Το «Εγω και… η βαλιτσα μου» του Συμεων Σολταριδη βρηκε θεση στο corpus της νεοτερης τοπικης ιστοριας
Με τις εκλογές και τον πυρετό τους να έχει πρόσκαιρα κατευνασθεί επιστρέφουμε σήμερα στα δεδομένα της κανονικής ζωής για την εφημερίδα μας, στην οποία το βιβλίο και πολιτισμός έχουν πρωτεύουσα θέση. Ξεκινώντας από την πρώτη παρουσίαση βιβλίου το ρεπορτάζ του οποίου βραδυπόρησε. Ας πάμε ξανά από την αρχή όμως.
Παρουσιάστηκε προεκλογικά, με συγκινητική αποδοχή από το ευρύ κοινό το αυτοβιογραφικό βιβλίο –«σελίδες αυτοβιογραφίας» είναι ο χαρακτηρισμός που κοσμεί το εξώφυλλό του– του Συμεών Σολταρίδη «Εγώ και… η βαλίτσα μου», που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Ωκεανίδα, την Παρασκευή 17 Μαΐου στη Λέσχη Κομοτηναίων, με ομιλητές τους Αντώνιο Χατζόπουλο, δρ. Βυζαντινής Μουσικολογίας, Γιώργο Μαυρομάτη, επίκουρο Καθηγητή ΔΠΘ, Μαρία Καρβέλα, εκδότρια και στον ρόλο της συντονίστριας και εισηγήτριας τη φιλόλογο και επιμελήτρια εκδόσεων Τζένη Κατσαρή-Βαφειάδη.
Στην εκδήλωση παραβρέθηκε πλήθος συμπολιτών, μεταξύ των οποίων και αρκετοί πολιτικοί παρά το βεβαρημένο τού προεκλογικού προγράμματός τους, ήτοι ο βουλευτής του ΚΙΝ.ΑΛ. κ. Ιλχάν Αχμέτ, ο υπ. ευρωβουλευτής του ιδίου κόμματος κ. Παύλος Δαμιανίδης, οι υπ. περιφερειακοί σύμβουλοι της «Περιφέρειας σε Δράση» του Κ. Σιμιτσή κ.κ. Όλγα Τσετινέ και Δάμων Δαμιανός, ο αστυνομικός διευθυντής Ροδόπης κ. Μιχάλης Σεβδυνίδης και πολλοί μαθητές του συγγραφέα από τα σχολεία στα οποία εργάστηκε και από το Διαπολιτισμικό Σχολείο Σαπών, με τους οποίους είχε ευρεία συνομιλία καταδεικνύοντας ότι από τις πολλές του ταυτότητες, του ρωμιού, του θεολόγου, του ιστορικού συγγραφέα, ό,τι αγαπά και ό,τι χαίρεται περισσότερο είναι αυτή του δασκάλου.
Τζένη Κατσαρή-Βαφειάδη «Το “Εγώ και η…βαλίτσα μου” εστιάζει και στα μείζονα ζητήματα διατάραξης, από πρόσωπα, της ειρηνικής συμβίωσης τα νεότερα χρόνια στη Ροδόπη, τα οποία ως συνήθως η τοπική κοινωνία αποσιώπησε»
Η εκδήλωση ξεκίνησε με το καλωσόρισμα της Τζένης Κατσαρής-Βαφειάδη, τρίτης στη σειρά των εισηγητών, η οποία μεταξύ άλλων σημείωσε «πόσο σημαντική είναι η προσφορά στο επίπεδο καταγραφής της νεότερης ιστορίας της Κομοτηνής του “επιμέρους” [1] αυτοβιογραφικού πονήματος του κ. Σολταρίδη —εκτός του εθνογραφικού του ενδιαφέροντος μέσω των αναδιηγήσεων για τα παιδικά του χρόνια στην Πόλη, στο Μέγα Ρεύμα— αφού εστιάζει και στα μείζονα ζητήματα διατάραξης, από πρόσωπα, της ειρηνικής συμβίωσης τα νεότερα χρόνια στη Ροδόπη, τα οποία ως συνήθως η τοπική κοινωνία αποσιώπησε. Ζητήματα όπως η ενεργή συμμετοχή της τοπικής εκκλησίας, μέσω του ρόλου του “Εθνάρχη” που απέδιδε στον εαυτό του ο μακαριστός μητροπολίτης Μαρωνείας και Κομοτηνής Δαμασκηνός, με αφορμή τη δολοφονία του Άγγελου Σολακίδη σε δράσεις καταστροφής μειονοτικών καταστημάτων και εμπορικών, τη μετατροπή του ΙΚΤΑΘ από πολιτιστικό σύλλογο Ιμβρίων, Κωνσταντινουπολιτών, Τενεδίων και Ανατολικοθρακών σε σύλλογο “εθνικής δράσης”, τη δράση εν γένει του βαθέως κράτους στην πολυπολιτισμική Κομοτηνή, τότε που οποιοσδήποτε, υιοθετώντας το κοστούμι του “πατριώτη” εις βάρος των μειονοτικών, έφτιαχνε περιουσίες.»
