Θανος Μικρουτσικος: « Σε παιρνει για το ταξιδι μια σειρηνα»

Του Κωνσταντίνου Μουρτοπάλλα*

Σε ετούτες εδώ τις γραμμές ένα χρόνο πριν γράφαμε για την μεγάλη απώλεια του Μάνου Ελευθερίου. Και φέτος για απώλειες θα γράφαμε. Ο μεγάλος συνθέτης συνώνυμο της κοσμοπολίτικης Θεσσαλονίκης Γ. Ζήκας που μας άφησε πριν λίγες ημέρες, ο αγαπημένος Λ. Μαχαιρίτσας που εξεμέτρησε το ζην στις αρχές του φθινοπώρου, ο δεξιοτέχνης του μπουζουκιού και από τους τελευταίους μάγκες Στ. Βαμβακάρης έφυγε για το “Χαϊδάρι” τον Ιούνιο. Και τώρα ο Θ. Μικρούτσικος.

Και αν ο χρόνος είναι πανδαμάτωρ και μας επιτρέπει πλέον να αποδεχθούμε την τελεσίδικη απώλεια των προαναφερθέντων, για τον Θάνο Μικρούτσικο το τραύμα είναι ζεστό και η απουσία του νωπή. Δεν μπορείς να προσεγγίσεις και με μια μικρή έστω χρονική απόσταση το έργο του για να το ερμηνεύσεις ολόπλευρα, ολιστικά και πολυδιάστατα. Να σκάψεις βαθιά για να βρεις τις κοινωνικοπολιτικές ρίζες του, τις επιρροές του, τα αισθητικά σχήματα και κάθε σημαίνον και σημαινόμενο του έργου του. Αντιδράς αντανακλαστικά. Μιλάς σε ενεστώτα. Σα να είναι corpus και animus μαζί μας.

Για αυτό δεν θα μιλήσουμε όπως έλεγε ο ίδιος για μια εξιδανικευμένη μορφή του εαυτού του. Άλλωστε ο αγαπημένος του Κάρολος Μαρξ θεωρούσε προς η ατομική ολοκλήρωση προκύπτει από την κοινωνική – συλλογική ευημερία και χειραφέτηση. Και έναν άνθρωπο που δεν γνώρισες ποτέ από κοντά, τον αισθάνεσαι οικείο μέσα από την κοινή συνείδηση για κάποια πράγματα. Και η μουσική του, τα τραγούδια του ανήκουν σ’ αυτή. Ο Θ. Μικρούτσικος επομένως παίρνει την μορφή των βιωμάτων μας που εκφράστηκαν μέσα από τα τραγούδια του.

Θυμάμαι έντονα «Το κακόηθες μελάνωμα» από το «Εμπάργκο» και την συνεργασία του με το  Α. Αλκαίο. Ο Θ. Μικρούτσικος ένα πνεύμα που ποτέ δεν ησύχασε, όταν αυτοκτόνησε ο θεωρητικός του Κράτους και του μαρξισμού Ν. Πουλαντζάς το 1979 αποφάσισε να καταπιαστεί με το έργο του. Απογοητευμένος από την στάση του ΚΚΕ και των οργάνων του (ο «Ριζοσπάστης» ένα μικρό μονόστηλο είχε μόνο), αποφασίζει να τιμήσει την μνήμη του Ν. Πουλαντζά και του αφιερώνει το συγκεκριμένο τραγούδι. Μάλιστα σε μια συναυλία το 1982 (έτος κυκλοφορίας του δίσκου «Εμπάργκο») στην Πάτρα το ενδύει με μια καταπληκτική εισαγωγή αυτοσχεδιασμών στο πιάνο. Αυτών που ξεχείλιζαν από πάθος και εκφραστικότητα.

Ο δίσκος «Στου αιώνα την παράγκα» ο εμβληματικότερος όλων. Δεν ξέρεις τι να πρωτοσταχυολογήσεις. Με συγκινεί η λαϊκότητα του τραγουδιού «Δημώδες». Συμπυκνώνει σχεδόν όλη την ιστορία της Ελλάδας. Αναφέρεται στα Εκβάτανα σα να απαγγέλει ποίημα ο Α. Εμπειρίκος, στην Προύσα, στην Άρτα. Η «Ντολόρες» ταξιδεύει στα «Πλοία των ερώτων» και συνθέτουν μια ωδή στον έρωτα. Ανεκπλήρωτο και εκπληρωμένο. Και πάνω στα πάθη δημιουργεί την δική του «Ελένη» όπως κάθε εποχή που έλεγε ο Ο. Ελύτης, και την αναζητεί στην Πειραιώς (βλ. «Είπαμε να μη χαθούμε» από «Η αγάπη είναι ζάλη» με Χ. Αλεξίου το 1986).

Μετά ανοίγει τους δικούς του ποιητικούς και λαϊκούς δρόμους. Μελοποιεί και μας συστήνει ξανά τον ποντοπόρο ποιητή μας. Τον Ν. Καββαδιά. Ίσως τα πιο πολυτραγουδισμένα κομμάτια να είναι αυτά από το «Σταυρό του Νότου» και τις «Γραμμές των Οριζόντων». Μας δείχνει μια άλλη διάσταση της ποίησης του Γ. Ρίτσου στην «Καντάντα για την Μακρόνησο». Μας παρουσιάζει τα πολλαπλά πρόσωπα της Ρόζας (Ρόζα Λούξεμπουργκ στα «Τροπάρια για φονιάδες», Επιτάφιος για την Ρόζα Λούξεμπουργκ στην «Μουσική πράξη στον Μπρεχτ», η γνωστότερη Ρόζα από τον δίσκο «Στου αιώνα την παράγκα»). Έπειτα η χάραξη των λαϊκών δρόμων. Όπως ο «Βελζεβούλ» με τον Γ. Νταλάρα, την ενορχήστρωση και την μουσική του οποίου θα ζήλευαν και οι λαϊκότεροι των μουσικοσυνθετών.

Πόσα άλλα θα ήθελα να γράψω για αυτά που ανασύρω από αναμνήσεις και στιγμές που έχουν μέσα τους τον Θ. Μικρούτσικο. Θαύμαζα το πόσο ταγμένος ήταν στους σκοπούς και όχι στα μέσα της ιστορίας. Ήταν στρατευμένος όχι σε δόγματα. Ήταν στρατευμένος στην υπηρέτηση των ουμανιστικών αξιών που εμφαίνονται σε κάθε του τραγούδι. Στην κοινωνική δικαιοσύνη. Στην μετάβαση στον δημοκρατικό σοσιαλισμό. Στην πίστη στον άνθρωπο που εντίθεται στο κέντρο του έργου του για να μπορεί κάποτε «ο ψαράς να γράφει ποιήματα, και ο ποιητής να ψαρεύει».

Χαίρε Θάνο Μικρούτσικε. Θα ξανά βρεθούμε στην «κατάλευκη μα πένθιμη Ελβετία».

*Ο Κωνσταντίνος Μουρτοπάλλας είναι φοιτητής στη Νομική Σχολή του ΔΠΘ.

google-news Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.