Κωστας Χουβαρδας, Προισταμενος Πολιτικης Προστασιας ΠΑΜ-Θ «Οι ασκησεις, το παν στη διαχειριση φυσικων καταστροφων»

Πέντε ημέρες μετά τις καταστροφικές πυρκαγιές στην Ανατολική Αττική και ενώ ο αριθμός των θυμάτων συνεχίζει να αυξάνεται μέρα με τη μέρα, η ελληνική αλλά και η διεθνής κοινότητα παρακολουθούν σοκαρισμένοι τα όσα βλέπουν το φως της δημοσιότητας, αναζητώντας ωστόσο απαντήσεις και ως προς τα αίτια αυτής.
 
Πώς ξεκίνησε; Γιατί εξαπλώθηκε τόσο γρήγορα; Μπορούσε να αποφευχθεί; Υπήρχε οργανωμένο σχέδιο εκκένωσης και αν ναι γιατί δεν ακολουθήθηκε και φτάσαμε να θρηνούμε μέχρι στιγμής 87 νεκρούς και χιλιάδες περιουσίες κατεστραμμένες; Ποιος φέρει την ευθύνη; Είναι μόλις λίγα από τα ερωτήματα που διατυπώνονται στον δημόσιο και όχι μόνο διάλογο, δίχως ωστόσο να έχουν δοθεί σαφείς απαντήσεις μέχρι στιγμής.
 
Η τραγωδία στην Αττική αποτέλεσε την αφορμή για την έναρξη ενός διαλόγου, σχετικά με τον βαθμό ετοιμότητας της χώρας και των αρμοδίων αρχών αυτής, ως προς την καταπολέμηση των φυσικών καταστροφών. Και μπορεί η ΠΑΜ-Θ ευτυχώς να μην έχει υπάρξει «θύμα» τέτοιας ολέθριας καταστροφής, από πυρκαγιά, ωστόσο η ανησυχία και τα ερωτήματα του κόσμου πληθαίνουν, μιας και όπως ανέφερε μιλώντας στο «Ράδιο Παρατηρητής 94fm» ο Προϊστάμενος Πολιτικής Προστασίας της ΠΑΜ-Θ κ. Κωνσταντίνος Χουβαρδάς «δεν είναι δύσκολο κάτι αντίστοιχο να συμβεί και στην περιοχή μας».
 
Τι ισχύει όμως ως προς την προετοιμασία του κρατικού μηχανισμού; Υπάρχουν σχέδια εκκένωσης στους δήμους και αν ναι πώς λειτουργούν; Και τελικά η κοινωνία τι μερίδιο ευθύνης φέρει για την προστασία της και σε τι βαθμό ετοιμότητας αυτή βρίσκεται για την διαχείριση και αντιμετώπιση φυσικών καταστροφών;
 
Οι απαντήσεις δια στόματος του κ. Χουβαρδά…
 
ΠτΘ: κ. Χουβαρδά καταρχάς να ξεκινήσουμε με την περίπτωση του Έβρου, όπου ενημερωθήκαμε για την συνεδρίαση του συντονιστικού οργάνου πολιτικής προστασίας για τις περιοχές των Δικέλλων και Μάκρης και τα σχέδια εκκένωσης σε περίπτωση πυρκαγιάς, που φέρουν κοινά χαρακτηριστικά με την περιοχή Μάτι στην Ανατολική Αττική. Τι ισχύει με τα σχέδια εκκένωσης;
Κ.Χ.: Πραγματοποιήθηκε όντως προχθές το συντονιστικό που αφορούσε την Περιφερειακή Ενότητα Έβρου και χθες στην Αλεξανδρούπολη ο κ. Λαμπάκης συγκάλεσε συντονιστικό του δήμου Αλεξανδρούπολης ώστε να εξεταστούν οι περιπτώσεις εκκενώσεων οικισμών στα Δίκελλα και τη Μάκρη. Σαφώς έχει χαρακτηριστικά που μοιάζουν με το Μάτι, μια που έχουμε μια ζώνη μίξης δασών και οικισμών στις συγκεκριμένες περιοχές. Αυτό που διεθνώς λέγεται wildland–urban interface, όπου υπάρχει και λόγω της άναρχης ίσως δόμησης σε αυτές τις περιοχές και υπάρχει πιθανότητα για πολλές απώλειες στην περίπτωση πυρκαγιάς. Αρμοδιότητα των δήμων είναι να φτιάξουν σχέδια εκκένωσης των περιοχών. Το ζήτημα όμως είναι όχι απλά να το φτιάξεις, αλλά και να το τεστάρεις, να μετρήσεις χρόνους, να δεις τι είναι εφικτό σε κάθε περίπτωση και φυσικά να υπάρχουν πολλές εναλλακτικές λύσεις. 