«Σημαντικό και το “βαλκανικό υλικό” του “Παραρτήματος”, με είκοσι τρεις συνεντεύξεις από την Αλβανία, τα “Σκόπια”, τη Βουλγαρία, καθώς και την Τουρκία, μετά την πτώση του Τείχους»
Η ίδια αξιολόγησε «ως σημαντικότατη τη συμβολή του βιβλίου, ως πρωτεύουσας μαρτυρίας στην επιστήμη της νεότερης βαλκανικής ιστορίας, μέσω του Παραρτήματός του, όπου φιλοξενούνται 24 άρθρα, σχόλια και συνεντεύξεις του πολύγλωσσου Σ. Σολταρίδη στα Βαλκάνια ως απεσταλμένου της εφημερίδας “Ελευθεροτυπία”, με πολιτικούς της Αλβανίας —και τον επίσκοπο πάσης Αλβανίας κ.Αναστάσιο— των Σκοπίων και της Βουλγαρίας, συνεντεύξεις όλες τους που αποτυπώνουν τη διαδικασία της μετάβασης, με την πτώση του τείχους του Βερολίνου, από το καθεστώς του υπαρκτού σοσιαλισμού στα πολιτικά συστήματα διακυβέρνησης της δύσης, τα ως δημοκρατικά φερόμενα. Εξίσου, αν όχι μεγαλύτερου ενδιαφέροντος είναι οι συνεντεύξεις του στην ίδια εφημερίδα, την “Ελευθεροτυπία”, που φιλοξενούνται στο Παράρτημα, με τούρκους πολιτικούς της ίδιας εποχής, όπου από τότε διαφαίνεται ο συνεπής στρατηγικός σχεδιασμός της γείτονος σε σχέση με το Αιγαίο και τις διεκδικούμενες ζώνες του». «Κορυφαία», επίσης, στο επίπεδο των πρωτογενών ιστορικών τεκμηρίων η ίδια θεώρησε «τη συνέντευξη του συγγραφέα με τον τεθνεώτα κομοτηναίο πολιτικό Αχμέτ Σαδίκ», ευχόμενη «ν’ ανοίξει ο διάλογος για τα ζητήματα εθνικιστικών συμπεριφορών “ένθεν κακείθεν” που διασάλευσαν την ειρηνική συνύπαρξη των πληθυσμιακών ομάδων της Ροδόπης, και μέσω προσωπικών συγγραφικών καταθέσεων όπως έκανε ο Σ. Σολταρίδης “Με τη βαλίτσα του”».
Επιλέγοντας η κ. Κατσαρή αναφέρθηκε και στη σημειολογία του εξωφύλλου, «ένα υπέροχο εξώφυλλο με φόντο την Πόλη και μία βαλίτσα, που ενίοτε καταλήγει να είναι η πατρίδα των ανθρώπων που εγκαταλείπουν τη γενέτειρά τους, εξαναγκαζόμενοι ή μη», για το ο οποίο η εκδότρια της Ωκεανίδας κ. Μαρία Καρβέλα διευκρίνισε ότι είναι έργο ιμβρίου εικαστικού.
