Καταληκτηρια κεντρικη ομιλια του Θαναση Κουγκουλου στις εργασιες του 4ου Συνεδριου των Νεοελληνιστων των Βαλκανικων Χωρων

Επί τρεις ημέρες παρακολουθήσαμε το εξαιρετικά πυκνό έως εξαντλητικό πρόγραμμα του 4ου Συνεδρίου των Νεοελληνιστών των Βαλκανικών Χωρών με θέμα. «Ελληνισμός και Βαλκάνια – αμφίδρομες σχέσεις: γλώσσα, ιστορία, λογοτεχνία, πολιτισμός (1453-2019)». Η πρόθεση της Οργανωτικής και της Επιστημονικής Επιτροπής για ένα ανοιχτό και φιλικό Συνέδριο προς όλους τους νέους επιστήμονες (μεταδιδακτορικούς ερευνητές, διδάκτορες, υποψήφιους διδάκτορες και μεταπτυχιακούς φοιτητές), κυρίως από τα βαλκανικά κράτη, σε συνδυασμό με τη συμμετοχή καταξιωμένων πανεπιστημιακών και δοκιμασμένων ερευνητών, έγινε φανερή ήδη από την επιλογή του θέματος του Συνεδρίου, που εσκεμμένα ήταν ιδιαιτέρως ευρύ, και είχε ως αποτέλεσμα τη συγκέντρωση πάρα πολλών αξιόλογων ανακοινώσεων.

Το 4ο Συνέδριο της Κομοτηνής ακολούθησε και διεύρυνε τις αρχές που καθόρισε το 3ο Συνέδριο των Νεοελληνιστών των Βαλκανικών Χωρών, το οποίο οργανώθηκε το 2015 στη Ρουμανία με πρωτοβουλία του Καθηγητή του Πανεπιστημίου του Βουκουρεστίου κ. Tudor Dinu. Δηλαδή δεν επικεντρώθηκε αποκλειστικά στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας στα Τμήματα Νεοελληνικών Σπουδών στα Βαλκάνια και στην Ευρώπη, αλλά επεκτάθηκε και σ' όλους τους άλλους επιστημονικούς τομείς των Νεοελληνικών Σπουδών, που θεραπεύονται τόσο στο εξωτερικό όσο βέβαια και στην Ελλάδα. Με αυτόν τον τρόπο το Συνέδριο των Βαλκανικών Χωρών συμβαδίζει πλέον με τη φιλοσοφία του Ευρωπαϊκού Συνεδρίου της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Νεοελληνικών Σπουδών, η καταλυτική παρουσία της οποίας ήταν εμφανής εδώ στην Κομοτηνή. Υπενθυμίζουμε ακόμη ότι αμέσως μετά το κλείσιμο των εργασιών του Συνεδρίου, έπεται η στρογγυλή τράπεζα της Εταιρείας για τις Προοπτικές των Νεοελληνικών Σπουδών στα Βαλκάνια.

Ελπίζαμε πως το θέμα του 4ου Συνεδρίου («Ελληνισμός και Βαλκάνια – αμφίδρομες σχέσεις: γλώσσα, ιστορία, λογοτεχνία, πολιτισμός (1453-2019)») θα προωθούσε, παράλληλα με τις Νεοελληνικές Σπουδές στα Βαλκάνια, την έναρξη ενός γόνιμου επιστημονικού διαλόγου ανάμεσα στους Νεοελληνιστές και σε άλλες ειδικότητες επιστημόνων που χρησιμοποιούν στην έρευνά τους νεοελληνικά κείμενα και πηγές. Πιστεύουμε ότι οι ελπίδες μας ευοδώθηκαν, καθώς δεκατέσσερις (14) από τους διακόσιους δύο (202) συνέδρους ανήκαν σ' αυτήν την κατηγορία ερευνητών.

