«14η Ιουλιου» Ενα βιβλιο για τους ασημους «σημαντικους» της Γαλλικης Επαναστασης του Ερικ Βιγιαρ

Με αφορμή την επέτειο της αλώσεως της Βαστίλης 14 Ιουλίου 1789 - Κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Πόλις

Το 2019 κυκλοφόρησε στα ελληνικά γράμματα το τελευταίο βιβλίο του Ερίκ Βιγιάρ «14η Ιουλίου» από τις εκδόσεις Πόλις (μτφρ. Μανώλης Πιμπλής, σ. 216, μαλακό εξώφυλλο). Ένα βιβλίο με παθιασμένη γραφή, το οποίο καθιστά πρόδηλο αυτό που συνήθως λησμονούμε: η ελευθερία απαιτεί και την ισότητα όλων ενώπιον της Ιστορίας.Όμως, ας πάρουμε το νήμα της ιστορίας από την αρχή.
 
Η Γαλλική Επανάσταση αρχίζει στις 28 Απριλίου του 1789, τη μέρα που ο ιδιοκτήτης μιας μεγάλης βιοτεχνίας χάρτινης ταπετσαρίας ανακοινώνει στο προσωπικό μειώσεις μισθών. Οι εργάτες εξεγείρονται, βάζουν φωτιά στις εγκαταστάσεις, τις λεηλατούν. Η Γαλλία είναι σε κρίση· οι άνθρωποι υποφέρουν. Ώσπου έρχεται αυτή η ατέλειωτη πνιγηρή νύχτα της 13ης Ιουλίου του 1789, μια νύχτα που όλοι την πέρασαν ξάγρυπνοι, γεμάτοι αγωνία. Το πρωί της 14ηςΙουλίου, με την άλωση της Βαστίλης, η Επανάσταση είναι πλέον σε εξέλιξη. Ο Ερίκ Βιγιάρ μάς μεταφέρει το κλίμα εκείνης της ημέρας, εμφυσώντας πνοή σε τούτη τη μεγάλη εξέγερση που, με τον καιρό, το μήνυμά της ξεθώριασε σε εορταστικό απολίθωμα. Με αφετηρία το ανώνυμο πλήθος, το παρόν βιβλίο εστιάζει στη συλλογική αφήγηση των ανθρώπων που πρωταγωνίστησαν σε αυτά τα γεγονότα, αλλά «λησμονήθηκαν» από την επίσημη Ιστορία.
 
Η άλωση της Βαστίλης είναι ένα από τα πιο εμβληματικά συμβάντα όλων των εποχών. Μας αφηγήθηκαν, όμως, την ιστορία της όπως την έγραψαν οι επιφανείς ιστορικοί,  υπό την οπτική γωνία όσων των διασήμων «πρωταγωνιστών», που ήταν παρόντες εκείνη την ημέρα. Το βιβλίο του Ερίκ Βιγιάρ διηγείται, αντίθετα, την ιστορία των αφανών που πράγματι άλωσαν τη Βαστίλη. Είναι ένα βιβλίο χάρη στο οποίο η ημέρα της επετείου της Γαλλικής Επανάστασης, η ημέρα της εθνικής εορτής της Γαλλίας, μοιάζει να ανακτά το ορμητικό και ανυπότακτο μεγαλείο της.

Βασίλης Μουρδουκούτας «Ο Βιγιάρ μας προσφέρει μια σπάνια ευκαιρία να δούμε την Ιστορία να εκτυλίσσεται εμπρός μας» 

Ο κριτικός Βασίλης Μουρδουκούτας με την κυκλοφορία του βιβλίου του Βιγιάρ σχολίασε σε κείμενο του στην εφημερίδα «Καθημερινή»: «Στο “14η Ιουλίου”, ο Ερίκ Βιγιάρ απονέμει δικαιοσύνη στους απόντες από την επίσημη ιστορία της πτώσης της Βαστίλης. Ήταν εκεί, έγραψαν Ιστορία, αλλά εκείνη τους προσπέρασε. Στάθηκε μόνο στους επώνυμους, τους φημισμένους, τους “επίσημους”. Κανείς δεν γνώρισε αληθινά ποτέ όλους αυτούς τους καταφρονεμένους, που με λόγχες, σούβλες, σκουριασμένα σπαθιά, σουγιάδες, δικράνια, δόρατα, παλιοντουφέκια και κατσαβίδια όρμησαν στη Βαστίλη με ανυπομονησία και έξαψη, με θλίψη και αγανάκτηση, με λύσσα και φόβο.
 