Ακολούθως τον λόγο έλαβαν οι κ.κ. Χατζόπουλος και Μαυρομάτης οι οποίοι μεταξύ άλλων ανέφεραν:
Αντώνης Χατζόπουλος «Ο Συμεών υπερασπίστηκε το δίκαιο των συντοπιτών του Μουσουλμάνων και όλων των άλλων, προκειμένου να έχουν ίσα δικαιώματα στη ζωή»*
«[…]Τον Συμεών τον χαρακτηρίζει μεταξύ άλλων και η δικαιοφροσύνη η οποία τον έφερε αντιμέτωπο συχνά με εθνικιστικούς, πολιτικούς και εκκλησιαστικούς κύκλους, όπως αναφέρει συχνά στο βιβλίο του. Ο λόγος, η θετική θέση και στάση του απέναντι στην μειονότητα στην Κομοτηνή και η ισοπολιτεία την οποία δεν έβλεπε και αντ’ αυτής παρατηρούσε πολιτική απαγορεύσεων. Ο όρος μειονότητα είναι αδόκιμος, διότι έχει αποκτήσει αρνητικό περιεχόμενο και πολλές φορές ταυτίζεται με τον πολίτη δευτέρας κατηγορίας. Γράφει ο Συμεών χαρακτηριστικά: “μειονοτικός δεν σημαίνει και μειονεκτικός”. Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο υπερασπίστηκε το δίκαιο των συντοπιτών του Μουσουλμάνων, των τουρκογενών, των τουρκόγλωσσων και όλων των άλλων, προκειμένου να έχουν ίσα δικαιώματα στην εκπαίδευση, αλλά και στη ζωή. Ακριβοδίκαιος ων αναφέρεται στην κατάσταση στα μέσα της δεκαετίας του 1980.: “Η Αθήνα μιλά πίσω από τις κουρτίνες για εθνοτικές ομάδες, τις αποδέχεται αλλά δεν τις αναφέρει… Μιλά για ελληνόφωνο πρόγραμμα αλλά δεν υποστηρίζει το τουρκόφωνο σχολικό πρόγραμμα”.
Για το δικαίωμα του αυτοπροσδιορισμού και για το οποίο πάλεψε όλα τα χρόνια αναφέρει: “Στη γλώσσα της αλληλογραφίας, δεν υπάρχουν Τούρκοι και στην καθημερινότητα οι συντοπίτες μου αποκαλούνται Τούρκοι” (σελ. 202). Αλλού λέει: “Στην αρχή διάβαζα όλα αυτά που επιτρέπονται και υλοποιούνταν από τα μέλη της μειονότητας, συν τω χρόνω όμως αντιλαμβανόμουν ότι οι απαγορεύσεις ήταν πολύ περισσότερες από τα δικαιώματα των συμπολιτών μας” (σελ. 103). Εδώ επιτρέψτε μου να παραθέσω και την δική μου άποψη: δεν πιστεύω να υπάρχει κάποιο εθνικό σύνολο παγκοσμίως, που να προσδιορίζεται μόνο με την θρησκεία του!! Όλοι οι λαοί έχουν κάποια εθνοτική ένταξη. Όσοι λοιπόν είναι και αισθάνονται Τούρκοι να ονομάζονται και επίσημα Τούρκοι, και ούτω καθεξής. Η ελληνική Πολιτεία άλλωστε επί σειρά ετών ονόμαζε Τούρκους τους κατοίκους της Δ. Θράκης, χορηγούσε δίγλωσσα σχολικά και άλλα Απολυτήρια, όπου τα σχολεία αποκαλούνται τουρκικά[…]»
Γιώργος Μαυρομάτης «Στον παρόν βιβλίο κατατίθεται ένα κομμάτι της πρόσφατης ιστορίας της περιοχής μας· δεν υπάρχει μέχρι τώρα κάτι άλλο σχετικό»*
«[…]Στο βιβλίο ο συγγραφέας καταθέτει ένα αφήγημα για τον βίο του. Ή μάλλον δύο αφηγήματα, που διαπλέκονται. Το αφήγημά του για τη ζωή του, και ένα ιστορικό αφήγημα βασισμένο σε πηγές, σε κείμενα που το τεκμηριώνουν. Δεν θα μπω στη διαδικασία να ελέγξω το ιστορικό αφήγημα. Δεν με ενδιαφέρει να κάνω κάτι τέτοιο. Σίγουρα, μπορούν να υπάρξουν και διαφορετικά αφηγήματα με βάση τα ίδια στοιχεία. Αυτό είναι γνωστό και αποδεκτό από όλους τους ιστορικούς. Το σημαντικό για μένα είναι το συναίσθημα που προκύπτει από το συνολικό αφήγημα του συγγραφέα. Και αυτό είναι πολύ έντονο.