Προφανώς, είναι πρακτικά αδύνατο να συνοψίζουμε τα συμπεράσματα των εννέα (9) παράλληλων συνεδρίων, των σαράντα τριών (43) συνεδρίων που διεξήχθησαν σε πέντε αίθουσες του Τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας, των πολυποίκιλων εκατόν εβδομήντα δύο (172) ανακοινώσεων που εμπίπτουν σε διάφορα επιστημονικά αντικείμενα, της παράλληλης διάλεξης και των δύο κεντρικών ομιλιών στην έναρξη και στη λήξη του Συνεδρίου. Το τεράστιο εύρος των ζητημάτων που συζητήθηκαν δεν επιτρέπει αναφορές σε τίτλους ανακοινώσεων ή ομιλιών και σε ονόματα συνέδρων Και μόνο οι διακόσιες δεκατέσσερις (214) σελίδες του ηλεκτρονικού τόμου των περιλήψεων, που επιμελήθηκε ο ομιλών μαζί με τον Καθηγητή Μανόλη Γ. Βαρβούνη και τη συνδρομή των μεταπτυχιακών φοιτητών Ευαγγελίας Αφρούδα και Στέφανου Καρακίτσου –ο οποίος κυκλοφόρησε διαδικτυακά από τον Μάιο του 2019– αποδεικνύουν το ακατόρθωτο του εγχειρήματος. Θα πρέπει να αναμένουμε τη δημοσίευση των δίτομων ή τρίτομων Πρακτικών από τον εκδοτικό οίκο «Παρατηρητής της Θράκης», η διαδικασία έκδοσης των οποίων –όπως διαπιστώσατε από την πρώτη ημέρα του Συνεδρίου– έχει ήδη ξεκινήσει. Θα ακολουθήσει σχετική εγκύκλιος με λεπτομέρειες για τον χρόνο παράδοσης των κειμένων και για τις οδηγίες συγγραφής, που ωστόσο έχουν αναρτηθεί προ πολλού στην ιστοσελίδα του Συνεδρίου. Προς το παρόν θα αρκεστούμε σε ελάχιστες στατιστικές παρατηρήσεις.

Όπως ήταν αναμενόμενο, το πεδίο των Λογοτεχνικών Σπουδών συγκέντρωσε τον μεγαλύτερο αριθμό ανακοινώσεων oγδόντα επτά (87) ανακοινώσεις κάλυψαν ευρύτατο φάσμα της σχέσης της ελληνικής λογοτεχνίας με τα βαλκανικά συμφραζόμενά της. Είκοσι δύο (22) συνεδρίες ασχολήθηκαν συστηματικά με τις βαλκανικές διαστάσεις της Νεοελληνικής Γραμματείας από τα υστεροβυζαντινά χρόνια έως τον 19ο αιώνα, τη βαλκανική θεματολογία των ελληνικών εφημερίδων από τον 19ο αιώνα έως τον Μεσοπόλεμο, την παρουσίαση της βαλκανικής λογοτεχνίας στα ελληνικά περιοδικά λόγου και τέχνης του 20ού αιώνα, τη λογοτεχνική πρόσληψη των Βαλκανίων και την κυπριακή εκδοχή αυτής της πρόσληψης, την αναπαράσταση της βαλκανικής ιστορίας και ειδικότερα των ελληνοτουρκικών σχέσεων στη λογοτεχνία, τη δράση των Ελλήνων λογίων στα Βαλκάνια από τον 17ο έως τον 19ο αιώνα, τις βαλκανικές διαδρομές των Ελλήνων λογοτεχνών, τη λογοτεχνική απεικόνιση των ελληνικών κοινοτήτων των Βαλκανίων, τις βαλκανικές ταυτότητες στη μεταπολεμική και στη σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία, την ανθολόγηση και την πρόσληψη της βαλκανικής λογοτεχνίας στην Ελλάδα, το έργο Ελλήνων λογοτεχνών που γεννήθηκαν σε βαλκανικές χώρες, τη μετάφραση της ελληνικής λογοτεχνίας στα Βαλκάνια. Αξίζει να μνημονευτεί ότι τέσσερις (4) χωριστές συνεδρίες αφιερώθηκαν στη συγκριτική προσέγγιση της ελληνικής με τις βαλκανικές λογοτεχνίες, γεγονός που τεκμηριώνει ότι το συγκεκριμένο Συνέδριο αποτελεί βήμα ανάπτυξης των συγκριτολογικών σπουδών της ελληνικής λογοτεχνίας με τη λιγότερο ερευνημένη πτυχή τους, δηλαδή τη συνεξέταση ελληνικών και βαλκανικών κειμένων.