«Η διαδικασία της εκκένωσης είναι μη υποχρεωτικού χαρακτήρα» 

ΠτΘ: Όταν λέμε σχέδιο εκκένωσης τι εννοούμε;
Κ.Χ.: Υπάρχουν πολλά στάδια. Υπάρχει το στάδιο στο οποίο η ελληνική αστυνομία λέει ότι πρέπει να εκκενώσουν τα σπίτια μας, όπου εκεί και πάλι υπάρχει το ζήτημα της εκκένωσης με ιδία μέσα ή με λεωφορεία των δήμων.  Η οργανωμένη απομάκρυνση συνήθως γίνεται με λεωφορεία των δήμων και με ιδιωτικά μέσα, εφόσον έχει εξασφαλιστεί από την τροχαία η ασφαλής διέλευση και όχι το μποτιλιάρισμα, όπως είδαμε να συμβαίνει στην Πελοπόννησο και να απανθρακώνονται οι άνθρωποι στον δρόμο. Η διαδικασία της εκκένωσης είναι μη υποχρεωτικού χαρακτήρα. Μπορεί κάποιος να πει «εγώ θέλω να πεθάνω στο σπίτι μου». Εκεί το μόνο που μπορεί να γίνει είναι να κάνει διάσωση η πυροσβεστική.
 
Υπάρχουν μοντέλα  του εξωτερικού που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν και στην Ελλάδα, με τα οποία μπορούν να δουν οι υπεύθυνοι πού ακριβώς θα πάει η φωτιά με βάση τις κλιματολογικές συνθήκες, οι οποίες επικρατούν την υφιστάμενη στιγμή. Κάποια από αυτά εφαρμόζονται, κάποια είναι πιο εξελιγμένα όπως αυτά στις ΗΠΑ, κυρίως στην Καλιφόρνια, η οποία έχει πολλές φωτιές. Νομίζω ότι σιγά σιγά θα πρέπει να πάμε σε ολοκληρωμένα συστήματα διαχείρισης καταστροφών, όπως και σε τέτοια ανάλογα θα πρέπει να πάμε και στον Έβρο για τις πλημμύρες.  Αντίστοιχα απαιτείται και εκσυγχρονισμός του γενικότερου πλαισίου, γιατί η εκτίμηση μιας κατάστασης, με βάση τα πρωτογενή κλιματολογικά δεδομένα που έχουν οι υπεύθυνοι ανά πάσα στιγμή, βοηθούν ώστε να ληφθούν οι σωστές αποφάσεις. 

«Οι δράσεις οργανωμένης προληπτικής απομάκρυνσης πραγματοποιούνται μόνο όταν εξασφαλίζεται εγκαίρως η καλή οργάνωση για την ασφαλή υλοποίησή τους» 

ΠτΘ: Το κομμάτι της έλλειψης δοκιμής από τον μόνιμο πληθυσμό είναι κάτι το οποίο συζητήθηκε, σε ό,τι αφορά και την Ανατολική Αττική. Και μάλιστα για την υποχρέωση ενημέρωσης και των επισκεπτών της περιοχής, ούτως ώστε να είναι προετοιμασμένοι σε περίπτωση εκκένωσης. Τι ισχύει;
Κ.Χ.: Οι εγκύκλιοι λένε ότι σε περίπτωση που βρίσκεται κάποιος σε τουριστικές περιοχές, πέραν τους σχεδιασμού που πρέπει να υπάρχει θα πρέπει να εκδίδονται και οι σχετικές οδηγίες σε γλώσσα ή γλώσσες που αναγνωρίζουν και οι τουρίστες. Βέβαια, αυτό που διαφαίνεται από τις εγκυκλίους, οι οποίες έχουν εκδοθεί, και είναι ένα κρίσιμο σημείο, είναι ότι οι δράσεις της οργανωμένης προληπτικής απομάκρυνσης πραγματοποιούνται μόνο όταν εξασφαλίζεται εγκαίρως η καλή οργάνωση για την ασφαλή υλοποίησή τους. Σε αντίθετη περίπτωση η δράση αυτή εύκολα μπορεί να προκαλέσει μεγαλύτερες συνέπειες απώλειας και να μετατραπεί σε επιχείρηση διάσωσης. Άρα σε οτιδήποτε έχει σχεδιαστεί, θα πρέπει να γίνει και εκτίμηση για το κατά πόσο μπορεί να υλοποιηθεί.
 

