Η απωλεια ως τραυμα και θλιψη και το φαρμακο της ποιησης

Χλόης Κουτσουμπέλη, «Το σημείωμα της οδού Ντεσπερέ», Εκδόσεις Πόλις, Αθήνα 2018

Η συγγραφέας Χλόη Κουτσουμπέλη βρίσκεται για ακόμη μία χρονιά στο προσκήνιο,αυτή τη φορά όμως με μία νέα ποιητική συλλογή που φέρει τον χαρακτηριστικό και εξαιρετικά επιλεγμένο τίτλο «Το σημείωμα της οδού Ντεσπερέ», που κυκλοφόρησε το 2018 από τις εκδόσεις «Πόλις», και είναι εξ ολοκλήρου αφιερωμένη στη μνήμη του αδερφού της, Βασίλη.
 
Αυτή είναι η ένατη συλλογή στην ποιητική της πορεία, αποτελούμενη από 31 ποιήματα, τα οποία χωρίζονται ανά τρεις ή τέσσερις μικρές θεματικές ενότητες. Πρόκειται για μία συλλογή που απαρτίζεται από ένα προλογικό και ένα επιλογικό ποίημα ενισχύοντας έτσι την εσωτερική συνοχή της συλλογής, ενώ ταυτόχρονα διακρίνεται για τα έντονα πεζολογικά της στοιχεία. Τα θέματα που πραγματεύεται σχετίζονται με την αντίληψη της λογοτεχνίας, καθώς και με τραγικά ζητήματα, τα οποία περιγράφονται από μία άλλη οπτική, πιο χιουμοριστική, ενώ δεν διστάζει η συγγραφέας να κάνει και ορισμένες αναφορές σε άλλα λογοτεχνικά έργα. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον προκαλεί ο τίτλος της συλλογής, καθώς αποτελεί και αυτοτελές ποίημά της. 

Το χιούμορ ως όπλο εναντίον των μελοδραματισμών 

Η συγκεκριμένη ποιητική συλλογή είναι μία ολόκληρη υπόγεια μυθιστορία που πραγματεύεται θέματα, όπως η λογοτεχνία και ειδικότερα ο ρόλος τής ποίησης στη σημερινή κοινωνία. Στρέφει επίσης την προσοχή της σε θέματα δραματικά, όπως είναι το πένθος, η απώλεια, η υπαρξιακή αγωνία, τα παιδικά τραύματα που σημαδεύουν και στοιχειώνουν τον καθένα μας, τα γηρατειά αλλά και το τέλος που πλησιάζει. Οξύμωρη φαίνεται η επιλογή της συγγραφέως να παρουσιάσει τόσο έντονα συναισθήματα με πιο ανάλαφρο και χιουμοριστικό ύφος. Αιτία της επιλογής της είναι η ανάγκη της να αποφύγει τον μελοδραματισμό. Στην πραγματικότητα το χιούμορ αποτελεί για εκείνη ένα μέσο άμυνας και επιβίωσης, έναν τρόπο για να αντέξει τα δικά της τραύματα. Έτσι, πετυχαίνει να συνθέσει μία ποιητική συλλογή πιο αποστασιοποιημένη από τον προσωπικό πόνο και άρα πιο καθολική. 

Από τον Δαρβίνο στην Άννα Καρένινα 

Στη συλλογή αυτή μπορεί να διακρίνει κανείς αρκετές θεματολογικές-λογοτεχνικές αναφορές, όπως για παράδειγμα η αναφορά στην «Καταγωγή των Ειδών» του Καρόλου Δαρβίνου, στον Ιούλιο Βερν, στην «Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων» του Λούις Κάρολ κ.ά, αναφορές οι οποίες σχετίζονται με δημιουργικές αναγνώσεις και βιωματικές μεταφορές της κ. Κουτσουμπέλη. Οι στίχοι της τελευταίας ανοίγουν ένα παράθυρο επικοινωνίας στον αναγνώστη με ένα πλήθος μυθικών προσωπικοτήτων. Έτσι, γίνεται αντιληπτό ότι η συγγραφέας οραματίζεται αναγνώστες εξοικειωμένους με σημαντικά έργα της λογοτεχνίας, ώστε οι ίδιοι να μπορούν να αντιληφθούν πώς η διακειμενικότητα διαποτίζει την ποίησή της. Αυτό φαίνεται ιδιαίτερα στο ποίημα «Λογοτεχνικές συγκρούσεις», στο οποίο υπάρχουν σαφείς επισημάνσεις στα έργα του Φραντς Κάφκα αλλά και στην «Άννα Καρένινα» του Τολστόι.  