Όμως, αυτό το ανώνυμο και ετερόκλητο πλήθος αποτελείται από πρόσωπα. Πρόσωπα που έχουν όνομα. Είναι ο Αντάμ από την Κοτ ντ’ Ορ, ο Μπερτελιέ από τον Ιούρα, ο Ομασίπ, ο Μπιτσάν, ο Μπερσέν, ο Μπεζού, ο Μαμές Μπλανσό και εκατοντάδες άλλοι άγνωστοι, αφανείς, άσημοι. Έχουν αδέλφια, παιδιά, φίλους, συντρόφους, δουλειές. Είναι μαραγκοί, μηχανικοί, γιατροί, κιβωτοποιοί, θυρωροί, τσαγκάρηδες, ζωέμποροι, κηροποιοί, χτίστες. Έχουν ψυχή και λόγο. Ονειρεύονται, αγαπούν, σκέφτονται. Έχουν σάρκα και οστά. Δακρύζουν, ιδρώνουν, πονούν. Τους κάνουν κόσκινο τα σκάγια, χύνουν αίμα, πέφτουν νεκροί. Ξεπηδούν από την αφάνεια με ορμή και επιστρέφουν στη λήθη το ίδιο γρήγορα. Γίνονται η σπίθα, η έκρηξη, η βοή, ο κρότος. Διεκδικούν το δικό τους μερίδιο στην αθανασία. Ανακαλύπτουν το θάμβος της αιωνιότητας και ξεχύνονται μεθυσμένοι και μανιασμένοι προς αυτό. Αισθάνονται, ίσως για πρώτη φορά, ελεύθεροι. Ελεύθεροι και ίσοι.
 
Στο έργο του, ο Βιγιάρ μας μεταφέρει στην παλλόμενη καρδιά της επανάστασης. Μας προσφέρει μια σπάνια ευκαιρία να δούμε την Ιστορία να εκτυλίσσεται εμπρός μας. Ωστόσο, πετυχαίνει και άλλα, ακόμη πιο σημαντικά. Επαναφέρει την ισότητα όλων εντός της. Αναγνωρίζει ότι το απρόσωπο πλήθος είναι η πυρίκαυστος πρώτη ύλη της. Μας υπενθυμίζει το πώς και από ποιους απέκτησαν ουσιαστική υπόσταση οι ιδέες του Διαφωτισμού. Πράγματι, η έφοδος του πλήθους στη Βαστίλη αποκρυσταλλώνει αυτήν τη θεμελιώδη αξίωση για ισότητα και ελευθερία. Είναι, εντέλει, ο κύριος λόγος που ο Ερίκ Βιγιάρ αποφασίζει να χαρίσει σε αυτές τις σκιές, στους ανώνυμους και “ασήμαντους”, τη θέση που δικαιωματικά τους ανήκει». 

Ο αφανής ιστοριοδίφης Ερίκ Βιγιάρ 

Ο Ερίκ Βιγιάρ γεννήθηκε το 1968 στη Λυών. Σπούδασε νομικά, πολιτικές επιστήμες και φιλοσοφία με τον Ζακ Ντεριντά. Έχει δημοσιεύσει ποιήματα και μυθιστορήματα, και έχει σκηνοθετήσει δύο ταινίες.Έχει τιμηθεί, μεταξύ άλλων, με τα βραβεία “FranzHessel” και “Alexandre-Vialatte”, καθώς και με το βραβείο “Goncourt 2017” για την «Ημερήσια διάταξη» (Πόλις 2018). 

Ερίκ Βιγιάρ «Δεν υπάρχει κάτι που δεν ξέρω, οπότε δεν υπάρχει κάτι που να με φοβίζει» 

Ο Ερίκ Βιγιάρ σε συνέντευξη που παραχώρησε στη Μαρίνα Αγγελάκη και στο documento.gr αναφέρθηκε, μεταξύ άλλων, στη διαδικασία της συγγραφής, καθώς και στην ιδιότητα του «ιστορικού» με την οποία «ενδύθηκε» έστω για λίγο: «Η 14η Ιουλίου δεν είναι μια ημερομηνία που ανήκει μόνο στους ιστορικούς. Η επιστήμη δεν έχει το μονοπώλιο σε τίποτε, πόσο μάλλον στην εθνική γιορτή της Γαλλίας, την οποία  επέβαλε ο λαός. Οπότε με αυτήν την έννοια μπορούμε να πούμε ότι ανήκει σε όλους και σε κανέναν. Όταν κάποιος γράφει γι’ αυτήν την ημέρα και βασίζεται στη συλλογική μνήμη, μπορεί να είναι ταυτόχρονα ανησυχητικό και καθησυχαστικό. Το πιο ενδιαφέρον και πιο δύσκολο ήταν πώς να γράψει κάποιος μια ιστορία που αφορά το συλλογικό υποκείμενο. Και επειδή μιλάμε για μια ημερομηνία, πρέπει να πω ότι όταν ένας ερευνητής εστιάζει σε μια συγκεκριμένη ημερομηνία μπορεί πολύ γρήγορα να γίνει ειδικός. Δεν υπάρχουν ιστορικοί που να έχουν ασχοληθεί ειδικά με τη 14η Ιουλίου. Έψαξα τα πάντα, όλα τα αρχεία που σχετίζονται με εκείνη την ημέρα. Δεν υπάρχει κάτι που δεν ξέρω, οπότε δεν υπάρχει κάτι που να με φοβίζει. Μελέτησα πολύ τους πρωταγωνιστές εκείνης της ημέρας, τους ξέρω με τα ονόματά τους, γνωρίζω τι έκαναν, την οικογενειακή τους κατάσταση. Σαν να τους γνώρισα προσωπικά· νιώθω μια οικειότητα μαζί τους»

google-news Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.