Πέρα από αυτά. Πολύ σημαντική είναι για μένα είναι η αυτοκριτική που κάνει ο Συμεών στο βιβλίο του. Διαβάζω: “Στο σημείο αυτό πρέπει να τονίσω ότι είχα αυξημένο το αίσθημα του ‘άκρατου πατριωτισμού’ του καλώς εννοούμενου πατριωτισμού, με αποτέλεσμα να ενθυμούμαι τα δεινά που υπέστη η ρωμαίικη μειονότητα στην Τουρκία και να επηρεάζομαι από αυτά» […] “Με αυτή τη νοοτροπία και αυτές τις σκέψεις είχα αρχίσει να ασχολούμαι με το ζήτημα ‘Τουρκία’. Με το πέρασμα των ετών όμως συνειδητοποίησα ότι οι παρωπιδικές μου κριτικές και σχολιασμοί με τοποθετούσαν σε μια κλίμακα που δεν μου επέτρεπε να δω τα γεγονότα αντικειμενικά. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να ορθώνω τείχη γύρω μου, χωρίς να καταλαβαίνω ότι οι υποκειμενικές ερμηνείες και αναλύσεις δεν έχουν θέση στην ιστορική αντιμετώπιση των πραγμάτων, στην ιστοριογραφία και στη συγγραφή επιστημονικών βιβλίων, μελετών και πραγματειών. Άρχισα σιγά σιγά να βλέπω καλύτερα, αντικειμενικά, να διαβάσω αρχεία, να ξεφεύγω από τη μονομέρεια που βρισκόμουνα και να σημειώνω ότι δεν ευθύνεται μόνο η Τουρκία για τα δεινά της Ρωμιοσύνης αλλά και η Ελλάδα. Δεν ευθύνεται μόνο η Ελλάδα για τη θέση της μουσουλμανικής μειονότητας στη Θράκη, αλλά και τα λάθη, οι παραλήψεις και οι λανθασμένες αποφάσεις της μειονότητας που είχαν ως αποτέλεσμα να συντελούν στην γκετοποίησή της” (σελ. 79). Δεν έχει νόημα εδώ να κάνω κανένα σχόλιο[…]
Νομίζω πως είπα αρκετά. Κι έτσι ολοκληρώνω με κάποιες επισημάνσεις. Ναι βεβαίως το βιβλίο “Εγώ και η βαλίτσα μου”, του Συμεών Σολταρίδη από τις εκδόσεις Ωκεανίδα, είναι μια αυτοβιογραφία. Επανέρχομαι στο πρώτο ερώτημά μου. Ε, και; Τι μπορεί να μάθει κανείς από αυτήν; Αγαπητοί φίλοι, μπορεί από το βιβλίο αυτό να μάθει κανείς κάτι πολύ σημαντικό, καθώς εδώ κατατίθεται ένα κομμάτι της πρόσφατης ιστορίας της περιοχής μας. Δεν υπάρχει μέχρι τώρα κάτι άλλο σχετικό. Έτσι μπορεί να δει κανείς, με τεκμήρια, πως λειτουργούσε το κράτος στη Θράκη και πριν καμία 15ριά χρόνια!».
Τον λόγο έλαβε στη συνέχεια η εκδότρια της Ωκεανίδας κ. Μαρία Καρβέλα, η οποία δήλωσε τη συγκίνησή της για την παρουσία της στην Κομοτηνή, και τη συγκίνησή της που ανέλαβε να διεκπεραιώσει εκδοτικά το βιβλίο του «δασκάλου» της κ. Σολταρίδη, υπομιμνήσκοντας τη συνεισφορά στο βιβλίο της συζύγου του εκπαιδευτικού κ. Μαρίας Δήμου, παραδίδοντας τον λόγο στον ίδιο, ο οποίος, αφού σηκώθηκε όρθιος, απευθύνθηκε με συγκινητικό τρόπο στους μαθητές του ως ακολούθως.
Συμεών Σολταρίδης «Παιδιά μου, διαλυθείτε στα κύτταρά σας και δώστε στους άλλους από όποιο μετερίζι και αν βρίσκεσθε»
«Στο σημείο αυτό θα αναφερθώ, απευθυνόμενος στους μαθητές μου και παρακαλώ ζητώ την επιείκειά σας, στα χρόνια της τάξης, όταν όλοι αυτοί οι νέοι πολίτες που κοσμούν την κοινωνία, πόλη και πατρίδα μας ήταν μαθητές μου και τους τόνιζα ότι “δεν θέλω να σας κάνω θεολόγους, αλλά ανθρώπους στην κοινωνία”, γι’ αυτό και δεν τους δίδασκα μόνο θεολογία, αλλά και ανθρωπιά, ενθυμούμενος τη ρήση ενός Σχολάρχη της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης, του Νεοκαισαρείας Χρυσοστόμου, όταν έλεγε “οι θεολόγοι της Χάλκης είναι θεολόγοι και άνθρωποι”. Μεταξύ των εννοιών, λοιπόν, τους δίδασκα τη “γνώση” και την “αλήθεια”. Και τούτο γιατί η γνώση, κατά τον Βάκωνα, είναι δύναμη, ενώ για την “αλήθεια” σημείωνα ότι “άγει εις φως την αλήθειαν χρόνος”.