«Η οδός Ντεσπερέ είναι ένας δρόμος τραύμα όπου η φαντασία εμπλέκεται με την πραγματικότητα» 

Η επιλογή του τίτλου σαφώς και δεν έγινε τυχαία. Η Χλόη Κουτσουμπέλη σε συνεντεύξεις της υποστηρίζει ότι της αρέσουν τα σημειώματα που βρίσκει κανείς σε εγκαταλελειμμένα σπίτια, όπως για παράδειγμα τα σημειώματα αυτοκτονίας, γιατί αυτά αποτελούν σπαράγματα ψυχής. Ο τίτλος αυτός τιτλοφορεί και ένα εκ των ποιημάτων της συλλογής. Μέσα από το ποίημα αυτό και ειδικότερα από τον τελευταίο στίχο: «Ποτέ μην εμπιστεύεσαι αυτούς που αφήνουν σημειώματα. Εννιά στις δέκα φορές επινοούν», η ποιήτρια υπαινίσσεται την αμφίσημη ποικιλοτρόπως σχέση λογοτεχνίας και ζωής, με τη δεύτερη σε αρκετές περιπτώσεις εξίσου επινοημένη.
 
Η οδός «Ντεσπερέ», που είναι υπαρκτή οδός στο κέντρο της Θεσσαλονίκης, επιλέχθηκε στον τίτλο, γιατί συνδέεται με τα παιδικά και εφηβικά βιώματα της συγγραφέως. Η λέξη «Ντεσπερέ» δεν είναι τελικά τυχαία επιλογή, γιατί από τη μία πλευρά αντανακλά βιώματα της Χλόης Κουτσουμπέλη και από την άλλη παίζει σπουδαίο ρόλο στη συλλογή, εφόσον η λατινική ρίζα της λέξης που σημαίνει απελπισία, τη διαποτίζει, μετατρέποντάς την όμως σε μέσο διαρκούς ζωής μέσω της ποίησης. Όπως αναφέρει και η ίδια: «Η οδός Ντεσπερέ είναι ένας δρόμος τραύμα, όπου η φαντασία εμπλέκεται με την πραγματικότητα, όπου όλα είναι δυνατά και ταυτόχρονα αδύνατα και κυρίως απέλπιδα. Είναι η οδός της επινόησης αλλά και της αλχημείας όπου ο πόνος και η απώλεια μετατρέπονται σε τέχνη».
 
Στη συνέχεια ακολουθεί το ποίημα με τίτλο «Το σημείωμα της οδού Ντεσπερέ», που δανείζει  και τον τίτλο του στη συλλογή, όπως και το επιλογικό της συλλογής ποίημα. 

 
ΤΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΤΗΣ ΟΔΟΥ ΝΤΕΣΠΕΡΕ
 
Αγαπημένε,
όταν διαβάσεις το σημείωμα αυτό
το μελάνι θα ’χει πια στεγνώσει,
η ζάχαρη θα ’χει μουχλιάσει,
ένα σύκο θα σαπίζει
στο κρεβάτι.
Σε μια γαβάθα θα βρεις υπολείμματα τροφής.
 
Στην πραγματικότητα δεν ξέρω
αν θα το έχω γράψει εγώ
ή κάποια άλλη
με όνομα παράξενο όπως
Αδελαίδα, Εριφύλη ή Περσεφόνη.
 
Αγαπημένε,
ήσουν απελπιστικά αθώος,
ανυπεράσπιστα ένοχος,
τις νύχτες ζωγράφιζες ελάφια,
έκλαιγες μετά καθώς τα σκότωνες,
γέμιζαν σκάγια τα σεντόνια.
Μια μέρα ενώ σου ετοίμαζα καφέ
είδα μες στο φλιτζάνι ένα δέντρο.
Τότε κατάλαβα πως έπρεπε να χαθώ στο δάσος.
 
Αγαπημένε,
όταν διαβάσεις το σημείωμα αυτό,
τι άραγε θα έχει απομείνει από μας σ’ αυτήν τη γη;
Σκόνη στα δάχτυλα κάποιου θεού που θα φυσήξει.
 