Όπως επίσης μπορούσε κανείς να υποθέσει, το δεύτερο σε δυναμική επιστημονικό πεδίο ήταν αυτό της Ιστορίας και της Ιστοριογραφίας με σαράντα δύο (42) ανακοινώσεις σε δέκα (10) συνεδρίες. Και εδώ καταγράφηκε αξιοσημείωτος πλούτος στη θεματική, στην οπτική γωνία των θεωρήσεων και στα μεθοδολογικά εργαλεία. Αναλύθηκαν μέσα από διαφορετικού είδους περιπτώσεις ατόμων, θεσμών, συμβάντων, πρακτικών και ιδεολογιών, οι επαφές του ελληνισμού, των Βαλκανίων και της Δύσης από το 1453 έως τον 21ο αιώνα, τα προσφυγικά ζητήματα και η κινητικότητα στα Βαλκάνια λόγω της Μικρασιατικής Καταστροφής και του ελληνικού Εμφυλίου, οι ελληνικές κοινότητες και οι εθνικές ταυτότητες στα Βαλκάνια του 19ου και του 20ού αιώνα, ιστορικά πρόσωπα με μεταιχμιακή εθνική συνείδηση, ο βαλκανικός αστικός πολιτισμός, η κοινωνική ζωή και οι τύχες του Ελλήνων στην οθωμανική αυτοκρατορία και στη σύγχρονη Τουρκία και ο ελληνισμός της Θράκης κατά την ύστερη οθωμανική περίοδο.

Το πεδίο, που ξεπέρασε τις προβλέψεις μας, ήταν η Λαογραφία και η Κοινωνική Ανθρωπολογία. Μάλλον για πρώτη φορά σε συνέδριο Νεοελληνιστών οι εν λόγω επιστήμες αντιπροσωπεύτηκαν από τον υψηλό αριθμό των δεκαεπτά (17) ανακοινώσεων σε τέσσερις (4) συνεδρίες. Μελετήθηκαν στο πλαίσιο της επικοινωνίας των βαλκανικών λαών, όψεις των πολιτισμικών ταυτοτήτων, του έντεχνου λαϊκού λόγου, των ηθών και των εθίμων και του λαϊκού πολιτισμού ανάμεσα στην παράδοση και στη νεωτερικότητα. Εύλογα μπορεί να ισχυριστεί κανείς πρώτον ότι το παρατηρούμενο αυξημένο ενδιαφέρον για τους κλάδους της Λαογραφίας και της Κοινωνικής Ανθρωπολογίας ευνοήθηκε από την ιδιαίτερη φυσιογνωμία του διοργανωτή, του Τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης όπου αυτές οι δύο επιστημονικές περιοχές συνυπάρχουν αγαστά και δεύτερον ότι τα αντικείμενα που υπηρετεί η Λαογραφία και η Κοινωνική Ανθρωπολογία συνιστούν αδιαμφισβήτητο τμήμα των Νεοελληνικών Σπουδών

Υψηλό ποσοστό ανακοινώσεων ανέδειξε και το πεδίο της Γλωσσολογίας, το οποίο σταθερά ελκύει την προσοχή στα συνέδρια των Νεοελληνιστών. Εκφωνήθηκαν δεκαέξι (16) ανακοινώσεις σε τέσσερις (4) συνεδρίες, που πραγματεύτηκαν πτυχές της πολιτισμικής αξίας και της διάδοσης της ελληνικής γλώσσας στα Βαλκάνια, της συγκριτικής και ιστορικής γλωσσολογίας των Βαλκανίων και του ζητήματος των γλωσσικών δανείων. Επίσης, μία συνεδρία με πέντε (5) ανακοινώσεις εστίασε στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας και του πολιτισμού στα Βαλκάνια, έξι (6) ανακοινώσεις στην ιστορία, στην πρόσληψη και στη διακειμενικότητα του ελληνικού και του βαλκανικού θεάτρου και δύο (2) ανακοινώσεις στις κινηματογραφικές συμπαραγωγές με τα Βαλκάνια και στην κινηματογραφική εικόνα του Βαλκάνιου Άλλου. Σαφώς, η ενσωμάτωση της θεατρολογίας και των προσεγγίσεων του κινηματογράφου στις Νεοελληνικές Σπουδές είναι άλλη μία θετική εξέλιξη.