Αγαπητές μου μαθήτριες και μαθητές, φοιτήτριες και φοιτητές. Όταν o Σαρτρ σημείωνε ότι “Κόλαση είναι οι άλλοι”, ο Γκαρωντύ τον απαντούσε ότι “Κόλασή μας είναι η απουσία των άλλων”. Και αυτό γιατί ο άνθρωπος ως “ζώον πολιτικόν” είναι υποχρεωμένο να συζεί, να συνυπάρχει, να συμβιώνει, να συναλλάσσεται και να βρίσκεται, όπως αναφέρει ο φιλόσοφος Χάιντενγκερ “μέσα στον κόσμο”. Μέσα σε αυτόν τον κόσμο υπεισέρχεται ο άνθρωπος και αγωνίζεται. Και όταν αρχίζει να κατανοεί και να μυείται στην αλήθεια, αντιμετωπίζει τους αρνητές των ιδεών του, που τότε σαν εχθροί σηκώνουν τείχη μέσα στον οργανικό πολτό. Τότε, οι άλλοι είναι οι δεσμευτές μας αφού προσπαθούν να μας οδηγήσουν εκεί που θέλουν. Μακριά από την αλήθεια.
Δεν συγχωρούν τους ανακόλουθους τους, τους “προδότες”, κατά την άποψή τους και ονομάζουν έτσι όλους όσους πλέον δεν τους ακολουθούν. Και το σημαντικότερο, παιδιά, προσπαθούν οι αποτυχημένοι θιασώτες του πνεύματος, να τιθασεύσουν τα κλαδιά τα ατίθασα και ανυπόταχτα, οπότε παρεμβαίνουν σαν κηπουροί και επαναφέρουν στην φυσική τάξη τα τολμηρά βλαστάρια. Τα βλαστάρια της γνώσης τα οποία τότε χαρακτηρίζονται δύναμη, αφού τα βάζουν με τους δεσμευτές τους, οι οποίοι βγάζουν την προβιά του πολιτικού όντος, αποβάλλουν το “πολιτικόν” και μένουν “ζώα”. Πιστέψτε με όμως, η πορεία της γνώσης βασίζεται στην απορία και άγνοια. Αυτήν αναζητά ο κάθε καλοπροαίρετος πολίτης και οδηγείται στην αλήθεια δια της γνώσης, εφόσον είναι γνωστό ότι “ουδέν οίδε”. Τότε, αντιμετωπίζει στην πορεία του όλους αυτούς που αναφέρει ο απόστολος Παύλος, τα “κύμβαλα αλαλάζοντα” και όπως σημειώνει ο Μαδαμόπουλος “πουλούν το τρίχωμά τους στα μαγαζιά της αγοράς”. “Μεγαλέμποροι της συμφοράς σε παρακμή” θα πρόσθετα.
«Το έργο του δασκάλου είναι η κατάβασή του»
Παιδιά, δια της γνώσης και της νόησης κατακτάς την αλήθεια. Οι έννοιες αυτές είναι πολυεδρικές και πολυδιάστατες, κατά τον Παπανούτσο. Διαφορετικά αναλύονται στον ορθολογισμό, διαφορετικά στον εμπειρισμό, διαφορετικά στους μυστικούς. Ένα είναι κοινό. Ο νους του ανθρώπου οδηγείται στην αμφιβολία και από εκεί στη γνώση. Επακόλουθο της γνώσης η αλήθεια. Αυτήν την τροχιά ακολούθησα. Αυτήν προτίμησα και έφθασα εδώ. Το έργο του δασκάλου είναι η κατάβασή του. Οι γνώσεις δεν μας ανήκουν. Δεν μας επιτρέπεται να τις κρατάμε και να μην τις παρέχουμε στις νεότερες γενιές. Σε σας. Δάσκαλος θεωρείται αυτός που διαλύεται και δίνει. Επιτρέψτε με, να σας δώσω μια συμβουλή. Διαλυθείτε στα κύτταρά σας και δώστε στους άλλους από όποιο μετερίζι και αν βρίσκεσθε. Τότε, η γνώση θα γίνει αλήθεια και θα συνεχίσει να προσφέρει στην κοινωνία. Σας ευχαριστώ γιατί με κάνατε στο διάβα της ζωής μου να αισθανθώ δάσκαλος. Ευχαριστώ και όλους εσάς φίλες και φίλοι.»
*Ολόκληρες οι εισηγήσεις των ομιλητών (Γιώργος Μαυρομάτης εδώ & Αντώνης Χατζόπουλος εδώ) θα δημοσιευτούν στην ηλεκτρονική έκδοση της εφημερίδας μας και στο σχετικό ηλεκτρονικό αφιέρωμα στην εκδήλωση.
Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