Ξένε, όταν διαβάσεις το σημείωμα αυτό,
θα γίνεις λαθραναγνώστης.
Κανίβαλος θα τραφείς από τη σάρκα μιας αγάπης.
Θα σου θυμίσει μια δική σου.
Καμία σχέση.
 
Ποτέ μην εμπιστεύεσαι αυτούς
που αφήνουν σημειώματα.
Εννιά στις δέκα φορές επινοούν. 
 
Επίλογος
 
Και τώρα; τον ρώτησε.
Αυτός καθόταν σε μια καρέκλα σκηνοθέτη
με την πλάτη γυρισμένη στα ερείπια.
Φορούσε μαύρα γυαλιά.
Τώρα, της είπε με βραχνή φωνή,
είσαι απλώς μία συλλογή ποιημάτων που τελειώνει.

 
Μια εξαιρετική όντως συλλογή ποιημάτων που αποδεκάτισε με τον καλύτερο τρόπο την θνητότητα των όντων, μνημειώνοντας τον πόνο του θανάτου σε τέχνη μέσω της ποίησης.

Ραντεβού στη Θεσσαλονίκη 

Η τοπογραφία της Θεσσαλονίκης είναι εμφανέστατη σε πολλά σημεία της ποιητικής συλλογής. Στο πρώτο ποίημα μετά τον πρόλογο με τίτλο «Γεωγραφία μιας καλοκαιρινής μέρας χωρίς εσένα» γίνεται αναφορά στο Καπάνι που είναι η παλαιότερη λαϊκή αγορά της Θεσσαλονίκης. Επίσης, στο ποίημα «Ραντεβού στην Καμάρα» (σελ. 54), γίνεται αναφορά στην τοπογραφία, που καταλήγει με τους στίχους: «Στο ραντεβού που δώσαμε Καμάρα, / εσύ ποτέ δεν ήρθες, / κι εγώ ποτέ δεν έφθασα ολόκληρη». 

Η ποιήτρια Χλόη Κουτσουμπέλη 

Η Χλόη Κουτσουμπέλη γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1962. Σπούδασε νομική στο Α.Π.Θ. και εργάστηκε για δεκαοκτώ χρόνια στον τραπεζικό τομέα. Το 1984 σε ηλικία 22 ετών, εξέδωσε την πρώτη της ποιητική συλλογή με τίτλο «Σχέσεις Σιωπής» (εκδ. Εγνατία) και ακολούθησαν οι εξής ποιητικές συλλογές: «Η νύχτα είναι μια φάλαινα» (εκδ. Βιβλιοπωλείο Λοξίας, 1990), «Η αποχώρηση της λαίδης Κάπα» (εκδ. Νέα Πορεία, 2004), «Η λίμνη, ο κήπος και η απώλεια» (εκδ. Νέα Πορεία, 2006), «Η αλεπού και ο κόκκινος χορός» (εκδ. Γαβριηλίδης, 2009), «Στον αρχαίο κόσμο βραδιάζει πια νωρίς» (εκδ. Γαβριηλίδης, 2012), «Κλινικά απών» (εκδόσεις Γαβριηλίδης, 2014), και «Οι ομοτράπεζοι της άλλης γης» (εκδόσεις Γαβριηλίδης, 2016).
 
Έχουν κυκλοφορήσει επίσης τα μυθιστορήματά της: «Ψιθυριστά» (εκδ. Παρατηρητής, 2002), «Ο βοηθός του κυρίου Κλάιν» (εκδ. Μελάνι, 2017), καθώς και τα θεατρικά: «Ορφέας στο μπαρ» (εκδ. Πάροδος, 2005) και «Το Ιερό Δοχείο», (εκδ. Θίνες, 2015). Είναι μέλος της Εταιρίας Λογοτεχνών Θεσσαλονίκης, του Κύκλου Ποιητών και της Εταιρείας Συγγραφέων. Ποιήματά της έχουν μεταφραστεί στα Ιταλικά και έχουν δημοσιευτεί στο ιταλικό περιοδικό «Voce de la luna», στα Βουλγαρικά (περιοδικό «Πάροδος» τεύχος 47) στα Γερμανικά και στα Γαλλικά.

*Η Στέλλα Ασβεστά είναι τεταρτοετής φοιτήτρια στο Τμήμα Ελληνικής Φιλολογίας του ΔΠΘ, έγραψε δε και επιμελήθηκε το φιλοξενούμενο εδώ κείμενο κατά τη διάρκεια της πρακτικής της άσκησης, τον Νοέμβριο του 2018.

 

google-news Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.