Η Οργανωτική Επιτροπή ευχαριστεί θερμά τα μέλη της Επιστημονικής Επιτροπής για την πολύτιμη επιστημονική τους στήριξη και ξεχωριστά τον καθένα σύνεδρο για τη σημαντική συμβολή του στις εργασίες του 4ου Συνεδρίου των Νεοελληνιστών των Βαλκανικών Χωρών Επίσης ευχαριστεί τους χρηματοδότες και συνδιοργανωτές της επιστημονικής μας συνάντησης, χωρίς τους οποίους δεν θα ήταν εφικτό να πραγματοποιηθεί: το Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών «Σπουδές στην Τοπική Ιστορία – Διεπιστημονικές Προσεγγίσεις» του Τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, την Εταιρεία Αξιοποίησης και Διαχείρισης Περιουσίας του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, την Ευρωπαϊκή Εταιρεία Νεοελληνικών Σπουδών, την Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, το Περιφερειακό Ταμείο Ανάπτυξης Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης και τον Δήμο Κομοτηνής. Επιπλέον, τη Δημοτική Κοινωφελή Επιχείρηση Πολιτισμού Παιδείας Αθλητισμού Κομοτηνής για την πρόθυμη βοήθειά της σε υλικοτεχνικά ζητήματα, την Εφορεία Αρχαιοτήτων Ροδόπης και προσωπικά την προϊσταμένη αρχαιολόγο κ. Χρυσούλα Καραδήμα για τη δυνατότητα ελεύθερης εισόδου στο Αρχαιολογικό Μουσείο Κομοτηνής, την Εταιρεία Αφοί Κομπατσιάρη Α.Ε. για τη σίτιση στην πανεπιστημιακή λέσχη, το Ξενοδοχείο Ramada Plaza Thraki για την ευγενική του χορηγία, τη Γραμματεία του Τμήματός μας και ιδίως την κ. Βασιλική Φίλιου, Υποψήφια Διδάκτορα του Τμήματος και Υπεύθυνη της Γραμματείας του Μεταπτυχιακού, που ανέλαβε ένα υπολογίσιμο μέρος της δυσάρεστης αλλά και αναπόφευκτης γραφειοκρατίας.

Τέλος είναι λίγο ένα μεγάλο ευχαριστώ στους τριάντα δύο μεταπτυχιακούς και προπτυχιακούς φοιτητές και φοιτήτριες του Τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας που εθελοντικά συμμετείχαν στη Γραμματεία του Συνεδρίου και κουράστηκαν όλες αυτές τις ημέρες –και φυσικά πολύ καιρό πριν– για την επιτυχή διοργάνωση του 4ου Συνεδρίου των Νεοελληνιστών των Βαλκανικών Χωρών Θα θέλαμε να ακουστούν τα ονόματα τους με αλφαβητική σειρά. Ζήνων Αγοράτσιος, Ευανθία Αδαμοπούλου, Αναστασία Αλεξοπούλου, Ευαγγελία Αφρούδα, Θάνος Βακάλης, Βασιλική-Άρτεμις Βουδούρογλου, Αναστασία Γιαννακίδου, Ευθυμία Γερομίχαλου, Μαρίνα Δαμκαλή, Ελένη Δασιοπούλου, Κλεονίκη Δούκα, Αριστείδης Ζαμαντζάς, Γαβριέλα Κακαζάνη-Λύγδη, Χουσεΐν Αρζού Καμπάκ, Στέφανος Καρακίτσος, Αθηνά Κράτση, Βαγγέλης Λαζαρίδης, Χριστίνα Μπιμπούδη, Δημήτρης Μπούνης, Αντιγόνη Μπουρλίνου, Σαγάρ Χασάν Αχμέτ Μπούρσα, Ματίνα Νούλια, Μαρία Παρασκευοπούλου, Αναστασία Παρτώνα, Ραφαηλία-Παναγιώτα Πατρέλη, Γεώργιος Ράντος, Θεοδώρα Σαλαμανιώτη, Ιορδάνης Σπυρίδης, Θεοδώρα Τοπάλη, Θεοδώρα Τσενίκογλου, Ιωάννα-Μαριά Χαλκιά και Αιμιλία Χατζηδανιτίδου.

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.