καθεστώς των δύο μερών είναι ιδιότυπο, με το ανατολικό κομμάτι να έχει, μέχρι την τελευταία φορά που είχαν ελέγξει, τρείς ιδιοκτήτες, ενώ το δυτικό ένα.

Το κτίριο έχει κηρυχθεί διατηρητέο από την δεκαετία του ’90, μετά από κινήσεις από τον Πολιτιστικό Σύλλογο Ιάσμου, αποτελώντας, σύμφωνα με την απόφαση, χαρακτηριστικό δείγμα λαϊκής Αρχιτεκτονικής, όπως και το αρχοντικό Κούγια.

Τότε είχαν ενημερώσει τους ιδιοκτήτες πως μπορούσαν να εκμεταλλευτούν το καινούριο καθεστώς ώστε να πάρουν χρηματοδότηση και δάνεια, που εκείνη την εποχή ήταν διαθέσιμα για αυτό τον σκοπό, όμως δεν υπήρξε ενδιαφέρον.

Την ίδια περίοδο ο Σύλλογος είχε κάνει κινήσεις ώστε να αγοραστεί το κτίριο, ζητώντας και τις συμβουλές του αείμνηστου αρχιτέκτονα Μάνου Αναγνωστίδη, που έχει εμπλακεί σε δεκάδες αναπαλαιώσεις και συντηρήσεις κτιρίων τόσο στην Κομοτηνή όσο και όλη την Ελλάδα, που τους συμβούλεψε να σώσουν άμεσα το κτίριο.

Έτσι έγιναν κινήσεις προς τους βουλευτές, τη Νομαρχία, το αρμόδιο Υπουργείο, και παρόλο που βρέθηκε ένα κονδύλι επί νομαρχίας Δ. Καραχάλιου, οι απαιτήσεις των ιδιοκτητών ήταν αρκετά ψηλές, και τελικά δεν βρέθηκε λύση.

Στη συνέχεια το κτίριο άλλαξε χέρια, ενώ υπήρξαν και προσπάθειες για τον αποχαρακτηρισμό τουλάχιστον του ενός τμήματος ώστε να χτιστεί άλλο, όμως τελικά δεν έγινε τίποτα, ενώ χάθηκε και η δυνατότητα ο Σύλλογος να αγοράσει το κτίριο.

Έτσι σήμερα έχει φτάσει στη σημερινή του μορφή, που έχει απαξιωθεί ενώ αρκετά σημεία έχουν καταρρεύσει, και πλέον είναι πολύ δύσκολο να μπορέσει να σωθεί το κτίριο, μιας και η φθορά του έχει προχωρήσει σημαντικά.

Παράδειγμα Μακεδονικής αρχιτεκτονικής το Αρχοντικό Κούγια

Το αρχοντικό Κούγια είναι σε καλύτερη κατάσταση. Είναι νεότερο, έχοντας χτιστεί στα τέλη του 19ου αιώνα και βρίσκεται παραπλεύρως της κεντρικής πλατείας του Ιάσμου.

Ο Κούγιας, που έδωσε το όνομά του στο αρχοντικό, ήταν γαμπρός στον οικισμό, και είχε καταγωγή από τη Σιάτιστα, όπου υπάρχει και ένα αντίστοιχο κτίσμα.

Έτσι λοιπόν έχτισε το αρχοντικό, χρησιμοποιώντας όμως υλικά και μαστόρους από τη Σιάτιστα, για αυτό και το αρχοντικό έχει Μακεδονική, και όχι Θρακική τυπολογία.

Το αρχοντικό στο ισόγειο είχε κατάστημα, ενώ στον πρώτο όροφο ήταν η οικία της οικογένειας. Όλο το κτίσμα είναι στολισμένο με τοιχογραφίες.

Οι κληρονόμοι του Κούγια ήταν μαχητές του Δημοκρατικού Στρατού, και το 1949 οδηγήθηκαν στην υπερορία, για να επιστρέψουν μετά το 1974.

Στο μεταξύ το σπίτι λεηλατήθηκε, με λίγα αντικείμενα να έχουν μείνει, κάποια από τα οποία σώζονται στο Λαογραφικό Μουσείο στον Ίασμο.

Το 2001, επί δημαρχίας Καζάκη, το κτίριο αγοράστηκε από το Δήμο Ιάσμου, και σύμφωνα με τον κ. Σπορίκη, υπήρξε ελπίδα πως το οίκημα θα μπορέσει να σωθεί, μέσω κάποιου προγράμματος, όμως ουσιαστικά, παρά τις κατά καιρούς προθέσεις, δεν υπήρξε πρόοδος και το κτίριο παραμένει εγκαταλελειμμένο.

Μάλιστα πέρα από το γεγονός ότι δεν έχει πια παράθυρα, υπάρχει και ζήτημα με την οροφή του, η οποία φαίνεται να έχει αρχίσει να δείχνει φθορές, που κινδυνεύουν να επιταχύνουν την απαξίωση του κτιρίου.

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.