Σχολιάζοντας από εκεί και ύστερα τις εγκυκλίους, προσωπικά διακρίνω μία δυσαρμονία.  Ενώ  λοιπόν η απόφαση εκκένωσης  φαίνεται ότι όταν γίνεται σε έναν δήμο είναι καθαρά αρμοδιότητα των δημάρχων, οι οποίοι έχουν τον συντονισμό, βέβαια μετά από εισήγηση του επικεφαλής αξιωματικού του πυροσβεστικού σώματος που ενεργεί σε τοπικό επίπεδο, αν έχεις πάνω από δύο δήμους τότε η αρμοδιότητα είναι του περιφερειάρχη. Μπορεί αυτή την αρμοδιότητα να την μεταβιβάσει στον αντιπεριφερειάρχη. Σε περίπτωση που κάτι τέτοιο συμβεί, οφείλει αυτός να έχει κοινή εικόνα των δήμων και να ενεργήσει σε όλο το πεδίο και σε συνεργασία με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς ώστε να πάρει την σωστή απόφαση. Και όλο αυτό σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα. Άρα είναι πολλά τα πράγματα, τα οποία πρέπει κανείς να φτιάξει για να κάνει πιο ανθεκτικές κοινωνίες, γιατί αυτό είναι το ζητούμενο. 

«Καλός ο σχεδιασμός αλλά το παν είναι οι ασκήσεις» 

ΠτΘ: Τα σχέδια εκκένωσης συστήνονται βάση των ιδιαίτερων γεωγραφικών χαρακτηριστικών και άλλων χαρακτηριστικών της κάθε περιοχής; Τι γίνεται με την περίπτωση της ΠΑΜ-Θ; Υπάρχει ενιαίο σχέδιο και σε τι επίπεδο ετοιμότητας βρίσκονται οι δήμοι και το σύνολο των εμπλεκόμενων φορέων;
Κ.Χ.: Πολλά πράγματα γίνονται στραβά και λίγοι δήμοι έχουν σχέδια εκκένωσης. Για παράδειγμα ο δήμος Αλεξανδρούπολης είναι ένας δήμος που έχει στην πράξη αποδείξει ότι προσπαθεί προς τη σωστή κατεύθυνση. Είναι από τους πρώτους δήμους που δημιούργησε το σχέδιο εκκένωσης του οικισμού Πόρου για πλημμύρες, ενώ επίσης έχει πραγματοποιήσει ασκήσεις δια θαλάσσης και για εκκενώσεις κατασκηνώσεων. Από τα θλιβερά γεγονότα που έλαβαν χώρα στην πατρίδα μας, από τα λάθη που γίνονται  πρέπει να μαθαίνουμε και να οργανωνόμαστε, βλέποντας το τι μπορεί να συμβεί. Δεν είναι δύσκολο να συμβεί κάτι ανάλογο και στην περιοχή μας. Οπότε πρέπει να σχεδιάσουμε, δίχως αυτό να σημαίνει ότι ο σχεδιασμός είναι το παν. Το παν είναι οι ασκήσεις και κυρίως οι ασκήσεις γενικού πληθυσμού. Όταν κάνεις μια άσκηση κοιτάς να βρεις τι λάθη έχει ο σχεδιασμός που κάνεις. Μετράς τους χρόνους. Αυτό είναι πολύ σημαντικό. Από κει και πέρα χρειάζονται πολλά πράγματα για να πεις ότι μπορείς να έχεις μια ανθεκτική κοινότητα και πόλη. Υπάρχει το θεσμικό πλαίσιο και οι πόροι, όπου διαπιστώνουμε δυστυχώς ότι, για παράδειγμα, τα δασαρχεία δεν έχουν τα χρήματα να συντηρήσουν τους δασικούς δρόμους. Έπειτα το ζήτημα της αξιολόγησης των πολλαπλών κινδύνων. Αξιολογούνται όλοι αυτοί οι κίνδυνοι και πώς; Δεν αρκεί να κάνεις ένα συντονιστικό μόνο για τα μάτια του κόσμου. Το θέμα είναι αυτό το συντονιστικό να έχει ουσία. Η άναρχη δόμηση είναι ένα πολύ σημαντικό κομμάτι, το οποίο δημιουργεί δομική τρωτότητα. Στην περίπτωση των Δικέλλων, όταν για παράδειγμα ακούστηκε από τον διοικητή της πυροσβεστικής ότι μέσα στα στενά δεν μπορεί να μπει πυροσβεστικό, καταλαβαίνετε ότι δημιουργείται πρόβλημα ως προς το χρόνο απόκρισης της πυροσβεστικής υπηρεσίας, ως προς την ετοιμότητα. Η ετοιμότητα έχει μια αλυσίδα. Έχει την αστυνομία, έχει την πυροσβεστική, έχει τα μηχανήματα, κλπ. Αν κάτι κολλήσει στην αλυσίδα, αν κάτι κολλήσει στην ενημέρωση, μπορεί όλο αυτό το πράγμα να στραβώσει και να μιλάμε για τραγωδία. 

«Άμεση ανάγκη η δημιουργία κουλτούρας πολιτικής προστασίας» 

ΠτΘ: Στη Ροδόπη δεν θυμόμαστε στο πρόσφατο παρελθόν να έχουν γίνει ασκήσεις σε ό,τι αφορά τον γενικό πληθυσμό. Πότε έγιναν οι τελευταίες ασκήσεις και γιατί δεν γίνονται; Αντίστοιχα για το κομμάτι της πολεοδομίας και της άναρχης δόμησης και στην Κομοτηνή το φαινόμενο αυτό υφίσταται. Υπάρχει τρόπος αντιμετώπισης ή τελικά θα πρέπει να γκρεμίσουμε ολόκληρες πόλεις για να δημιουργήσουμε το ιδανικό μοντέλο πόλης σε ό,τι αφορά την καταπολέμηση φαινομένων όπως μία πυρκαγιά;
Κ.Χ.: Είναι ερωτήσεις που δεν απαντώνται εύκολα και αν μπορούσε να τις απαντήσει εύκολα ένα άτομο θα είχαν λυθεί. Αυτά λύνονται με διαβούλευση, με συζήτηση, με προτάσεις, ακόμα και για την αλλαγή του θεσμικού πλαισίου.  Ως προς το θέμα των ασκήσεων όλα ξεκινούν από το αν υπάρχουν οι πόροι, οικονομικοί και πόροι στελεχιακού δυναμικού ώστε να μπορέσεις να τις πραγματοποιήσεις.  Στους 22 δήμους που έχουμε στην περιφέρειά μας, πολλοί δεν έχουν καν στελεχωμένη την πολιτική τους προστασία. Ακόμα και η περιφέρειά μας, παρά τις φιλότιμες προσπάθειες που γίνονται, δεν έχει την απαραίτητη στελέχωση ώστε να κάνει αυτά που πρέπει να κάνει.
 
Οι ασκήσεις κατά την άποψή μου είναι το πιο σημαντικό. Και έπονται η εκπαίδευση και η ευαισθητοποίηση του πληθυσμού. Στην Αθήνα είδαμε τρομερά πράγματα. Πολίτες – οι οποίοι δυστυχώς απεβίωσαν – να μην γνωρίζουν τι έπρεπε να κάνουν, ή πολίτες με τα οχήματά τους στις λωρίδες έκτακτης ανάγκης από όπου έπρεπε να περάσουν τα πυροσβεστικά. Το φαινόμενα αυτό το είδαμε κι εδώ στη Ροδόπη στις χιονοπτώσεις, όπου  ο αντιπεριφερειάρχης Έβρου και ο διοικητής της τροχαίας Αλεξανδρούπολης είχαν εγκλωβιστεί για πέντε ώρες στην Εγνατία. Αυτά είναι ζητήματα παιδείας και πολιτισμού που θα πρέπει να δουλέψουμε για να μπορέσουμε να κάνουμε τις κοινωνίες μας πιο ανθεκτικές στις καταστροφές. Οτιδήποτε θέλουμε να αλλάξουμε θα το αλλάξουμε από μας. Πρέπει να δημιουργηθεί μια κουλτούρα πολιτικής προστασίας και να μην θεωρούμε τους εαυτούς μας ατρόμητους, στην λογική ότι «δεν θα συμβεί σε εμάς». Μία καταστροφή μπορεί να συμβεί στον καθένα, όταν υπάρχει ανθρωπογενής δραστηριότητα.

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.